Między Galileuszem a Polską: siedemnastowieczna wersja łacińska dzieła Proposta della longitudine
Ważnym elementem intelektualnej biografii Galileusza są kontakty uczonego z Polską. Jest to temat jeszcze nie do końca opracowany. Uwagę poświęcili mu Artur Wołyński w swych studiach filologicznych w połowie XIX w. oraz Bronisław Biliński w 1969 r. Prowadzone badania doprowadziły nas do nieznanej łacińskiej wersji Proposta della longitudine wydanej w Krakowie w 1642 r. Jest to krótki tekst znany we Włoszech z rękopisu, którego jedyna kopia zachowała się w Biblioteca Nazionale we Florencji. Krakowski druk, jedyny przekład tekstu Galileusza dokonany w Polsce w XVII wieku, stanowi element pozwalający na dokładniejszą rekonstrukcję relacji pizańskiego myśliciela z kulturą polską, co potwierdza również zachowane archiwum epistolarne uczonego. Odnaleziony dokument jest nie tylko cenny z uwagi na swoją wagę bibliograficzną, ale stanowi ślad pozwalający na odkrycie i zanalizowanie ciekawych aspektów polityki kulturalnej prowadzonej apud populos externos wobec burzliwych losów Galileusza, jak i działań samego astronoma (spontanicznych czy zamierzonych), zmierzających do propagowania własnego dzieła. Istotne jest też to, że recepcja włoskich tekstów w Polsce, podobnie jak w innych krajach na północ od Alp, jest związana z postrzeganiem ich „ładunku nowoczesności i innowacyjności” (Davide Conrieri). Przekład Proposta della longitudine, opublikowany w Krakowie 30 lat po powstaniu oryginału, staje się zatem w Polsce – w zamiarze mecenasa i tłumacza – przedmiotem debaty publicznej na temat jego treści i ideologii.

Podróżowanie, szaleństwo i pisanie. Studium nad Nervalem
Podróż na Wschód (1851) Gérarda de Nerval wpisuje się w nurt literatury podróżniczej, która rozwinęła się we Francji w XIX wieku pod wpływem utworów François-René de Chateaubriand (Itinéraire de Paris à Jérusalem, 1811) i Alphonse’a de Lamartine (Souvenirs, impressions, pensées et paysages pendant un voyage en Orient, 1835). Utwór napisany na podstawie wspomnień z podróży do Wiednia (1839) i do krajów Bliskiego Wschodu (1843) łączy przeżycia Nervala z reporterskim spojrzeniem na kraje Orientu. Bogata literatura na temat zwyczajów panujących w krajach arabskich, z którą pisarz zapoznał się przed wyruszeniem w podróż, świadczy o jego dużym zainteresowaniu historią i kulturą Wschodu. Choroba psychiczna, która dotknęła Nervala w 1841 roku, uniemożliwiła mu kontynuację podróży z Wiednia na Wschód. Zawarte w jednym utworze wspomnienia z dwóch wypraw pisarza są próbą udowodnienia ówczesnemu środowisku literackiemu, że jego stan zdrowia uległ poprawie, a jego podróż jest poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie, jak jest postrzegany obłęd w kulturze arabskiej.

Antonio Lupis (17th century): an Apprentice among the Academy degli Incogniti in Venice
The Academia degli Incogniti (Academy of the “Unknows”) is one of the most significant learned societies of the 17th century in Venice. The society was founded in 1630 by Giovan Francesco Loredano and its influence remained unchanged until mid-17th century, attracting intellectuals from all over the country. Its founder, very well-known because of his links with a group of libertines operating at Padua University, had raised the hopes of a class of freethinking intellectuals with the view of rising to fame through writing. When he died in 1661 (he was about 50 years old), he left unfinished not only his personal project of political advancement but also the political and cultural
project carried out by the Academy members. Antonio Lupis was among them and he was also one of the last members. He was born in Molfetta and he was a prolific writer. Essential references to his own life can be easily found in his literary works (both epistolary and narrative works) and in the archives. He was also the author of one of the Giovan Francesco Loredano’s biographies (in 1663). The other one was written in 1662 by Gaudenzio Brunacci, coeval medical doctor and scholar from the Marche region.

Przekroczyć kondycję semiperyferyjną – idea imperium duchowego Fernanda Pessoi
Przedmiotem artykułu jest analiza przekształceń idei Piątego Imperium z mitu sebastianistycznego w dziele Fernanda Pessoi. Wykorzystując znaczenie idei imperium w wyobraźni zbiorowej, Pessoa używa jej jako metafory dla własnej propozycji stworzenia imperium duchowego, imperium kultury uniwersalnej i transnarodowej w odpowiedzi na kryzys tożsamościowy związany z uświadomieniem sobie kondycji semiperyferyjnej przez naród portugalski. Poprzez analizę pojęć narodu, ojczyzny, imperializmu, cywilizacji, a wreszcie reinterpretację poszczególnych etapów i elementów mitu o Piątym Imperium Pessoa dochodzi do stworzenia nowej propozycji tożsamościowej dla zbiorowości, przenosząc wyobrażenia imperialne w sferę czysto duchową oraz wykorzystując w idei imperium kultury uniwersalnej takie portugalskie cechy narodowe jak synkretyzm, mimetyzm czy hybrydyzm (diagnoza Boaventury de Sousy Santos).