Miejsce intuicji w zdigitalizowanym świecie

Tytuły

Abstrakt

Intuicja rozumiana jest tutaj jako inteligencja nieświadomości, uwzględniająca całość posiadanych przez podmiot informacji oraz indywidualnych zdolności i preferencji. Intuicja daje o sobie znać na różne sposoby. Współpracuje ze świadomością przy podejmowaniu ważniejszych decyzji lub działa bezpośrednio, sterując zachowaniem jednostki (tzw. inteligencja operacyjna). Autor zastanawia się nad rolą intuicji w ucyfrowionym świecie i dochodzi do wniosku, że technologia cyfrowa częściowo zastępuje jej funkcję, lecz zarazem ogranicza i blokuje jej rozwój. Zauważa, że pojęcie intuicji w psychologii eksperymentalnej zostało niesłusznie zawężone do spontanicznie wykorzystywanych heurystyk w odpowiedzi na nieistotne pytania, co zwykle prowadzi do tendencyjnych i nietrafnych ocen. Na koniec autor wysuwa sugestię, że istnieje pewna analogia pomiędzy ludzką intuicją, traktowaną jako inteligencja nieświadomości, a kierunkiem rozwoju sztucznej inteligencji. Stosowanie tzw. głębokiego maszynowego uczenia sprawia bowiem, że coraz mniej wiemy o przebiegu procesów zachodzących w „czarnej skrzynce”, prowadzących często do spektakularnych wyników. Termin digital intuition wydaje się adekwatnym określeniem tego stanu rzeczy. Wspólnym mianownikiem ludzkiej oraz cyfrowej intuicji jest to, że procesy przetwarzania informacji, choć prowadzą do pożądanych efektów, pozostają niedostępne zarówno dla świadomości podmiotu, jak i dla użytkownika (a nawet konstruktora) inteligentnej maszyny.

Intuition is understood in the article as the intelligence of the unconscious, taking into account all the information possessed by the subject as well as individual abilities and preferences. Intuition makes itself felt in various ways. It cooperates with consciousness when more important decisions are to be made or directly controls the behavior of an individual (in case of so-called operational intelligence). The author reflects on the role of intuition in the digitalized world and comes to the conclusion that digital technology partially replaces intuition’s function but at the same time limits and blocks its development. He also notes that the concept of intuition in experimental psychology has been wrongly narrowed to spontaneously used heuristics in response to irrelevant questions, which usually leads to biased, inaccurate assessments. Finally, the suggestion appears that there is an analogy between human intuition, treated as the intelligence of the unconscious, and the direction of development of artificial intelligence. The use of the deep machine learning means that we know less and less about the processes taking place in the “black box,” which often leads to spectacular [? disastrous/bad] results. The term digital intuition seems to be an adequate description of this state of affairs. The common denominator of human and digital intuition is that information processing – although it leads to the desired effects – remains inaccessible to both the subject’s consciousness and the user (or even the designer) of the intelligent machine.

Słowa kluczowe

dostępność zasobów poznawczych, inteligencja nieświadomości, różnorodność przejawów intuicji, intuicja operacyjna, intuicja cyfrowa

availability of cognitive resources, unconscious intelligence, diversity of intuition manifestations, operational intuition, digital intuition

Bibliografia

Agor W.H. (red.) (1998). Intuicja w organizacji. Jak twórczo przewodzić i zarządzać, tłum. K. Mudyń. Kraków: Wydawnictwo PSB.

Bauman S. (2006). Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Belk R. (1988). Possession and the extended self. Journal of Consumer Research, 15, 139–168, https://doi.org/10.1086/209154.

Borges, J.L. (1996). Biblioteka Babel, https://docer.pl/doc/80vsn50.

Cheever N.A., Larry D., Rosen L.D., Carrier, M.,

Chavez, A.(2014). “Out of sight is not out of mind”: The impact of restricting wireless mobile device use on anxiety levels among low, moderate and high users. Computers in Human Behavior, 37, 290–297.

Clayton R.B., Leshner G., Almond A. (2015). The extended self: The impact of iPhone separation on cognition, emotion, and physiology. Journal of Computer-Mediated Communication, 20(2), 119–135.

Caird J.K., Chelsea R.W., Piers S., Chip S. (2008), A meta-analysis of the effects of cell phones on driver performance. Accident Analysis and Prevention, 40(4), 1282–1293.

De Neys W., Pennycook G. (2019). Logic, fast and slow: Advances in dual-process theorizing. Current Directions in Psychological Science, 1–7, https://doi.org/10.1177/0963721419855658.

Dobrołowicz W. (2019). Intuicja – w stronę teorii. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Editorial (2016). Digital intuition. Nature, 529, 437, https://doi.org/10.1038/529437a.

Gigerenzer G. (2008). Gut Feelings.The Intelligence of the Unconscious.London: Penguin Books.

Gigerenzer G. (2022). How to Stay Smart in a Smart World. Why Human Intelligence Still Beats Algorithms. London: Allen Alane.

Goldberg Ph. (1998). Doświadczenie intuicji. W: W.H. Agor (red.), Intuicja w organizacji. Jak twórczo przewodzić i zarządzać. Kraków: Wydawnictwo PSB, 217–243.

Isler O., Yilmaz O., Dogruyol B. (2020). Activating reflective thinking with decision justification and debiasing training. Judgment and Decision Making, 15(6), 926–938, https://doi.org/10.1017/1930297500008147 .

Isler O., Yilmaz O. (2023). How to activate intuitiveand reflective thinking in behavior research? A comprehensive examination of experimental techniques. Behavior Research Methods, 55, 3679–3698, https://doi.org/10.3758/s13428-022-01984-4.

Kahneman D. (2012). Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.

Karwowski M. (2005). Intuicja jako zdolność, wymiar osobowości i styl funkcjonowania. Syntetyzujący przegląd niektórych stanowisk psychologicznych. Studia Psychologica Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 6, 189–206.

Kumaraswamy S., Binoe A.P. (2022). Awareness of virtual autism among parents’. International Journal of Current Advanced Research, 11(07), 1283–1286.

Myers D.G. (2004). Intuicja. Jej siła i słabość, tłum. A. Sosenko. Wrocław: Moderator.

Mudyń K. (1998). Czy Internet zastąpi intuicję? W: W.H. Agor (red.), Intuicja w organizacji. Jak twórczo przewodzić i zarządzać. Kraków: Wydawnictwo PSB, 343–348.

Mudyń K. (2010). Digitalizacja rzeczywistości a problem dekontekstualizacji istnienia. W: T. Rowiński, R. Tadeusiewicz (red.), Psychologia i informatyka. Ich synergia i kontradykcje w społeczeństwie informacyjnym. Warszawa: Wydawnictwo Uniwerystetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 191–204.

Nałczadżjan A. (1979). Intuicja a odkrycie naukowe. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Raoelison M.,Thompson V.A., De Neys W. (2020). The smart intuitor: Cognitive capacity predicts intuitive rather than deliberate thinking. Cognition, 204, 104381, https://doi.org/10.1016/j.cognition. 2020.104381.

Soros G. (1996). Alchemia finansów, czyli jak zrozumieć rynek. Kraków: Znak.

Spitzer M. (2013). Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci. Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.

Talbot M. (2014). Holograficzny wszechświat. Naukowe dowody jak myśl wpływa na rzeczywistość. Białystok: Studio Astropsychologii.

Thorsteinson T.J., Withrow S. (2009). Does unconscious thought outperform conscious thought on complex decisions? A further examination. Judgment and Decision Making, 4(3), 235–247, https://doi.org/10.1017/S1930297500001765.

Walsh T. (2018). To żyje! Sztuczna inteligencja. Od logicznego fortepianu po zabójcze roboty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

WangY., Bao W., Stupple E., Luo J. (2023). Robust intuition? Exploring the difference in the strength of intuitions from perspective of attentional bias, Thinking & Reasoning, 30(1), 169–194, https://doi.org/10.1080/13546783.2023.2220972.

Ward A.F., Duke K., Gneezy A. Bos M.W. (2017). Drain: The mere presence of one’s own smartphone reduces available cognitive capacity. The Consumer in a Connected World, 2(2), 140–154, https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/691462.

Wilson T.D., Schooler J.W. (1991). Thinking too much: Introspection can reduce the quality of preferences and decisions. Journal of Personality and Social Psychology, 60(2), 181–192, https://doi.org/10.1037/0022-3514.60.2.181.

Informacje

Informacje: Sztuka Leczenia, Tom 39 (2024), s. 27 - 38

DOI: https://doi.org/10.4467/18982026SZL.24.002.19765

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Miejsce intuicji w zdigitalizowanym świecie

Angielski: The place of intuition in the digitalized world

Autorzy

Krzysztof Mudyń

https://orcid.org/0000-0001-6177-7241

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Polska

Publikacja: 28.06.2024

Otrzymano: 23.01.2024

Zaakceptowano: 24.02.2024

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Krzysztof Mudyń (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 143

Liczba pobrań: 64