Socjopragmatyka a traduktologia: pragmatyczne operatory interakcyjne jako problem tłumaczeniowy
Przedmiotem artykułu jest tłumaczenie hiszpańskich pragmatycznych operatorów interakcyjnych (hombre, mujer, vamos, venga, mira, oye, ...), których funkcja, zgodnie z postulowanym podejściem socjopragmatycznym (związanym ściśle z teorią etosu komunikacyjnego), nie może być ograniczana tylko do tematyczno-semantycznej strukturyzacji tekstu. Analiza o charakterze funkcjonalnym, podobnie jak przegląd rozwiązań translatorskich zaproponowanych przez wybranych polskich tłumaczy, wskazuje, że w licznych wypadkach opisywane wyrażenia funkcyjne stanowią rutynowe wyrażenia stymulujące, wpisujące się w model etosu bliskości i solidarności pomiędzy interlokutorami.

Czy europejskiej wersji języka portugalskiego grozi marginalizacja?
Pytanie w tytule artykułu zostało postawione z powodu toczących się w Portugalii polemik i dyskusji wokół ostatniej reformy pisowni języka portugalskiego (1990), której długi proces legislacji zakończył się dopiero w ostatnich latach. W artykule przedstawiono pokrótce historię portugalskiej ortografii oraz zmiany wprowadzane przez reformę, mające na celu ujednolicenie pisowni europejskiej i brazylijskiej wersji języka portugalskiego. Następnie, na podstawie wycinków z prasy portugalskiej i światowej z lat 2004–2009 przeanalizowano i poddano krytyce argumenty, jakimi posługują się zarówno zwolennicy reformy, tłumacząc jej zasadność i wypływające z niej korzyści, jak i jej przeciwnicy – dużo liczniejsi w Portugalii – wieszczący rychłą marginalizację swojej wersji języka portugalskiego wobec nadchodzącej hegemonii wersji brazylijskiej.

Nieustępliwa witalność „fala”. Ogólny szkic teoretyczny z perspektywy nauk społecznych
Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie do alternatywnego, interdyscyplinarnego badania znanej w kręgach iberystycznych kwestii żywotności tzw. a fala – geolektu używanego w dolinie Xálima (w hiszpańskiej prowincji Cáceres) graniczącej z Portugalią.
Istniejąca literatura dotycząca problemu opiera się przede wszystkim na materiałach historycznych, które nie mogą w pełni wyjaśnić mechanizmu zachowania a fala w dzisiejszym świecie. Zdaniem autora należy mieć na względzie z jednej strony rolę, jaką a fala odgrywa w społeczności, z drugiej zaś specyficzne właściwości fonetyczne geolektu, które – jak się zakłada – są wystarczająco wyraźne pod względem percepcji, by aktywować mechanizmy budowania odrębnej tożsamości mieszkańców Xálima (hipotetyczne cechy nieprzynależności), chroniąc tamtejszą mowę przed standaryzacją.
Autor artykułu nakreśla najbardziej obiecujący kierunek badań problemu oraz przedstawia użyteczne narzędzia teoretyczne związane ze społeczną stroną problemu, wskazując sposób ich stosowania wobec cech nieprzynależności (holistyczna wizja ja i tożsamości zawarta w Identity Process Theory G. Breakwell oraz w ogólnej teorii ja Stetsa i Burke’a).

Dante, woda i analiza wewnętrzna: kosmologia psychosymboliczna w Boskiej Komedii
List Dantego do Cangrande della Scala zachęca nas do spojrzenia na Boską Komedię jako symboliczne ukazanie określonej drogi o charakterze psychoterapeutycznym. Istotnie głównym celem dzieła wydaje się uwolnienie każdego człowieka od trwogi – poprzez wyrazisty i szokujący dyskurs poetycki – po to, by doprowadzić go do wiecznego źródła radości utraconej wskutek winy pierwszych rodziców, która znajduje swój wyraz w wizji rzeczywistości nacechowanej egoizmem i utracie spojrzenia na świat o charakterze bardziej uniwersalnym. Symbolizm wody w poemacie Dantego, dzięki swoim związkom z elementem kobiecym duszy i z tajemnicą przekazywania życia, wytycza szlak, który prowadząc przez różne, pozytywne i negatywne, symboliczne rzeki, wskazuje na jedyny kierunek powrotu ku morzu radości, jakim jest Najwyższy Intelekt w raju, który stanowi określony stan duszy, pamiętającej jedynie to, co było najlepsze w naszym śmiertelnym życiu. Duże znaczenie dla metamorfozy duszy w sensie pozytywnym podczas podróży przez piekło trwogi i bólu ma odkrycie mistycznego strumyczka, który w tej rozprawie poddano szczegółowej analizie po raz pierwszy w historii krytyki dantologicznej. Zostały ukazane jego określone, istotne cechy mające nas ukierunkować na przezwyciężenie zła i tego, co pochodzi od szatana, a mówiąc ściśle, mające nam ukazać, jak posłużyć się nimi i cierpieniem jako magiczną siłą, która – jedyna i niezwykle potężna – może doprowadzić nas do nieba pośród innych przejawów doświadczenia symbolicznego, jakim jest podróż Dantego. Tę ostatnią można więc postrzegać jako rzadki i bardzo wczesny przykład psychoanalizy ante litteram.

A Different Sea by Claudio Magris. On the Border between the Diurnal and the Nocturnal Writing
The aim of the article is to illustrare and to explain the special position of the short novel A Diffrent Sea (1991) among all the works by Claudio Magris. The border motif, typical, in fact, for the whole author’s literary production, turns out to be very helpful in the analysys of the novel. In this particular case, the motifs presence is highly evident and dominant. The novelists attempt to reconstruct the life of Enrico Mreule, a protagonist that seeks to reach the state of Michelstaedter’s persuasion, leads to the creation of a biography of a man living “on the border”: a border between life and death, between defeat and fulfillment, between two famous Magris’ cathegories: utopia and disenchantment. Another important feature of the novel is it’s hybridity, which can be seen best from the perspective of Magris’ whole literary work. The diurnal an the nocturnal trend of writing, highlighted by Magris (and indicated by critics in his single works), are mixed together in A Different Sea, and their skillful counterpoint makes the book romanzo del confine, a novel of the border par excellence.

Raj wschodni, raj zachodni: ogród George Sand (Laura, albo Podróż do wnętrza kryształu – próba odczytania)
Artykuł jest próbą interpretacji wizji ogrodu w powieści Laura, albo Podróż do wnętrza kryształu w świetle baśni Tysiąca i jednej nocy, hipotekstów Biblii i Eposu o Gilgameszu, estetyki miniatury perskiej oraz bachelardowskiej wyobraźni materialnej. Refleksja koncentruje się wokół symbolicznego wymiaru raju mineralnego obecnego w wizji zaproponowanej przez George Sand. Wizja ta wynika z antymaterialistycznych postulatów romantycznych, a jednocześnie zdaje się szczególnym wyrazem zainteresowań przyrodniczych i orientalistycznych epoki oraz samej autorki Laury.

Orzech terroryzuje miasta. Uwalnianie obiektu w Vasco da Gama Gellu Nauma

Niniejszy artykuł zawiera analizę poematu surrealistycznego Vasco da Gama (1940), jednego z wczesnych dzieł Gellu Nauma. Głównym celem jest zrekonstruowanie strategii estetycznej głównego reprezentanta rumuńskiego surrealizmu, która zakłada taką transformację obrazowania, by wyjawić prawdziwą naturę obiektów poetyckich. Naum opiera się tutaj na eseju programowym André Bretona Kryzys przedmiotu z 1936 roku. Autor artykułu rozważa naczelną zasadę surrealizmu przyjętą przez Nauma, uwalniającą obiekt z ogłupiających uniformów poprzez pozbawienie go kontekstu codzienności. Nie pozostaje on biernym przedmiotem rozgrywek świadmości, a bohaterem, który wręcz pożera obserwatora. Język poetycki, pełen niekończących się transformacji, akompaniuje bezładnej orgii pochłaniania. Koncept „uwalniania” obiektu jest rozumiany zarówno jako „wyzwalanie”, jak i „wypuszczanie”. Pozbawione pierwotnej funkcji przedmioty zyskują nową tożsamość w procesie animizacji lub antropomorfizacji. Vasco da Gama proponuje specyficzny rodzaj wrażliwości oparty na swobodnej wyobraźni i zachęca czytelnika do odkrycia nowych relacji pomiędzy słowem a rzeczą.

Król, sumienie i potworny Inny w komedii Amor, honor y poder Calderóna

W swej pierwszej komedii Amor, honor y poder, będącej literackim ucieleśnieniem legendy o hrabiance z Salisbury, Calderón pokazuje opór, jaki przeciwko tyranii stawia królewska poddana, dla której sakramenty i sumienie stoją ponad posłuszeństwem wasala wobec władcy. Chociaż królowi Edwardowi najpierw nie udaje się uwieść córki hrabiego Salveric (Salisbury), to na końcu zmusza swą cnotliwą poddaną do poślubienia go. To pozornie szczęśliwe rozwiązanie sztuki zaburza i podkopuje oficjalną ideologię królewskiego absolutyzmu w Hiszpanii pierwszej połowy XVII wieku.