The UNESCO Chairs and UNITWIN Networks are recognized as UNESCO’s “extended family” (Doc. 207 EX/11) and their membership brings a wealth of knowledge and expertise to UNESCO Programmes, while serving as an important dimension of UNESCO’s comparative advantage for other potential partners. The UNESCO Chairs Programme celebrates its 30th anniversary this year. The main celebrations for this achievement will be held in Paris in November 2022. The international conference is organized by UNESCO with the support of the French national commission for UNESCO. At the national level, more events will be held online and in person.

Recovery of cultural heritage objects from the sea in light of the 2001 UNESCO Convention on the protection of underwater cultural heritage

In this article, the author argues that the 2001 UNESCO Convention introduced for the first time in the evolution of the law of the sea more radical solutions aimed at the protection of underwater heritage. One of them is a far-reaching limitation of the legal possibility to recover cultural heritage objects from international waters. According to the Convention’s provisions, such an option will constitute merely an exception to the general principle of their preservation in situ, i.e. the place where they have been located for at least 100 years. Recovery is acceptable only on the condition that leaving these objects in the sea will not fulfill the objectives of the Convention and will bring about detrimental effects in practice. It is also possible for the purpose of scientific studies. In all such cases, the methods and techniques used must be as non-destructive as possible and recovered objects shall be deposited, conserved and managed in a manner that ensures their long-term future preservation. At the legal level, they receive the special status of res extra commercium, which means they shall not be traded, sold, bought or bartered as commercial goods. The author ends his article concluding that measures of prevention and sanctions adopted in the Convention also demonstrate its strength and positive development, especially in comparison with the previous legal situation. Their enforcement provides a real chance that the principles of the Convention will be followed properly by States to ensure and strengthen the protection of underwater cultural heritage and will help stop the unauthorized exploitation of historical wrecks.

Keywords: 2001 UNESCO Convention, underwater cultural heritage, wrecks, underwater exploration

Streszczenie: Przyjęta w 2001 r. Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego jest pierwszym instrumentem prawa międzynarodowego, który wprowadził skuteczne rozwiązania ochrony tego dziedzictwa. Jednym z głównych rozwiązań jest daleko idące ograniczenie legalnego wydobywania zabytków z wód międzynarodowych, które stanowi jedynie wyjątek od zasady zachowania ich in situ, to znaczy w miejscu lokalizacji przez ostatnich 100 lat. Wydobycie konkretnego obiektu jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy pozostawienie go na miejscu nie spełniałoby wymogów Konwencji i przyniosło szkodliwe skutki, albo jest uzasadnione względami naukowymi. W każdym takim przypadku zastosowane metody wydobycia muszą mieć charakter niedestrukcyjny, a wydobyte obiekty winny mieć zapewnione przechowywanie, konserwację i zarządzanie gwarantujące ich długotrwałe zachowanie. Na płaszczyźnie prawnej uzyskują one status res extra commercium, czyli nie mogą być przedmiotem obrotu komercyjnego. We wnioskach podkreślono, że środki ochrony i instrumenty ich realizacji przyjęte w Konwencji są mocną jej stroną, szczególnie w porównaniu z wcześniejszymi aktami prawnymi. Stosowanie ich w praktyce daje natomiast szansę spełnienia zasad określonych w Konwencji, wzmocni ochronę podwodnego dziedzictwa kulturowego i będzie pomocne w ograniczaniu nielegalnego wydobywania zabytków z morza.

The legal protection of the RMS Titanic

Almost immediately after the Titanic sank on 15 April 1912, proposals were advanced to salvage the ship from her resting place. The wreck was ultimately discovered on 1 September 1985. This article will discuss the application of the 1982 UN Law of the Sea Convention and the 2001 UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage and the development of the law of salvage through orders of the courts with respect to the protection of the wreck of the RMS Titanic and her artifacts. The paper will discuss the matter of ownership and other legal titles to such property. The 2001 UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage applies to all traces of human existence having a cultural, historical or archaeological character which have been submerged for at least 100 years. Thus, 15 April 2012 marks the moment when the Titanic wreckage became protected under this Convention. The Titanic lies currently in international waters, outside of the exclusive jurisdiction of any State. Legal jurisdiction over the seabed may change when Canada extends its Continental Shelf under the 1982 UN Law of the Sea Convention.

Keywords: RMS Titanic, wreck, salvage, underwater cultural heritage, UNCLOS, the 2001 UNESCO Convention

Streszczenie: Niemal natychmiast po zatonięciu RMS Titanic 15 kwietnia 1912 r. pojawiły się pomysły jego wydobycia. Szczątki Titanica zostały odnalezione 1 września 1985 r. W artykule podjęto zagadnienie zastosowania przepisów Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 r. i Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 r. do ochrony szczątków RMS Titanic oraz zagadnienie ewolucji tejże ochrony w świetle orzecznictwa sądów krajowych. Przedmiotem badań jest także własność i inne tytuły prawne związane z wrakiem Titanica. Konwencja UNESCO z 2001 r. ma zastosowanie do wszystkich śladów ludzkiej egzystencji mających znaczenie kulturowe, historyczne lub archeologiczne, które są zatopione od ponad 100 lat. Od 15 kwietnia 2012 r. Titanic i jego artefakty są chronione na podstawie tej Konwencji. Obecnie szczątki tego liniowca spoczywają na wodach międzynarodowych poza wyłączną jurysdykcją jakiegokolwiek państwa. Jurysdykcja w stosunku do dna morskiego może się zmienić, kiedy Kanada rozszerzy swój szelf kontynentalny zgodnie z Konwencją o prawie morza z 1982 r.

Museum inventories and inventorying of collections in light of the UNESCO legal framework Summary: This article presents the problem of inventories in museums and inventories of collections in light of the UNESCO normative legal framework in cultural conventions and soft law (UNESCO recommendations). The authors aim to present issues related to the implementation of the UNESCO 1970 Convention, UNESCO’s recommendations for museums, and the importance of the inventory of cultural property in the fight against illicit trafficking of movable objects. Given new challenges, including recent armed conflicts, the inventorying of cultural property is particularly important in this context. It also constitutes an essential element in the protection system at the national and international levels. UNESCO’s planned projects to provide further support for inventories, such as a practical guide on inventories and illicit trafficking of cultural property, are highly relevant and welcomed.

Keywords: UNESCO, inventories, collections, international obligations, standard-setting role

Streszczenie: W artykule przedstawiono zagadnienia inwentarzy w muzeach i inwentaryzacji kolekcji w świetle dorobku normatywnego UNESCO jako podmiotu wyznaczającego standardy zawarte w dokumentach wiążących i o charakterze soft law (zalecenia). Zaprezentowano kwestie związane z implementacją Konwencji UNESCO z 1970 r. dotyczącej środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, z rekomendacjami UNESCO dotyczącymi muzeów oraz ze znaczeniem ewidencjonowania dóbr kultury w walce z nielegalnym obrotem ruchomymi składnikami dziedzictwa kultury. Wobec nowych wyzwań, w tym ostatnich konfliktów zbrojnych, ewidencjonowanie dóbr kultury jest szczególnie ważne w walce z nielegalnym obrotem dobrami kultury i w systemie ochrony na poziomie krajowym i międzynarodowym. Istotne są planowane przez UNESCO nowe projekty dotyczące dalszego wspierania inwentaryzacji oraz praktycznego przewodnika na temat inwentarzy i nielegalnego handlu dobrami kultury.

The aim of this article is to address how the European Landscape Convention (ELC) defines the cultural landscape, and what tools the former provides for the latter’s protection. It is also crucial to determine, from the viewpoint of the Polish legal order, how the legislator implements the protection of the cultural landscape into national law. The general thesis of the article is that the ELC creates an integrated model of landscape protection in which the cultural landscape is considered an intrinsic component. The general thesis is accompanied by a detailed thesis that the ELC does not independently create an optimal level of protection for the cultural landscape, but rather shapes the direction that this protection will take. The ELC also defines the cultural landscape, including the mutual relations between natural and cultural values, as well as the perception of the landscape by people. The basic link for the protection of the cultural landscape in Poland is the municipality, which – with the help of planning and spatial development instruments – can directly affect the quality of the landscape. Legal tools for the protection of the cultural landscape should also be pursued in the matter of monument protection.

Keywords: The European Landscape Convention, cultural landscape, spatial planning

Streszczenie: Celem niniejszego artykułu jest odniesienie się do tego, w jaki sposób Europejska Konwencja Krajobrazowa (ELC) definiuje krajobraz kulturowy oraz jakie tworzy narzędzia jego ochrony. Kluczowe jest również ustalenie, z punktu widzenia polskiego porządku prawnego, jak ustawodawca implementuje ochronę krajobrazu kulturowego do prawa krajowego. Ogólna teza artykułu brzmi: ELC tworzy zintegrowany model ochrony krajobrazu, w którym krajobraz kulturowy jest traktowany jako jego nieodłączny element. Tezie ogólnej towarzyszy teza szczegółowa, że ELC nie tworzy samodzielnie optymalnego poziomu ochrony krajobrazu kulturowego, ale raczej kształtuje kierunek, w jakim ta ochrona będzie zmierzać. ELC definiuje również krajobraz kulturowy, w tym wzajemne relacje między wartościami przyrodniczymi i kulturowymi, a także postrzeganie krajobrazu przez ludzi. Podstawowym ogniwem ochrony krajobrazu kulturowego w Polsce jest gmina, która – za pomocą instrumentów planowania i zagospodarowania przestrzennego – może bezpośrednio wpływać na jakość krajobrazu. Prawne instrumenty ochrony krajobrazu kulturowego powinny być również poszukiwane w obszarze ochrony zabytków.

On prospects for the development of photovoltaic installations on immovable monuments

The evolution of distributed generation involves advantages related to the reduction of gaseous emissions as well as numerous threats. Implementing photovoltaics (PV) on historic buildings is one of them. Legal frameworks in Poland are favorable to PV; however, the projets themselves are not always the best solutions for monumental objects. Considering the legal role of provincial and local government conservators, the paper demonstrates perspectives for the development of a relation between PV and historic buildings. Conservators face enormous challenges in reconciling social expectations related to climate change and the protection of cultural heritage.

Keywords: immovable monument, photovoltaics, administration, climate, heritage

Streszczenie: Rozwój energetyki rozproszonej to nie tylko korzyści wynikające ze zmniejszenia emisyjności gospodarki, ale także liczne wyzwania. Jednym z nich jest problematyka wykorzystywania na zabytkach nieruchomych instalacji fotowoltaicznych. Obecne rozwiązania prawne stanowią niewątpliwą zachętę do lokalizowania tego typu infrastruktury, jednak w niektórych przypadkach sama obecność paneli zagraża unikatowym wartościom obiektu. W artykule przedstawiono prognozy rozwoju korelacji fotowoltaiki i zabytków z uwzględnieniem praktyki stosowania prawa przez wojewódzkich i samorządowych konserwatorów zabytków. Ci ostatni stoją bowiem przed wyzwaniem pogodzenia klimatycznych oczekiwań społeczeństwa z misją ochrony dziedzictwa kultury.

World heritage and national heritage in the context of the reunification of the Parthenon Marbles

This article provides an exposition of two approaches to the integrity of cultural heritage: cultural nationalism and cultural internationalism. The controversy over the Parthenon Marbles between Greece and the United Kingdom illustrates this issue. The dispute has no resolution within the bounds of current legal norms. Furthermore, the international community has not yet reached a consensus on the legal, ethical, historical, and cultural bases upon which the issue could be resolved. Direct negotiations between the two interested parties could potentially provide the optimal path to a resolution, yet they require goodwill from both sides. In the event of a prolonged impasse in the negotiations, an intervention by the Intergovernmental Committee for Promoting the Return of Cultural Property (ICPRCP) may be useful.

Keywords: Parthenon Marbles, reintegration of national heritage, return of cultural objects, museum, ICPRCP

Streszczenie: Celem artykułu jest pokazanie dwóch możliwych stanowisk wobec reintegracji narodowego dziedzictwa kulturowego – narodowego i światowego. Szczególnie dobrze ujawniają się one w kontekście starań Grecji o odzyskanie tzw. marmurów partenońskich z Wielkiej Brytanii. Reintegracja rzeźbionych części świątyni nie może dokonać się na podstawie współczesnych norm prawnych. W społeczności międzynarodowej nie ma zgodności co do jej legalnych, etycznych, historycznych i kulturowych podstaw. Najlepszym sposobem rozwiązania problemu mogłyby być negocjacje między zaangażowanymi podmiotami. Nie są one jednak możliwe bez dobrej woli obu stron. W długi konflikt został nawet włączony Międzyrządowy Komitet ds. Wspierania Zwrotu Dóbr Kultury do Kraju Pochodzenia lub Restytucji w Przypadku Nielegalnego Wywozu (ICPRCP).

Criminal threats to national heritage – an analysis of the events of 2020 (the beginning of the COVID-19 pandemic)

There are a variety of methods that may be used in the analysis of crimes against cultural heritage which allow us to determine the level of risk that is posed. A comprehensive study covering all instances of crime against cultural goods during the space of one year allows us to note tendencies in criminals’ behaviour and helps develop methods to counteract similar crimes in the future. The threat of crime to cultural heritage is influenced by specific events that affect the level of security in the state. Certain factors that should be taken into account when analyzing the phenomenon of crime against cultural heritage in 2020 include threats arising from the COVID-19 pandemic or social unrest.

Keywords: crime, statistics, national heritage, robbery, damage, pandemic, COVID-19

Streszczenie: Badając zjawisko przestępczości przeciwko dziedzictwu kulturowemu, można stosować różne metody w celu zdiagnozowania poziomu zagrożenia. Studium konkretnych przypadków przestępstw, których ofiarą padają dobra kultury, w ujęciu rocznym pozwala dostrzec tendencje w działaniach sprawców oraz pomaga wypracować metody przeciwdziałania przyszłym zdarzeniom. Na zagrożenie dziedzictwa kulturowego przestępczością mają wpływ szczególne wydarzenia, które oddziałują na poziom bezpieczeństwa w państwie. Wśród czynników, które trzeba wziąć pod uwagę, analizując zjawisko przestępczości przeciwko dziedzictwu kulturowemu w 2020 r., należy wskazać takie zagrożenia jak pandemia COVID-19 czy też niepokoje społeczne.

The Polish MOW Register as a tool for preserving documentary heritage

The most recognized means of sharing and disseminating knowledge of documentary heritage elements are the registers (lists) operating under UNESCO’s Memory of the World Program. Material and procedural conditions, in conjunction with the values underlying the UNESCO Memory of the World Program, determine the degree to which the goal of ensuring accessibility, as well as the promotion and dissemination of elements of documentary heritage, is achieved. In this regard, an important role is played by lists operating at the national level, providing the widest access to information on documentary heritage. The purpose of the article is also to consider the legal nature and to refer to the current discussion on the legitimacy of the introduction and shape of the procedure for entry on the national list.