Szczepienia są jednym z największych osiągnięć cywilizacji w dziedzinie nauki i ochrony zdrowia. Status epidemiologiczny i stosunek populacji do szczepień zmieniał się gwałtownie w ciągu ostatnich kilku lat. Głównym celem badania była ocena i porównanie opinii społecznej dotyczącej szczepień przeciwko grypie i COVID-19, a także określenie najbardziej powszechnych źródeł pozyskiwania informacji na temat szczepień. Jako metodę badawczą wykorzystano analizę danych pozyskanych ze 150 ankiet internetowych wypełnionych przez polskich respondentów. Uzyskane wyniki sugerują zależność między szczepieniami przeciwko COVID-19 a szczepieniami przeciwko grypie. Badanie pozwoliło na lepsze zrozumienie postaw społecznych w odniesieniu do szczepień i potencjalnych opinii przeciwko szczepieniom. Uzyskane wyniki dotyczące postaw respondentów wobec szczepień przeciwko grypie i COVID-19 można uznać za wartość naukową wniesioną przez badanie.

Intuicja rozumiana jest tutaj jako inteligencja nieświadomości, uwzględniająca całość posiadanych przez podmiot informacji oraz indywidualnych zdolności i preferencji. Intuicja daje o sobie znać na różne sposoby. Współpracuje ze świadomością przy podejmowaniu ważniejszych decyzji lub działa bezpośrednio, sterując zachowaniem jednostki (tzw. inteligencja operacyjna). Autor zastanawia się nad rolą intuicji w ucyfrowionym świecie i dochodzi do wniosku, że technologia cyfrowa częściowo zastępuje jej funkcję, lecz zarazem ogranicza i blokuje jej rozwój. Zauważa, że pojęcie intuicji w psychologii eksperymentalnej zostało niesłusznie zawężone do spontanicznie wykorzystywanych heurystyk w odpowiedzi na nieistotne pytania, co zwykle prowadzi do tendencyjnych i nietrafnych ocen. Na koniec autor wysuwa sugestię, że istnieje pewna analogia pomiędzy ludzką intuicją, traktowaną jako inteligencja nieświadomości, a kierunkiem rozwoju sztucznej inteligencji. Stosowanie tzw. głębokiego maszynowego uczenia sprawia bowiem, że coraz mniej wiemy o przebiegu procesów zachodzących w „czarnej skrzynce”, prowadzących często do spektakularnych wyników. Termin digital intuition wydaje się adekwatnym określeniem tego stanu rzeczy. Wspólnym mianownikiem ludzkiej oraz cyfrowej intuicji jest to, że procesy przetwarzania informacji, choć prowadzą do pożądanych efektów, pozostają niedostępne zarówno dla świadomości podmiotu, jak i dla użytkownika (a nawet konstruktora) inteligentnej maszyny.

Intuicja rozumiana jest tutaj jako inteligencja nieświadomości, uwzględniająca całość posiadanych przez podmiot informacji oraz indywidualnych zdolności i preferencji. Intuicja daje o sobie znać na różne sposoby. Współpracuje ze świadomością przy podejmowaniu ważniejszych decyzji lub działa bezpośrednio, sterując zachowaniem jednostki (tzw. inteligencja operacyjna). Autor zastanawia się nad rolą intuicji w ucyfrowionym świecie i dochodzi do wniosku, że technologia cyfrowa częściowo zastępuje jej funkcję, lecz zarazem ogranicza i blokuje jej rozwój. Zauważa, że pojęcie intuicji w psychologii eksperymentalnej zostało niesłusznie zawężone do spontanicznie wykorzystywanych heurystyk w odpowiedzi na nieistotne pytania, co zwykle prowadzi do tendencyjnych i nietrafnych ocen. Na koniec autor wysuwa sugestię, że istnieje pewna analogia pomiędzy ludzką intuicją, traktowaną jako inteligencja nieświadomości, a kierunkiem rozwoju sztucznej inteligencji. Stosowanie tzw. głębokiego maszynowego uczenia sprawia bowiem, że coraz mniej wiemy o przebiegu procesów zachodzących w „czarnej skrzynce”, prowadzących często do spektakularnych wyników. Termin digital intuition wydaje się adekwatnym określeniem tego stanu rzeczy. Wspólnym mianownikiem ludzkiej oraz cyfrowej intuicji jest to, że procesy przetwarzania informacji, choć prowadzą do pożądanych efektów, pozostają niedostępne zarówno dla świadomości podmiotu, jak i dla użytkownika (a nawet konstruktora) inteligentnej maszyny.

Rozwój transplantologii to niewątpliwie spektakularny sukces medycyny XXI wieku. Przeszczep to najlepsza metoda leczenia schyłkowej niewydolności nerek, wątroby, serca i płuc. Celem niniejszej pracy jest szerzenie rzetelnej, naukowej wiedzy na temat transplantologii i tej w zakresie regulacji prawnych dotyczących transplantacji komórek, tkanek i narządów pobranych ze zwłok ludzkich. Zasady wykonywania transplantacji określono w ustawie z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Postępowanie związane ze stwierdzeniem trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (śmierci mózgu) i nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów opisano w Obwieszczeniu Ministra Zdrowia z dnia 4 grudnia 2019 roku w sprawie sposobu i kryteriów stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (M.P. 2020 poz. 73). W przypadku pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich ustawodawca wprowadził zasadę braku zarejestrowanego sprzeciwu (zgody dorozumianej, zwanej również zgodą milczącą).

Praca porusza problematykę kształtowania się wynagrodzeń personelu pielęgniarskiego w podmiotach leczniczych w latach 2015–20221. Celem pracy było dokonanie analizy zachodzących w tym okresie zmian w przepisach prawa oraz zwrócenie uwagi na problem interpretacji tych przepisów, implikujący in concreto ustalanie wynagrodzeń pielęgniarek w podmiotach leczniczych. W artykule wskazano problemy i różnice wynikające z dowolności wykładni przepisów prawa w tym zakresie. Zagadnienie prezentowane jest z perspektywy prawnej oraz zarządzania w ochronie zdrowia, oparte na obserwacjach własnych autorów, wynikających z ich pracy naukowej oraz doświadczeń zawodowych.

Ekstremalny wysiłek fizyczny, a także obciążenie psychiczne stanowią codzienne wyzwanie dla sportowców wyczynowych. Regularne treningi doprowadzają organizm do adaptacji coraz większych obciążeń. Skutkuje to zmianami w funkcjonowaniu i metabolizmie poszczególnych układów i narządów. Jednym z układów, którego działanie podlega modyfikacji podczas wysiłku fizycznego, jest układ odpornościowy. Celem pracy jest przedstawienie wpływu ekstremalnego wysiłku na różne aspekty funkcjonowania układu odpornościowego. Zmiany w układzie immunologicznym sportowców wyczynowych obejmują nie tylko leukocyty krążące we krwi, ale również układ odpornościowy błon śluzowych układu oddechowego i pokarmowego. Ponadto należy pamiętać o istotnej roli komórek układu odpornościowego podczas regeneracji mięśni uszkodzonych w trakcie wysiłku fizycznego. Immunologia wysiłku fizycznego, zwłaszcza związanego z ekstremalnym wysiłkiem, stanowi rozwijający się obszar badań. Zrozumienie tych interakcji ułatwi właściwe planowanie treningów dla poszczególnych sportowców z różnych dyscyplin sportowych.

Celem badania była ocena związku pomiędzy poczuciem własnej skuteczności i satysfakcją z życia a występowaniem ortoreksji u studentów kierunków medycznych. Badanie zostało przeprowadzone w 2021 roku wśród 304 studentów kierunków medycznych. Wykorzystana została metoda sondażu diagnostycznego z zastosowaniem standaryzowanych kwestionariuszy ORTO-15, SWLS, GSES. Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała silną dodatnią korelację pomiędzy satysfakcją z życia a poczuciem własnej skuteczności. Ryzyko zachowań ortorektycznych było związane z poziomem BMI, kierunkiem studiowania oraz województwem, w którym studiowały badane osoby. Studenci z nieprawidłowym BMI mają większą skłonność do zaburzeń ortorektycznych w porównaniu do studentów z prawidłowym BMI. Najwyższe ryzyko zachorowania na ortoreksję prezentowali studenci kierunku stomatologia i fizjoterapia, z województwa dolnośląskiego, a najmniejsze ryzyko zachowań ortorektycznych dotyczyło studentów kierunku zdrowie publiczne z województwa śląskiego.

ABSTRACT

Orthorexic disorders, self-efficacy and satisfaction with life of medical students – cross-sectional study 

The aim of the research was to assess the relationship between self-efficacy, life satisfaction and the occurrence of orthorexia nervosa in the group of medical students. The survey was conducted in 2021 among 304 students of medical faculties. A diagnostic survey method using standardised questionnaires – ORTO-15, SWLS and GSES – was chosen. The performed statistical analysis showed a strong positive correlation between life satisfaction and self-efficacy. The risk of orthorexic behaviour was related to the BMI level, the field of studies and the region where the students studied. Students with an abnormal BMI are more prone to the orthorexia disorder compared to students with a normal BMI. The highest risk of developing orthorexia was presented by students of dentistry and physiotherapy from the Lower Silesia region while the lowest risk of orthorexic behaviour was presented by students of public health from the Silesian region.

Wkład autorów

Autor poszukuje związków między ekspansją sztucznej inteligencji (SI) a problematyką wartości. Szczególną uwagę zwraca na trudności związane z „uzgadnianiem wartości” w ramach interakcji „algorytm vs człowiek”. Przybliża problemy związane z uwzględnianiem ludzkich wartości w projektowaniu złożonych algorytmów. Wynikają one z faktu, że preferowane wartości nie są spójne i mają charakter kontekstowy (a więc zmienny). Są też zależne od uwarunkowań kulturowych i różnic indywidualnych. Szczególnie trudne do przewidzenia są tzw. wartości sentymentalne. Wszystko to sprawia, że jednoznaczne zdefiniowanie respektowanych przez algorytm wartości jest prawie niemożliwe. Obecnie podejmowane są próby uwzględniania emotional computing w projektowaniu sztucznych systemów, co zdaniem wielu badaczy może okazać się przełomem w rozwoju SI. Podjęto już zaawansowane próby modelowania jednego z aspektów inteligencji emocjonalnej, jakim jest rozpoznawanie cudzych stanów emocjonalnych w oparciu o analizę mimiki twarzy. Zdaniem autora sukcesy w zakresie artificial emotional intelligence powinny raczej martwić niż cieszyć użytkowników Sieci. Poskutkują bowiem większą kontrolą ze strony używających ich instytucji, a w konsekwencji do dalszym ograniczaniem wolności osobistej indywidualnych użytkowników. Mudyń sugeruje, że ekspansja technologii cyfrowej (wbrew początkowym nadziejom) przyczynia się do zwiększonej centralizacji władzy i nierówności społeczno-ekonomicznych. Mówiąc słowami Norberta Wienera (1950), ojca cybernetyki, rozwój technologii cyfrowej przyczynia się do „the human use of human beings”. 

ABSTRACT

The expansion of artificial intelligence and the problem of values

The author analyzes relation between the expansion of artificial intelligence (AI) and the issue of values. In particular, he points out the difficulties associated with “agreeing on values” in an algorithm vs during a human interaction. The article highlights the obstacles of taking human values into account while designing complex algorithms, which result from the fact that the preferred values are inconsistent, contextual and therefore variable. The values depend on cultural conditions and individual differences as well. In addition, the sentimental values are also difficult to predict and take into account. All this makes it almost impossible to unambiguously define the values to be respected by the algorithm. Currently, an attempt is being made to include “emotional computing” into a design of artificial systems, which, according to many researchers, may turn out to be a breakthrough in the development of AI. There are already advanced attempts being made to model one of the aspects of emotional intelligence, which is to recognise other people’s emotional states based on the analysis of their facial expressions. According to the author, developments in the field of artificial emotional intelligence should rather worry than satisfy the users of the internet. They will contribute to greater control exercised by the institutions that use them, and consequently to further limitation of personal freedom of the individual users. The author suggests that the expansion of digital technology (contrary to the initial hopes) contributes to increased centralization of power and socio-economic inequalities. In the words of Norbert Wiener (1950), the development of digital technology contributes to “the human use of human beings”. 

The author analyzes relation between the expansion of artificial intelligence (AI) and the issue of values. In particular, he points out the difficulties associated with “agreeing on values” in an algorithm vs during a human interaction. The article highlights the obstacles of taking human values into account while designing complex algorithms, which result from the fact that the preferred values are inconsistent, contextual and therefore variable. The values depend on cultural conditions and individual differences as well. In addition, the sentimental values are also difficult to predict and take into account. All this makes it almost impossible to unambiguously define the values to be respected by the algorithm. Currently, an attempt is being made to include “emotional computing” into a design of artificial systems, which, according to many researchers, may turn out to be a breakthrough in the development of AI. There are already advanced attempts being made to model one of the aspects of emotional intelligence, which is to recognise other people’s emotional states based on the analysis of their facial expressions. According to the author, developments in the field of artificial emotional intelligence should rather worry than satisfy the users of the internet. They will contribute to greater control exercised by the institutions that use them, and consequently to further limitation of personal freedom of the individual users. The author suggests that the expansion of digital technology (contrary to the initial hopes) contributes to increased centralization of power and socio-economic inequalities. In the words of Norbert Wiener (1950), the development of digital technology contributes to “the human use of human beings”.

Pojęcie błędu medycznego nie jest dostatecznie jasno zdefiniowane w aktach prawnych obowiązujących w Polsce. W literaturze przedstawia się różne definicje, a ich elementem wspólnym jest działanie osoby wykonującej zawód medyczny niezgodne z wymaganiami aktualnej wiedzy medycznej. Niestety zjawisko błędu medycznego jest coraz częstsze. Duży odsetek pacjentów deklaruje, że został skrzywdzony przez błąd medyczny, a prokuratura prowadzi coraz więcej spraw o błąd w sztuce lekarskiej (występuje tendencja wzrostowa). Wyróżnia się następujące rodzaje błędów medycznych: diagnostyczny, terapeutyczny, techniczny, prognostyczny, organizacyjny i informacyjny. Za dopuszczenie się błędu medycznego pracownik medyczny podlega odpowiedzialności karnej, cywilnej i zawodowej. W świetle prawa karnego błąd medyczny jest zwykle przestępstwem zaniechania działania, ponieważ pracownik wykonujący zawód medyczny jest gwarantem zdrowia i życia pacjenta. Pracownik medyczny może być skazany przez sąd karny po spełnieniu znamion po spełnieniu znamion jednego z czynów zabronionych określonych w Kodeksie karnym.

ABSTRACT 

Medical error – term, types and legal basis

The notion of medical error hasn’t been defined clearly enough in legal terms. Numerous authors have presented various definitions of a medical error – the essence of the concept and the common element of the definitions is the action of a healthcare worker that is incompatible with the requirements of current medical knowledge. Unfortunately, the phenomenon of medical error is becoming more and more common. A large percentage of patients declare that they have been harmed by a medical error and there is an upward trend in the number of medical malpractice cases investigated by the prosecutor’s office. There are different types of medical error, which can be classified as follows: diagnostic, therapeutic, technical, prognostic, organizational and informational error. A healthcare worker is subject to criminal, civil and professional liability for committing a medical error. According to the criminal law, a medical error is usually a criminal offence of failure to act, because the healthcare worker is liable for patient’s health and life. A healthcare worker may be convicted by criminal court after fulfilling the characteristics of one of the prohibited acts specified by the penal code.

Tajemnica zawodowa lekarza i fizjoterapeuty to gwarancja poufności w relacji z pacjentem, po którego śmierci dowodem poszanowania prywatności jest utrzymanie tej tajemnicy. Tajemnicę zawodową regulują ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz akty prawne dotyczące
właściwych zawodów medycznych. Po śmierci pacjenta dysponentami jego danych medycznych stają się jego osoby bliskie. Mają one prawo zwolnić medyka z tajemnicy zawodowej oraz określić dokładny zakres zwolnienia. Spór pojawia się, gdy osoby bliskie nie będą zgodne w tej materii lub ich zdanie będzie odmienne od zdania pacjenta. Wówczas spór rozpatruje sąd.

ABSTRACT 

Legal consequences of the patient’s objection expressed during his lifetime or close relatives disputing the disclosure of professional confidentiality of a doctor and physiotherapist after the patient’s death

The professional secrecy of a doctor and a physiotherapist is a guaranteed confidentiality in the relationship with the patient. After the patient’s death, professional secrecy is a proof of respect for their privacy. Professional secrecy is regulated by the Act on Patient Rights as well as legal acts regarding the relevant medical professions, and supervised by the Patient’s Rights Ombudsman. After the patient’s death, close relatives become the holders of his medical information. A relative has the right to release a healthcare worker from the professional secrecy and define the exact scope of its disclosure. A dispute occurs when close relatives disagree or their opinion differs from that of the patient. In such a case, disputes are resolved by a civil court.

Zdecydowana większość Polaków posiada nowoczesne urządzenia typu smartfon czy smartwatch. Sprzęty te wyposażone są w liczne czujniki, które mogą dostarczyć wielu informacji interesujących z biomedycznego punktu widzenia. Zgodnie z koncepcją Marca Lalonda najistotniejszym czynnikiem wpływającym na zdrowie człowieka jest jego styl życia. Celem niniejszego artykułu było przedstawienie szeroko dostępnych i prostych w użyciu narzędzi mobilnych, które mogą być wykorzystane do kontroli stanu zdrowia oraz poziomu aktywności fizycznej. Aplikacje śledzące tę aktywność, dietę i jej kaloryczność, sen czy pomagające w kontrolowaniu bądź zaprzestaniu korzystania z używek powinny stanowić ważny element promocji zdrowia. Autorzy postulują wykorzystanie posiadanych przez większość osób urządzeń do poprawy nawyków, ogólnego stanu organizmu i ich samoświadomości.

ABSTRACT

Mobile devices in planning and monitoring physical activity and in promoting health

The vast majority of Poles have modern smartphones or smartwatches. These devices are equipped with a number of sensors that can provide a lot of information interesting from a biomedical point of view. According to the concept of Marc Lalond, the most important factor affecting human health is their lifestyle. The purpose of this article is to present widely available and easy-to-use mobile tools that can be utilised to monitor health and the level of physical activity. Dedicated applications tracking physical activity, diet and the calorie intake, sleep patterns or helping to control or stop using stimulants should be an important element of health promotion. The authors postulate the deliberate use of devices owned by majority of the society to improve habits, the general condition of the body and their self-awareness.

Wkład Autorów

Paweł Kurowski 60%, Adrian Blok 40%

Przez stulecia uważano, że żałoba pojawia się u kogoś dopiero po śmierci bliskiego mu człowieka. To tradycyjne jej rozumienie poszerzył w pierwszej połowie XX wieku Zygmunt Freud. Według niego o żałobie można mówić również wtedy, gdy ktoś traci bezpowrotnie wiele ważnych obiektów przywiązania swojego Ja. Mogą nimi być zarówno inni ludzie, jak i osobiste właściwości, możliwości, ideały, wartości, marzenia, wygląd fizyczny, praca, ojczyzna, zdrowie, relacje międzyludzkie itp. Tego typu żałoba nierzadko wywołuje głęboką traumę psychiczną i spycha człowieka na skraj egzystencjalnej przepaści. Osieroconym w zmaganiu się z nią wparcia udziela m.in. kultura. Ważną rolę odgrywają w niej filozoficzne lub religijne systemy odniesienia. Wiele cennych wskazówek da się odnaleźć w filozofii dialogu Martina Bubera inspirowanej mądrością chasydów. Wypadkowa tych przemyśleń prowadzi do wniosku mówiącego, że żałobę da się przekuć w możliwość do samorozwoju człowieka i jego ontycznego wzrostu.

ABSTRACT

The existential uniqueness of mourning in the light of the philosophy of dialogue by Martin Buber and inspired by Hassidic thought

For centuries, there has been a belief that mourning occurs only after the death of a person close to us. This traditional mourning perception was expanded by S. Freud in the first half of the 20th century. According to him, the mourning may also be vested upon us when we irretrievably lose some important objects of attachment of our selves. This can be either another person or personal properties, capabilities, ideals, values, dreams, physical appearance, work, homeland, health, interpersonal relationships, etc. This kind of mourning frequently induces deep mental trauma and pushes a person to the brink of existential abyss. Culture provides support for those who are orphaned in struggling with it. Philosophical or religious systems of reference are of significant importance in this case. Many valuable guidelines can be found in the philosophy of dialogue by Martin Buber, which was inspired by the Hassidic wisdom. The result of these thoughts can lead to the conclusion that mourning may be converted into a possibility of human self-development and its ontic growth.

Introduction.The causes of malignant neoplasms occurring in both children and adolescents remain unknown, but epidemiological and genetic studies have partially elucidated the origin of these tumors. Brain tumors are most common in children under 5 years of age. Mostly adolescents aged 10-14 years develop lymphomas and bone tumors.

Objective. The aim of the article is to discuss the incidence of selected neoplastic diseases in children and adolescents from the Silesian Voivodeship in 2010-2019. The article includes: lymphocytic leukemia (C 91), myeloid leukemia (C 92), cancer of the brain and central nervous system (D 43) and non-Hodgkin's lymphoma (C82-85).

Materials and methdos.In March 2022, data on the incidence (absolute numbers) of selected neoplastic diseases among children and adolescents from 0 to 19 years of age (divided into age groups: under 1, 1 to 4, 5 to 14 and 15 to 19) life) from the Silesian Voivodeship.Then, appropriate tables illustrating the incidence of the diseases in question were drawn up.

Results.In the age group between 5 and 14 years of age, the incidence of lymphocytic leukemia increased between 2010 and 2013 and amounted to 30 in 2010 and 39 in 2013, respectively. tumors of the brain and central nervous system in 2011, in the years 2012-2014 the incidence was 7 cases per year, and from 2015 to 2019 the nature of the incidence increased and amounted to 8 in 2015 and 19 in 2019, respectively.

Conclusions.One of the reasons adversely affecting the diagnostic and therapeutic process is the rarity of these diseases in the pediatric population, which makes it difficult for GPs to acquire their own professional experience in a short time. The second diagnostic difficulty is the different histological structure of tumors in children and adolescents.

Streszczenie

Zachorowalność wśród dzieci i młodzieży na wybrane choroby nowotworowe w województwie śląskim

Wprowadzenie.Przyczyny nowotworów złośliwych występujących zarówno u dzieci jak i młodzieży pozostają nieznane, jednakże badania epidemiologiczne i genetyczne umożliwiają częściowe wyjaśnienie pochodzenia tych nowotworów. Guzy mózgu występują najczęściej u dzieci poniżej 5 roku życia. Na chłoniaki i guzy kości zapada przede wszystkim młodzież w wieku 10-14 lat.

Cel. Celem artykułu jest omówienie zachorowalności wybranych chorób nowotworowych dzieci i młodzieży z województwa śląskiego w latach 2010-2019. W artykule uwzględniono: białaczkę limfatyczną (C 91), białaczkę szpikową (C 92), nowotwór mózgu i ośrodkowego układu nerwowego (D 43) oraz chłoniaki nieziarnicze (C82-85).

Materiały i metody. W marcu 2022 roku otrzymano dane o zachorowalności (liczby bezwzględne) wybranych chorób nowotworowych wśród dzieci i młodzieży od 0 do 19. roku życia (z podziałem na grupy wiekowe: poniżej 1. roku życia, od 1. do 4., od 5. do 14. i od 15. do 19. roku życia) z województwa śląskiego. Następnie sporządzono odpowiednie tabele ilustrujące zachorowalność na omawiane choroby.

Wyniki. W grupie wiekowej pomiędzy 5 a 14 rokiem życia zachorowalność na białaczkę limfatyczną wzrastała pomiędzy 2010 a 2013 r. i wynosiła odpowiednio 30 w 2010 r. i 39 w 2013 r. Wśród dzieci i młodzieży pomiędzy 15 a 19 rokiem życia najniższa (2) zachorowalność na nowotwory mózgu i ośrodkowego układu nerwowego wynosiła w 2011 r., w latach 2012-2014 zachorowalność ta wynosiła 7 przypadków rocznie a począwszy od 2015 do 2019 r. charakter zachorowalności wzrastał i wynosił odpowiednio 8 w 2015 r. i 19 w 2019 r.

Wnioski. Jedną z przyczyn rzutujących niekorzystnie na proces diagnostyczno-terapeutyczny jest rzadkość występowania tych schorzeń w populacji dziecięcej, co utrudnia lekarzom pierwszego kontaktu nabycie w krótkim czasie własnych doświadczeń zawodowych. Drugim utrudnieniem diagnostycznym jest odmienna budowa histologiczna nowotworów występujących u dzieci i młodzieży. Jednak mimo ogromnego postępu medycyny nadal są jedną z głównych przyczyn zgonów wśród chorych poniżej 16 roku życia stanowią około 16% wszystkich przyczyn zgonów w tej grupie wiekowej.

(Un)deliberate ignorance. Discreet charm and adaptive functions of motivated ignorance

First, the author cites several definitions of wilful ignorance and analyzes the concept in relation to related terms such as “voluntary blindness”, “information avoidance” and “negative knowledge”. Then he presents the six groups of motives distinguished by Engel and Hartwig, provoking the occurrence of the phenomenon of deliberate ignorance. The author proposes to reduce this division to three more general motives, i.e. emotional, pragmatic and moral category, and characterizes their specificity. Referring to psychoanalytic tradition and the role attributed by the modern experimental psychology to unconscious processes, he notes that not every type of motivated ignorance is preceded by a “deliberate”, conscious decision. Many manifestations of ignorance are spontaneous (but not accidental) products of the activity of unconscious processes. More or less “deliberate” ignorance is a frequent reason for potential patients to avoid or delay medical examination. The practical problem is how to counteract this unfavorable tendency.

Streszczenie

Na wstępie autor przytacza kilka definicji rozmyślnej niewiedzy i analizuje to pojęcie w relacji do terminów pokrewnych, takich jak „dobrowolna ślepota”, „unikanie informacji” oraz „wiedza negatywna”. Następnie przedstawia wyróżnione przez Engela i Hartwiga sześć grup motywów, prowokujących wystąpienie zjawiska rozmyślnej niewiedzy. Autor proponuje zredukowanie tego podziału do trzech ogólniejszych motywów, tj. emocjonalnych, pragmatycznych i moralnych, charakteryzując ich specyfikę. Nawiązując do tradycji psychoanalitycznej i roli przypisywanej przez współczesną psychologię eksperymentalną procesom nieświadomym, podkreśla, że nie każdy rodzaj umotywowanej niewiedzy poprzedza „rozmyślna”, świadoma decyzja. Wiele przejawów niewiedzy to spontaniczny (lecz nieprzypadkowy) produkt aktywności procesów nieświadomych. Mniej lub bardziej „rozmyślna” niewiedza jest częstym powodem unikania lub opóźniania badań medycznych przez potencjalnych pacjentów. Problemem praktycznym jest to, w jaki sposób przeciwdziałać tej niekorzystnej tendencji.

First, the author cites several of wilful ignorance and analyzes the concept in relation to related terms such as “voluntary blindness”, “information avoidance” and “negative knowledge”. Then he presents the six groups of motives distinguished by Engel and Hartwig, which may lead to the phenomenon of deliberate ignorance. The author proposes to reduce The author proposes to reduce this taxonomy to three more general motives, i.e. emotional, pragmatic and moral category, and characterizes their specificity. Referring to psychoanalytic tradition and the role attributed by the modern experimental psychology to unconscious processes, he notes that not every type of motivated ignorance is preceded by a “deliberate”, conscious decision. Many manifestations of ignorance are spontaneous (but not accidental) products of the activity of unconscious processes. More or less “deliberate” ignorance is a frequent reason for potential patients to avoid or delay medical examination. The practical problem is how to counteract this unfavorable tendency.

Coercion in psychiatry

Human health and life are the most important values, which is why all means are used to protect them. In certain situations, in the case of mentally ill people, the protection of these legal interests is in direct conflict with the protection of the constitutional right to freedom. The Act of 19 August 1994 on the protection of mental health provides for the possibility of using coercion against people with mental disorders who, due to their illness, pose a threat to their own life or other persons’ health or life or significantly paralyze the work of a medical unit. In some cases, it is also possible to admit and treat a mentally ill person in a psychiatric hospital without their consent, if there is a legal basis for such action.

Streszczenie

Zdrowie i życie człowieka to najważniejsze dobra, dlatego też używa się wszelkich środków w celu ich ochrony. W pewnych sytuacjach u osób chorych psychicznie ochrona tych najważniejszych dóbr prawnych stoi w sprzeczności z ochroną konstytucyjnego prawa do wolności. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego przewiduje możliwości zastosowania przymusu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, które z powodu choroby zagrażają zdrowiu lub życiu swojemu, lub innych osób, lub w znaczny sposób paraliżują prace jednostki medycznej. Możliwe jest również przyjęcie osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody, jeżeli istnieją do tego przesłanki.

Video-monitoring in medical service providers – legal and practical aspects

The article presents current legal regulations in Poland that define the conditions for monitoring by medical care providers. The issue is presented both from the legal perspective and from the perspective of health care management, while referring to author’s own observations, resulting from his scientific work and professional experience. On this basis, an attempt was made to formulate the legal and practical implications of the issue of the legal use of monitoring when providing health services to patients.

Streszczenie

W artykule przedstawiono obowiązujące w Polsce przepisy prawne definiujące warunki prowadzenia monitoringu w placówkach medycznych. Zagadnienie prezentowane jest z perspektywy prawnej oraz zarządzania w ochronie zdrowia, oparte na obserwacjach własnych autora, wynikających z jego pracy naukowej oraz doświadczeń zawodowych. Na tej podstawie podjęta została próba sformułowania implikacji prawnych i praktycznych zagadnienia legalnego wykorzystywania monitoringu podczas udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom.

Stimulants as nootropic drugs in the student community

Modern pharmacology is used not only in therapy, but also in many areas of everyday life, such as sports or science. Just as doping agents increase efficiency and strength, nootropic drugs affect the ability to concentrate and memorize, and therefore enjoy growing interest of the academic community. Most commonly used are stimulants, including amphetamine, methylphenidate, modafinil, caffeine and nicotine. Many substances commonly considered to be so-called smart drugs improve cognitive abilities, but their pro-health value is questionable. The aim of the study is to analyze various aspects of the phenomenon of using stimulants by students during studying, i.e. mechanisms of action and effectiveness, side effects and users’ awareness of the potential threats.

Streszczenie

Współczesna farmakologia znajduje zastosowanie nie tylko w terapii, ale również w wielu codziennych obszarach życia, takich jak sport czy nauka. Podobnie jak środki dopingowe zwiększają wydolność i siłę, tak leki nootropowe wpływają na zdolność koncentracji i zapamiętywania, dzięki czemu cieszą się rosnącym zainteresowaniem w społeczności akademickiej. Do najczęściej stosowanych należą stymulanty, m.in. amfetamina, metylofenidat, modafinil oraz kofeina. Wiele substancji powszechnie uważanych za tzw. smart drugs poprawia zdolności kognitywne, lecz ich wartość prozdrowotna jest dyskusyjna. Celem pracy jest analiza różnych aspektów korzystania przez studentów ze środków stymulujących podczas nauki, tj. mechanizmów działania i efektywności, działań niepożądanych oraz świadomości użytkowników co do potencjalnych zagrożeń.

Professional burnout is a common problem occurring among employees whose job is related to other people, and additionally involves providing them with assistance. Therefore, one of such risk groups is the medical personnel, especially nurses and midwives. Scientific research shows that various factors have a different effect on the occurrence of professional burnout. The aim of the study was to review Polish and foreign scientific literature on the syndrome of professional burnout among nurses and midwives. On the basis of the literature review, it has been shown that the occurrence of professional burnout depends not only on education, seniority and salary, but also on human interactions at the workplace, level of social competence, and methods of coping with stress. It would not be possible to identify these factors if it wasn’t for the use of research tools in form of various types of questionnaires, e.g. Maslach Burnout Inventory (MBI) and Copenhagen Burnout Inventory (CBI). It is extremely important to undertake preventive and prophylactic activities to protect the medical personnel against this phenomenon.

Streszczenie

Wypalenie zawodowe to powszechny problem występujący wśród pracowników, których praca jest związana z innymi ludźmi, a dodatkowo wiąże się z udzielaniem im pomocy. W związku z tym, jedną z grup ryzyka jest personel medyczny, a w szczególności pielęgniarki i położne. Badania naukowe wskazują, że różne czynniki mają odmienny wpływ na występowanie wypalenia zawodowego. Celem pracy był przegląd polskiego i zagranicznego piśmiennictwa naukowego dotyczącego zespołu wypalenia zawodowego wśród pielęgniarek i położnych. Na podstawie przeglądu piśmiennictwa wykazano, że istotny wpływ na wystąpienie zespołu wypalenia zawodowego mają nie tylko wykształcenie, staż pracy i zarobki, ale również relacje międzyludzkie w miejscu pracy, poziom kompetencji społecznych i style radzenia sobie ze stresem. Określenie tych czynników nie byłoby możliwe, gdyby nie wykorzystanie narzędzi badawczych, jakimi są różnego rodzaju kwestionariusze, np. Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego (ang. Maslach Burnout Inventory, MBI) i Kopenhaski Inwentarz Wypalenia Zawodowego (ang. Copenhagen Burnout Inventory, CBI). Niezmiernie istotne jest podjęcie działań prewencyjnych i profilaktycznych, aby móc chronić personel medyczny przed tym zjawiskiem.

Examination by viewing

Learning how to perform an examination of a patient, we have to collect an anamnesis according to the principles of propaedeutics (main ailments, previous course of the disease and ailments from other organs). Next the researcher has to perform a visual examination of the patient and furthermore palpation, percussion, speculum, etc. These examinations have the fundamental value of an objective examination. Then we may perform additional tests (e.g. imaging, enzymatic tests and others). Therefore, in a narrative form, I would try to remind readers of the importance of attentive and thorough examination of the patients.

Streszczenie

Przy nauce badania chorego musimy zebrać wywiad według zasad propedeutyki (dolegliwości główne, dotychczasowy przebieg choroby i dolegliwości ze strony innych narządów). Następnie należy przeprowadzić badanie oglądaniem i badanie palpacyjne, opukowe, we wziernikach itd. Badania te mają wartość podstawową badania obiektywnego. Następnie wykonujemy badania dodatkowe (np. obrazowe, enzymatyczne i inne). Dlatego w formie gawędziarskiej przypominam znaczenia badania oglądaniem naszych chorych.

Merytokracja i nierówności – badanie złożonej relacji

Ostatnie badania sugerują, że problem nierówności wydaje sięlegitymizowany przez postawy merytokratyczne. Choćtwierdzi się, że merytokracja uzasadnia nierówności społeczno-ekonomiczne poprzez definiowanie indywidualnych osiągnięći wysiłków jako przyczyn nierówności, często nie dostrzega się, jak działająmechanizmy leżące u jej podstaw. W niniejszym opracowaniu badano, jak merytokracja podtrzymuje nierówności. W swojej mieszanej, sekwencyjnej konstrukcji wyjaśniającej najpierw opiera sięna danych ilościowych pochodzących z kwestionariusza, stwierdzając znacząco pozytywnąi nieelastycznąrelacjęmiędzy akceptacjąnierówności a przekonaniami merytokratycznymi.

Następnie przeprowadzono jakościowy, systematyczny przegląd literatury, sugerując, że związek między merytokracjąa nierównościąmoże byćbardziej okrężny, niżwcześniej zakładano. Ponadto wyniki sugerują, że merytokratyczne postawy ludzi zależąbardziej od ich kontekstu społecznego niżod ich aprobaty dla merytokracji. 

ABSTRAcT 

Recent studies have suggested that the inequality problem seems to be legitimated by meritocratic attitudes. Whilst it is argued that meritocracy justifies socio-economic inequalities by defining individual achievements and efforts as causes for inequality, it is often overlooked how underlying mechanisms work. This study investigates how meritocracy sustains inequalities. In its mixed methods explanatory sequential design, it first builds on quantitative data from an International Social Survey Programme (ISSP) questionnaire, finding a significantly positive and inelastic relationship between inequality acceptance and meritocratic beliefs. Subsequently, a qualitative systematic literature review is conducted, suggesting that the relationship between meritocracy and inequality may be more circular than previously assumed. Furthermore, the results suggest that people’s meritocratic attitudes depend more on their social context than on their endorsement of meritocracy.

Nie rozumiesz, nie u siebie. Analiza tematyczna wywiadów z obcokrajowcami dotyczących ich doświadczeń z poznańskimi placówkami ochrony zdrowia

W niniejszym artykule zostały zaprezentowane wstępne wyniki dotyczące badania doświadczeń obcokrajowców z poznańskimi placówkami ochrony zdrowia, zebranych podczas wywiadów narracyjnych z osobami znającymi język polski w stopniu nieznacznym lub w ogóle go nieznającymi. Wybrane fragmenty wywiadów zostały zanalizowane w ujęciu jakościowym, w celu określenia dyskursywnej konstrukcji doświadczeń dotyczących zarówno regularnych wizyt u lekarza, jak i nagłych wypadków, kiedy to osoby te szukały porady lub pomocy medycznej i kiedy nie mogły się skomunikować (w sposób satysfakcjonujący). Badanie to potwierdza rezultaty uzyskane w nielicznych wcześniejszych podobnych badaniach, przeprowadzonych zarówno w Poznaniu, jak i ogólnie w Polsce, które zwracają uwagę na wiele utrudnień napotykanych przez tych pacjentów w korzystaniu z usług opieki zdrowotnej. W ujęciu dyskursywnym mamy tu do czynienia z małymi opowieściami (ang. small tory) będącymi emocjonalnymi wyrazami poczucia bezradności, frustracji oraz bycia „nie u siebie”.

Źródła finansowania: badanie finansowane przez Narodowe Centrum Nauki, nr projektu 2O2O/04/X/HS6/00365. 

ABSTRACT  

This paper presents the preliminary results of the study of foreigners’ experiences with healthcare institutions in the Polish city of Poznań, as shared during 40 narrative interviews with addressed people with no or weak knowledge of Polish. The selected fragments were analysed qualitatively to determine the ways in which the participants discursively constructed their experience of regular check-ups and consultations as well as various (emergency) situations, when they sought medical advice or help but could not communicate (effectively). The analysis confirms the results obtained in the few similar studies conducted either in Poznań or in Poland in general, which point to a number of obstacles in accessing medical services on the part of these patients. The interviews feature accounts labelled as nightmares, massacres or traumas and include different themes. Discourse-wise, these are small stories, accompanied by emotional expressions in which they convey essness, frustration and of being out of place.

Funding sources: research funded by the National Science Centre, project no 2020/04/X/HS6/00365.

Wprowadzenie . Osteoporoza jest chorobą szkieletu cechującą się obniżoną gęstości mineralną kości i zwiększoną podatnością na złamania patologiczne. Aktywność fizyczna, niezależnie od rodzaju zastosowanego treningu, wywiera korzystny wpływ zarówno na homeostazę kostną, jak i na cały układ mięśniowo-szkieletowy u pacjentów z osteopenią lub osteoporozą.

Celem pracy była próba oceny poziomu wiedzy badanych na temat osteoporozy oraz wpływu aktywności fizycznej na prewencję i leczenie tego schorzenia.

Materiał i metoda . Badana grupa liczyła 150 osób, w tym 117 kobiet (78%) i 33 mężczyzn (22%) w wieku śr. 35,86 ± 15,89 roku. Do badania wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego udostępnionego za pośrednictwem internetu. Wyniki opracowano za pomocą oprogramowania IBM SPSS Statistics 26, a za poziom istotności statystycznej przyjęto wartość p = 0,05.

Wyniki . Zaobserwowano istotną statystycznie zależność pomiędzy wiekiem badanych a poziomem wiedzy na temat aktywności fizycznej w kontekście osteoporozy (p = 0,003). Poziom wiedzy na temat osteoporozy w badanej grupie był wyższy u kobiet niż u mężczyzn (p = 0,001). Poziom wiedzy badanej populacji zamieszkującej miasta nie różnił się od poziomu wiedzy badanych, którzy zamieszkiwali tereny wiejskie (p = 0,5).

Wnioski . Ze względu na niski poziom wiedzy na temat aktywności fizycznej i jej korzystnego wpływu na prewencję i leczenie osteoporozy w starszej grupie wiekowej, należałoby wdrożyć działania edukacyjne i prewencyjne w celu popularyzacji ruchu i tym samym zmniejszenia ryzyka wystąpienia tego schorzenia w populacji osób dorosłych.

ABSTRACT 

Public knowledge on the impact of physical activity on the prevention and treatment of osteoporosis 

Introduction . Osteoporosis is a skeletal disease characterized by reduced bone mineral density (BMD) and increased risk of pathological fractures. Physical activity, regardless of the type of training used, has a beneficial effect on bone homeostasis, as well as on the entire musculoskeletal system in patients with osteopenia or osteoporosis.

The aim of the study was to assess the level of knowledge of the respondents about osteoporosis and the impact of physical activity on the prevention and treatment of osteoporosis.

Material and method . The study group consisted of 150 respondents, including 117 women (78%) and 33 men (22%) aged 35.86 ± 15.89 years. The method of a diagnostic survey made available via the Internet was used for the study. The results were developed using IBM SPSS Statistics 26 software and the statistical significance level was p = 0.05.

Results . Statistically significant relationship was observed between the age of the subjects and the level of knowledge about physical activity in the context of osteoporosis (p = 0.003). The level of knowledge about osteoporosis in the study group was higher in women than in men (p = 0.001). The level of knowledge of the surveyed population living in cities did not differ from the level of knowledge of the respondents who lived in villages (p = 0.5).

Conclusions . Due to the low level of knowledge about physical activity and its beneficial impact on the prevention and treatment of osteoporosis in older age group and among people, educational and preventive actions should be implemented to popularize activity and thus reduce the risk of in the adult population.

Wkład Autorów / Authors’ contributions: Marta Barłowska-Trybulec 60%, Alicja Gosek 40%

Narracja i realizowana w oparciu o nią opieka narracyjna umożliwia włączenie do codziennej praktyki klinicznej perspektywy humanistycznej odwołującej się do opowieści (narracji) pacjentów i ich bliskich, a także personelu medycznego. Połączenie wiedzy pochodzącej z narracji oraz kontekstu klinicznego i uwarunkowań realizowanej opieki pozwala na skupienie się na jednostkowych potrzebach i wyjątkowości każdego człowieka. Narracja może być także postrzegana jako jedna z form etyki. U podstaw etyki narracyjnej leży założenie, że narracja jest istotnym elementem wpływającym na podejmowane w sytuacjach klinicznych decyzje, również te związane z rozwiazywaniem dylematów etycznych. Etyka narracyjna pomaga docenić wpływ historii (opowieści) na jaźń oraz zrozumieć bogactwo i złożoność indywidualnego życia, a tym samym może stanowić podstawę dla rozumowania etycznego. Ze względu na specyfikę roli zawodowej pielęgniarki etyka narracyjna może stanowić istotną wartość wykorzystywaną w nauczaniu etyki zawodu. Celem pracy jest przedstawienie wybranych zagadnień związanych z etyką narracyjną w kształceniu pielęgniarek.

ABSTRACT

The role of narrative ethics in nursing education

Narrative and narrative care enables the integration of a humanistic perspective into everyday clinical practice, referring to the stories (narratives) of patients and their relatives, as well as medical personnel. The combination of knowledge derived from narrative and the clinical context and determinants of the care provided allows to focus on the individual needs and uniqueness of each person. Narrative can also be perceived as a form of ethics. At the core of narrative ethics is the assumption that narrative is an essential element that influences decisions made in clinical  situations, including those related to resolving ethical dilemmas. Narrative ethics helps to appreciate the impact of stories (storytelling) on the self and to understand the richness and complexity of individual lives, and thus can provide a basis for ethical reasoning. Given the specificity of the professional nurse’s role, narrative ethics can be an important value used in teaching professional ethics. The aim of this paper is to present selected issues related to narrative ethics in the professional education of nurses.

Obecna sytuacja na świecie – utrzymująca się od ponad dwóch lat pandemia COVID-19 oraz trwająca od końca lutego 2022 r. wojna w Ukrainie – doprowadziła do wzrostu niepokoju, lęku i braku poczucia bezpieczeństwa. Naruszenie stabilizacji oraz trudności w zaspokajaniu potrzeb sprzyjają utrzymywaniu się nadmiernego, destrukcyjnego stresu, co z kolei wpływa na rozwój zaburzeń psychicznych i chorób odstresowych. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie roli psychoterapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu zaburzeń rozwijających się w związku z doświadczaniem nadmiernego stresu oraz przedstawienie technik pomocnych w radzeniu sobie z napięciem psychofizycznym, które można wykorzystywać zarówno w trakcie psychoterapii, jak i stosować samemu w ramach dbania o własne zdrowie. W opracowaniu przybliżono mechanizm działania i komponenty stresu, przedstawiono również właściwości psychoterapii poznawczo-behawioralnej jako nurtu o naukowo udowodnionej skuteczności, oferującego metody leczenia wielu zaburzeń psychicznych i bogatego w konkretne, ustrukturyzowane i empirycznie sprawdzone techniki pracy.

ABSTRACT

Using cognitive-behavioral therapy in managing excessive stress

The current global situation – the pandemic of COVID-19 which has persisted for two years, and the war in Ukraine lasting from the end of February 2022 – led to the increase of anxiety and fear, and the loss of complacency. The violation of stability and difficulties in addressing needs foster the endurance of excessive, destructive stress, which, in turn, contributes to the development of mental disorders and stress-related illnesses. This article is intended to describe the role of cognitive-behavioral therapy in the context of treating disorders related to excessive stress, and to present some techniques helpful in coping with psychophysical tension, which may be either used during psychotherapy, or as part of one’s individual healthcare. This paper presents not only the mechanisms and components of stress, and its characteristics, but it also describes cognitive-behavioral psychotherapy as an approach of scientifically proven effectiveness, offering various methods of treatment for many mental disorders, and rich in specific, structured and empirical work techniques.

Wkład Autorów / Authors’ contributions: Aleksandra Dziektarz 50%, Sylwia Wójcik 50%

Głód nadal stanowi poważny i dotkliwy, problem na świecie. Nawet podczas pandemii COVID-19 większy odsetek ludzi umiera z głodu niż z powodu koronawirusa. Czy zatem czeka nas nowa epidemia, tym razem głodu, na świecie? Celem pracy było przedstawienie obecnej sytuacji związanej z brakiem bezpieczeństwa żywnościowego na świecie w aspekcie trwającej jeszcze pandemii COVID-19. Należy spodziewać się, że w najbliższych latach będziemy zmuszeni mierzyć się z ogromnym kryzysem humanitarnym. W związku z powagą problemu przed całą ludzkością stoi dziś zadanie mające na celu zapobiegnięcie rozprzestrzenianiu się epidemii głodu na świecie. 

ABSTRACT

Hunger continues to be a serious and pressing problem in the world. Even during the COVID-19 pandemic, more people are dying of hunger than of the coronavirus. So, are we going to face a new epidemic, this time of hunger, in the world? The aim of the study was to present the current situation related to the lack of food security in the world in the context of the ongoing COVID-19 pandemic. It is to be expected that in the coming years we may face a huge humanitarian crisis and that all mankind is facing a sentence today aimed at preventing the spread of the hunger epidemic in the world.

Wkład Autorów / Authors’ contributions: Anna Mikulec 50%, Marek Zborowski 50%

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęściej występującą chorobą narządu ruchu, postępującą, obejmującą w pierwszej kolejności powierzchnie stawowe. Zwyrodnienia wywołują u pacjentów bol i sztywność stawów, co prowadzi do utrudnienia życia codziennego oraz negatywnie wpływa na komfort psychofizyczny chorego. Celem pracy była ocena wpływu dwutygodniowego programu rehabilitacji na sprawność psychofizyczną oraz poziom odczuwanego bólu w stawach objętych zmianami zwyrodnieniowymi u pacjentów powyżej 60. roku życia cierpiących na osteoartrozę. Przebadano 35 osób (25 kobiet oraz 10 mężczyzn) w wieku od 60 do 85 lat. Do oceny wpływu dwutygodniowego programu rehabilitacji na sprawność psychofizyczną oraz poziom odczuwanego bólu w stawach objętych zmianami zwyrodnieniowymi u osób z osteoartrozą wykorzystano: Senior Fitness Test (SFT), Geriatryczną Skalę Oceny Depresji Yesavage’a (GDS), skalę oceny bólu (VAS). Badania wykazały istotną poprawę kondycji psychofizycznej tych pacjentów z osteoartrozą, którzy skorzystali z dwutygodniowego programu usprawniającego. Uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym osób w wieku powyżej 60 lat zmagających się z chorobą zwyrodnieniową stawów przyczynia się do obniżenia poziomu bólu, zwiększa siłę mięśniową kończyn dolnych oraz mięśni ramion, a także wpływa korzystnie na samopoczucie pacjentów.

ABSTRACT

Osteoarthritis is the most common disease of the musculoskeletal system. It is a progressive disease that primarily affects the articular surfaces. Degenerations cause pain and stiffness in the joints, which leads to difficulties in everyday life and has a negative impact on the psychophysical comfort of the patient. The aim of the study was to assess the impact of a two-week rehabilitation programme on psychophysical fitness and the level of pain experienced in joints affected by degenerative changes in patients over 60 years of age suffering from osteoarthritis. The study group consisted of 35 people (25 women and 10 men) aged 60 to 85 years. The following methods were used to assess the impact of a two-week rehabilitation programme on psychophysical fitness and the level of perceived pain in joints affected by degenerative changes in people with osteoarthritis: Senior Fitness Test (SFT), Yesavage Geriatric Depression Rating Scale (GDS), Pain Assessment Scale (VAS). The results of the research indicate a significant improvement in the psychophysical condition of patients with osteoarthritis who benefited from the two-week rehabilitation programme. Research has shown that participation in a rehabilitation programme for people over 60 years of age struggling with osteoarthritis contributes to the reduction of pain levels, increases the muscle strength of the lower limbs and arms, and has a positive effect on the well-being of patients.

Jałowa martwica kości to schorzenie charakteryzujące się̨ powstawaniem zmian martwiczych tkanki kostnej bez udziału drobnoustrojów chorobotwórczych. Choroba ta głownie występuje w obrębie głowy kości udowej, guzowatości kości piszczelowej oraz guzie piętowym. Jednym z elementów leczenia jest operacyjne usunięcie martwej tkanki, po którym prowadzi się fizjoterapię, przywracającą utraconą funkcję. Celem pracy jest przedstawienie modelu rehabilitacji pacjentki, u której zdiagnozowano jałową martwicę chrzęstno-kostną w obrębie nietypowym – okolicy kłykcia przyśrodkowego kości udowej w stawie kolanowym lewym. 

Materiał i metody: Pacjentka, lat 24, po zabiegu usunięcia martwicy kłykcia przyśrodkowego kości udowej. Objawy towarzyszące: silny bol, obrzęk, trudności w poruszaniu się̨ i ograniczenie ruchomości w stawie kolanowym lewym. Wdrożono indywidualnie dopasowane postępowanie fizjoterapeutyczne z różnorodnymi technikami z zakresu fizykoterapii, kinezyterapii i terapii manualnej, w niektórych przypadkach odbiegające od przyjętych norm. Zaproponowane postępowanie rehabilitacyjne doprowadziło do przywrócenia prawidłowej homeostazy stawu.

ABSTRACT

Avascular necrosis is a disease characterized by the formation of necrotic changes in the bone tissue without the involvement of pathogenic microorganisms. This disease mainly occurs in the area of the femoral head, tibial tuberosity, and heel tumor. One of the elements of treatment is the surgical removal of dead tissue, followed by physical therapy to restore the lost function. The aim of the study was to presented the model of rehabilitation of the patient diagnosed with avascular necrosis in atypical area – the area of the medial femoral condyle in the left knee joint.

Material and methods: A 24-year-old patient after the removal of medial condyle necrosis of the femur. Accompanying symptoms: severe pain, swelling, difficulty in movement and limited mobility in the left knee joint. An individually tailored physiotherapeutic procedure was implemented with a variety of techniques in the field of physical therapy, kinesiotherapy and manual therapy, in some cases deviating from the accepted norms. Results: The proposed rehabilitation procedure led to the restoration of the proper joint homeostasis.

Model opieki skoncentrowanej na pacjencie – PCC (Patient-Centered Care) w wielu krajach został uznany za standardowe podejście w opiece zdrowotnej w celu poprawy jej jakości. Istotą PCC jest respektowanie wartości, doświadczeń, potrzeb i preferencji pacjenta w planowaniu, koordynowaniu i świadczeniu opieki. Centralnym elementem tego modelu jest relacja terapeutyczna między pacjentem a osobami świadczącymi opiekę zdrowotną. Liczne badania wykazały, że wdrożenie PCC do praktyki przyczynia się do poprawy wyników opieki, lepszego wykorzystania zasobów, obniżenia kosztów i zwiększenia zadowolenia pacjentów z opieki. Celem tego artykułu jest zaprezentowanie założeń modelu opieki skoncentrowanej na pacjencie, korzyści i barier we wdrażaniu do systemu opieki zdrowotnej.

ABSTRACT

The Patient-Centered Care (PCC) model has been recognised in many countries as a standard approach in healthcare to improve its quality. The essence of PCC is to respect the values, experiences, needs and preferences of the patient in planning, coordinating and providing care. Therapeutic relationship between the patient and the healthcare providers is at the core of this model. Numerous studies have shown that implementing PCC into the practice contributes to improved care results, better use of resources, lower costs and increased satisfaction of patients with healthcare. The aim of this article is to present the assumptions of the patient-centered care model as well as the benefits and barriers in implementing this model into the health care system. 

Niepełnosprawni intelektualnie doświadczają stygmatyzacji, są dyskryminowani i często nie decydują o własnych sprawach. W opiece nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie w szczególny sposób należy zwrócić uwagę na poszanowanie ich godności i podmiotowości. Celem pracy jest podkreślenie wagi poszanowania godności i podmiotowości dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz znaczenia komunikowania się z nimi. Artykuł powstał na podstawie analizy piśmiennictwa dotyczącego zagadnień niepełnosprawności intelektualnej. Analiza piśmiennictwa wskazuje, że tematyka niepełnosprawności intelektualnej dotyczy podmiotowości i godności osoby, barier w komunikowaniu się z otoczeniem, w tym z personelem medycznym w środowisku szpitalnym. Prowadzenie badań w zakresie opieki nad osobami z niepełnosprawnością intelektualną jest niezbędne. Ponadto istnieje konieczność organizacji szkoleń dla wszystkich członków zespołu terapeutycznego, zwłaszcza w obszarze zagadnień komunikacji z osobami z niepełnosprawnością intelektualną.

ABSTRACT

Artykuł jest prezentacją historii idei i praktyki doc. dr hab. n. med. Kazimierza Jankowskiego w 50-lecie utworzenia przez Niego ośrodka, znanego pod nazwą „Synapsis”. Przedstawione są kolejne zmiany i poszerzenia metod pracy z pacjentami, badanie skuteczności tych metod oraz rozwój towarzyszącej im idei. Ukazana jest droga od stosowania metod psychokorekcyjnych skoncentrowanych na jednostce do rozszerzenia na rodzinę, a następnie na środowisko. Zaprezentowany jest – nowatorski w latach 70. XX wieku – model psychoprofilaktyki środowiskowej. Równolegle dokumentowana jest przechodzeniem od pracy na oddziale zamkniętym do leczenia w trybie otwartym, a w następnym kroku – do psychiatrii środowiskowej.

ABSTRACT

This article presents the history of Prof. Kazimierz (Kaz) Jankowski M.D., Ph.D. ideas and their implementation, on the 50th anniversary of him creating the “Synapsis Center.” Subsequent modifications, expansion of therapeutic methods and projects for measuring their effectiveness, as well as their conceptual development are presented. The path from the therapy focused on the individual through one expanding the focus to the family as well, and finally –to the environment is delineated. Moreover, the comprehensive environmental prevention system of Jankowski and the “Synapsis”team which was innovative in the 1970s is shown. Simultaneously, a way from in-patient to out-patient model of therapy is documented.

Ciąża w bliźnie po cięciu cesarskim stanowi poważny problem medyczny, zagrażający życiu kobiety. Pomimo szeroko rozwiniętej diagnostyki ciąże ektopowe w bliźnie zdarzają się stosunkowo często. Rozpoznania ciąży ektopowej najczęściej dokonuje się w siódmym tygodniu ciąży. Może ona przebiegać bezobjawowo lub charakteryzować się ostrym bólem w podbrzuszu. Stopień rozpowszechnienia badań ultrasonograficznych odzwierciedla wzrost rozpoznawalności ciąż zaimplantowanych w bliźnie po cięciu cesarskim. Podczas rutynowego badania ultrasonograficznego nieciężarnej macicy u kobiet, z co najmniej jednym cięciem cesarskim w wywiadzie, nieprawidłowość w obrębie blizny występuje z częstością 24–70%. Z uwagi na całkowitą liczbę cięć cesarskich i odsetek nieprawidłowego tworzenia się blizny po cięciu cesarskim problem ten dotyczy dużej grupy pacjentek. Z powodu wysokiego ryzyka wystąpienia wstrząsu nie zaleca się postępowania wyczekującego. W leczeniu ciąży ektopowej w bliźnie lekiem z wyboru jest metotreksat.

ABSTRACT

Pregnancy in the scar after cesarean section is a serious medical problem, threatening woman’s life.Despite the wide development of diagnostics, ectopic pregnancies in the scar are relatively common. The diagnosis of cesarean scar ectopic pregnancies is usually made at seven weeks of gestation. It may be asymptomatic or characterised by sharp pain in the lower abdomen. The prevalence of ultrasound reflects the increased diagnosis of pregnancies implanted in the cesarean section scar. During the routine ultrasound examination of the nonpregnant uterus in women with a history of at least one cesarean section, an abnormality in scar occurs with a frequency of 24–70%. Given the total number of cesarean sections and the rate of abnormal cesarean scar formation, this problem affects a large group of patients. Expectant management is not recommended because of the high schock risk. For the treatment of cesarean scar ectopic pregnancy, methotrexate is the drug of choice.