FAQ

Wydobywanie zabytków z morza w świetle Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku

Data publikacji: 10.2022

Santander Art and Culture Law Review, 2022, 1/2022 (8), s. 17 - 40

https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.22.004.16394

Autorzy

Wojciech Kowalski
Wydział Organizacji i Zarządzania, Politechnika Śląska, ul. Roosevelta 26/28 41-800 Zabrze
https://orcid.org/0000-0001-6532-9796 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Wydobywanie zabytków z morza w świetle Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku

Abstrakt

Recovery of cultural heritage objects from the sea in light of the 2001 UNESCO Convention on the protection of underwater cultural heritage

In this article, the author argues that the 2001 UNESCO Convention introduced for the first time in the evolution of the law of the sea more radical solutions aimed at the protection of underwater heritage. One of them is a far-reaching limitation of the legal possibility to recover cultural heritage objects from international waters. According to the Convention’s provisions, such an option will constitute merely an exception to the general principle of their preservation in situ, i.e. the place where they have been located for at least 100 years. Recovery is acceptable only on the condition that leaving these objects in the sea will not fulfill the objectives of the Convention and will bring about detrimental effects in practice. It is also possible for the purpose of scientific studies. In all such cases, the methods and techniques used must be as non-destructive as possible and recovered objects shall be deposited, conserved and managed in a manner that ensures their long-term future preservation. At the legal level, they receive the special status of res extra commercium, which means they shall not be traded, sold, bought or bartered as commercial goods. The author ends his article concluding that measures of prevention and sanctions adopted in the Convention also demonstrate its strength and positive development, especially in comparison with the previous legal situation. Their enforcement provides a real chance that the principles of the Convention will be followed properly by States to ensure and strengthen the protection of underwater cultural heritage and will help stop the unauthorized exploitation of historical wrecks.

Keywords: 2001 UNESCO Convention, underwater cultural heritage, wrecks, underwater exploration


Streszczenie: Przyjęta w 2001 r. Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego jest pierwszym instrumentem prawa międzynarodowego, który wprowadził skuteczne rozwiązania ochrony tego dziedzictwa. Jednym z głównych rozwiązań jest daleko idące ograniczenie legalnego wydobywania zabytków z wód międzynarodowych, które stanowi jedynie wyjątek od zasady zachowania ich in situ, to znaczy w miejscu lokalizacji przez ostatnich 100 lat. Wydobycie konkretnego obiektu jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy pozostawienie go na miejscu nie spełniałoby wymogów Konwencji i przyniosło szkodliwe skutki, albo jest uzasadnione względami naukowymi. W każdym takim przypadku zastosowane metody wydobycia muszą mieć charakter niedestrukcyjny, a wydobyte obiekty winny mieć zapewnione przechowywanie, konserwację i zarządzanie gwarantujące ich długotrwałe zachowanie. Na płaszczyźnie prawnej uzyskują one status res extra commercium, czyli nie mogą być przedmiotem obrotu komercyjnego. We wnioskach podkreślono, że środki ochrony i instrumenty ich realizacji przyjęte w Konwencji są mocną jej stroną, szczególnie w porównaniu z wcześniejszymi aktami prawnymi. Stosowanie ich w praktyce daje natomiast szansę spełnienia zasad określonych w Konwencji, wzmocni ochronę podwodnego dziedzictwa kulturowego i będzie pomocne w ograniczaniu nielegalnego wydobywania zabytków z morza.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Agreement between the Government of the United States of America and the Government of the Republic of Italy Concerning the Imposition of Import Restrictions on Categories of Archaeological Material Representing the Pre-Classical, Classical and Imperial Roman Periods of Italy. January 19, 2001. International Legal Materials 2001, vol. 40, s. 1031-1033.
Agreement between the Netherlands and Australia concerning the old Dutch shipwrecks, w: L.V. Prott, I. Srong (red.), Background materials on the protection of the underwater cultural heritage, UNESCO, Paris 1999.
Bator P., An essay on the international trade in art, „Stanford Law Review” 1982, vol. 34(2), s. 275-384, https://doi.org/10.2307/1228349.
https://doi.org/10.2307/1228349.
Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illicit Export, Import and Transfer of Ownership of Cultural Property. Conventions and Recommendations of UNESCO concerning the protection of the cultural heritage, UNESCO, Paris 1985.
Declaration on the Responsibilities of the Present Generations Towards Future Generations, w: UNESCO. Records of the General Conference, 29th Session, 1997. Resolutions, t. 1, UNESCO, Paris 1998.
Dekret Rady Regencyjnej z dnia 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury, Dz. U. z 1918 r. Nr 16, poz. 36.
Filipowiak W., Ochrona zabytków archeologiczno-morskich. Stan i potrzeby, w: W. Filipowiak (red.), Ochrona morskiego i rzecznego dziedzictwa kulturowego w Polsce, III Konferencja Muzealnictwa Morskiego i Rzecznego – Szczecin 1996, maj 20-21, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin 1997.
Forrest C.J.S., Defining ‘underwater cultural heritage’, „The International Journal of Nautical Archaeology” 2002, vol. 31(21), s. 3-11.
Garabello R., Scovazzi T. (red.), The protection of the underwater cultural heritage: Before and after the 2001 UNESCO Convention, Brill Academic Pub, Leiden 2003.
Guérin U., The 2001 UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage: references and guidelines for interventions on submerged archaeological sites, w: J. Henderson (red.), IKUWA 3: Beyond Boundaries. The 3rd International Congress on Underwater Archaeology, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn 2012.39
Implementation of standard-setting instruments, UNESCO, Annex II. Status of ratification of conventions and agreements adopted under the auspices of UNESCO (as at 1 July 2021), Doc. 212 EX/23.I.INF, s. 10, Paris, 16 August 2021.
Kobyliński Z., Ochrona podwodnego dziedzictwa kulturowego jako międzynarodowy problem legislacyjny, w: K. Gutowska (red.), Problemy zarządzania dziedzictwem kulturowym, Res Publica Multiethnica, Warszawa 2000.
Kobyliński Z., Konwencja o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego, „Ochrona Zabytków” 2002, t. 55(2), s. 142-151.
Komunikat nr 2 Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni z dnia 29 listopada 2004 r., Dz. Urz. Woj. Pomorskiego, 2005, nr 12, poz. 255.
Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobieganiu nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, sporządzona w Paryżu dnia 17 listopada 1970 r. Dz. U. z 1974 r. Nr 20, poz. 106.
Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona dnia 10 grudnia 1982 r. w Montego Bay, Dz. U. z 2002 r. Nr 59, poz. 543, załącznik.
Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego przyjęta dnia 2 listopada 2001 r. w Paryżu, Dz. U. z 2021 r., poz. 1302.
Kowalski W., Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego przyjęta dnia 2 listopada 2001 r. na 31 Konferencji Generalnej UNESCO w Paryżu, w: K. Zalasińska (red.), Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2014.
Kowalski W., Nabycie własności dzieła sztuki od nieuprawnionego, Zakamycze, Kraków 2004.
Kowalski W., World War II wrecks in Polish waters. Current problems of legal protection, w: J. Henderson (red.), IKUWA 3: Beyond Boundaries. The 3rd International Congress on Underwater Archaeology, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn 2012.
Lee J.J., 300-year-old Spanish shipwreck holds million dollar treasure, „National Geographic”, 28 July 2015, https://www.nationalgeographic.com/adventure/article/150728-gold-coin-treasure-spanish-shipwreck-florida-ocean-archaeology [accessed: 31.05.2022].
Lohman J., Goodnow K. (red.), Human remains and museum practice, UNESCO and the Museum of London, London 2006.
O’Keefe P.J., International waters, w: S. Dromgoole (red.), Legal protection of the underwater cultural heritage: National and international perspective, Kluwer Law International, The Hague–London–Boston 1999.
O’Keefe P.J., Shipwrecked Heritage: A Commentary on the UNESCO Convention on Underwater Cultural Heritage, Institute of Art and Law, Leicester 2002.
Scot G., McNeill E., Aircraft crash sites at sea, w: J. Henderson (red.), IKUWA 3: Beyond Boundaries. The 3rd International Congress on Underwater Archaeology, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn 2012.
Sheaf C., Kilburn R., The Hatcher porcelain cargo. The complete record, Phaidon, Oxford 1988.
Strati A., The protection of the underwater cultural heritage: An emerging objective of the contemporary Law of the Sea, Martinus Nijhoff, The Hague–London–Boston 1995.
Symonides J., Międzynarodowa ochrona podwodnego dziedzictwa kulturowego, „Stosunki Międzynarodowe” 2003, t. 27, nr 1-2, s. 51-62.40
True M., Kozloff A., Barbara and Lawrence Fleischman: Guardians of the Past, w: J. Harris (red.), A Passion for Antiquities: Ancient Art from the Collection of Barbara and Lawrence Fleischman, Christopher Hudson, Malibu 1994.
UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage. UNESCO Records of the General Conference, 31 st. Session, Paris 15 October to 3 November 2001, vol. 1, Resolutions, UNESCO, Paris 2002.
Ustawa z dnia 27 października 2020 r. o ratyfikacji Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego przyjętej dnia 2 listopada 2001 roku w Paryżu, Dz. U. z 2020 r., poz. 2021.
Weidner A., Kulturgüter als res extra commercium im internationalen Sachenrecht, De Gruyter, Berlin–Boston 2001, https://doi.org/10.1515/9783110875607.
https://doi.org/10.1515/9783110875607.

Informacje

Informacje: Santander Art and Culture Law Review, 2022, 1/2022 (8), s. 17 - 40

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Wydobywanie zabytków z morza w świetle Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku

Angielski:

Recovery of cultural heritage objects from the sea in light of the 2001 UNESCO Convention on the protection of underwater cultural heritage

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-6532-9796

Wojciech Kowalski
Wydział Organizacji i Zarządzania, Politechnika Śląska, ul. Roosevelta 26/28 41-800 Zabrze
https://orcid.org/0000-0001-6532-9796 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Wydział Organizacji i Zarządzania, Politechnika Śląska, ul. Roosevelta 26/28 41-800 Zabrze

Publikacja: 10.2022

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Wojciech Kowalski (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski