Przyjęta w 2001 r. Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego jest pierwszym instrumentem prawa międzynarodowego, który wprowadził skuteczne rozwiązania ochrony tego dziedzictwa. Jednym z głównych rozwiązań jest daleko idące ograniczenie legalnego wydobywania zabytków z wód międzynarodowych, które stanowi jedynie wyjątek od zasady zachowania ich in situ, to znaczy w miejscu lokalizacji przez ostatnich 100 lat. Wydobycie konkretnego obiektu jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy pozostawienie go na miejscu nie spełniałoby wymogów Konwencji i przyniosło szkodliwe skutki, albo jest uzasadnione względami naukowymi. W każdym takim przypadku zastosowane metody wydobycia muszą mieć charakter niedestrukcyjny, a wydobyte obiekty winny mieć zapewnione przechowywanie, konserwację i zarządzanie gwarantujące ich długotrwałe zachowanie. Na płaszczyźnie prawnej uzyskują one status res extra commercium, czyli nie mogą być przedmiotem obrotu komercyjnego. We wnioskach podkreślono, że środki ochrony i instrumenty ich realizacji przyjęte w Konwencji są mocną jej stroną, szczególnie w porównaniu z wcześniejszymi aktami prawnymi. Stosowanie ich w praktyce daje natomiast szansę spełnienia zasad określonych w Konwencji, wzmocni ochronę podwodnego dziedzictwa kulturowego i będzie pomocne w ograniczaniu nielegalnego wydobywania zabytków z morza.

Niemal natychmiast po zatonięciu RMS Titanic 15 kwietnia 1912 r. pojawiły się pomysły jego wydobycia. Szczątki Titanica zostały odnalezione 1 września 1985 r. W artykule podjęto zagadnienie zastosowania przepisów Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 r. i Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 r. do ochrony szczątków RMS Titanic oraz zagadnienie ewolucji tejże ochrony w świetle orzecznictwa sądów krajowych. Przedmiotem badań jest także własność i inne tytuły prawne związane z wrakiem Titanica. Konwencja UNESCO z 2001 r. ma zastosowanie do wszystkich śladów ludzkiej egzystencji mających znaczenie kulturowe, historyczne lub archeologiczne, które są zatopione od ponad 100 lat. Od 15 kwietnia 2012 r. Titanic i jego artefakty są chronione na podstawie tej Konwencji. Obecnie szczątki tego liniowca spoczywają na wodach międzynarodowych poza wyłączną jurysdykcją jakiegokolwiek państwa. Jurysdykcja w stosunku do dna morskiego może się zmienić, kiedy Kanada rozszerzy swój szelf kontynentalny zgodnie z Konwencją o prawie morza z 1982 r.

W artykule przedstawiono zagadnienia inwentarzy w muzeach i inwentaryzacji kolekcji w świetle dorobku normatywnego UNESCO jako podmiotu wyznaczającego standardy zawarte w dokumentach wiążących i o charakterze soft law (zalecenia). Zaprezentowano kwestie związane z implementacją Konwencji UNESCO z 1970 r. dotyczącej środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, z rekomendacjami UNESCO dotyczącymi muzeów oraz ze znaczeniem ewidencjonowania dóbr kultury w walce z nielegalnym obrotem ruchomymi składnikami dziedzictwa kultury. Wobec nowych wyzwań, w tym ostatnich konfliktów zbrojnych, ewidencjonowanie dóbr kultury jest szczególnie ważne w walce z nielegalnym obrotem dobrami kultury i w systemie ochrony na poziomie krajowym i międzynarodowym. Istotne są planowane przez UNESCO nowe projekty dotyczące dalszego wspierania inwentaryzacji oraz praktycznego przewodnika na temat inwentarzy i nielegalnego handlu dobrami kultury.

Rozwój energetyki rozproszonej to nie tylko korzyści wynikające ze zmniejszenia emisyjności gospodarki, ale także liczne wyzwania. Jednym z nich jest problematyka wykorzystywania na zabytkach nieruchomych instalacji fotowoltaicznych. Obecne rozwiązania prawne stanowią niewątpliwą zachętę do lokalizowania tego typu infrastruktury, jednak w niektórych przypadkach sama obecność paneli zagraża unikatowym wartościom obiektu. W artykule przedstawiono prognozy rozwoju korelacji fotowoltaiki i zabytków z uwzględnieniem praktyki stosowania prawa przez wojewódzkich i samorządowych konserwatorów zabytków. Ci ostatni stoją bowiem przed wyzwaniem pogodzenia klimatycznych oczekiwań społeczeństwa z misją ochrony dziedzictwa kultury.

Celem artykułu jest pokazanie dwóch możliwych stanowisk wobec reintegracji narodowego dziedzictwa kulturowego – narodowego i światowego. Szczególnie dobrze ujawniają się one w kontekście starań Grecji o odzyskanie tzw. marmurów partenońskich z Wielkiej Brytanii. Reintegracja rzeźbionych części świątyni nie może dokonać się na podstawie współczesnych norm prawnych. W społeczności międzynarodowej nie ma zgodności co do jej legalnych, etycznych, historycznych i kulturowych podstaw. Najlepszym sposobem rozwiązania problemu mogłyby być negocjacje między zaangażowanymi podmiotami. Nie są one jednak możliwe bez dobrej woli obu stron. W długi konflikt został nawet włączony Międzyrządowy Komitet ds. Wspierania Zwrotu Dóbr Kultury do Kraju Pochodzenia lub Restytucji w Przypadku Nielegalnego Wywozu (ICPRCP).

Badając zjawisko przestępczości przeciwko dziedzictwu kulturowemu, można stosować różne metody w celu zdiagnozowania poziomu zagrożenia. Studium konkretnych przypadków przestępstw, których ofiarą padają dobra kultury, w ujęciu rocznym pozwala dostrzec tendencje w działaniach sprawców oraz pomaga wypracować metody przeciwdziałania przyszłym zdarzeniom. Na zagrożenie dziedzictwa kulturowego przestępczością mają wpływ szczególne wydarzenia, które oddziałują na poziom bezpieczeństwa w państwie. Wśród czynników, które trzeba wziąć pod uwagę, analizując zjawisko przestępczości przeciwko dziedzictwu kulturowemu w 2020 r., należy wskazać takie zagrożenia jak pandemia COVID-19 czy też niepokoje społeczne.