Artykuł stanowi próbę wykorzystania efektów analiz językoznawczych, w tym wyników badań korpusowych, oraz rezultatów eksperymentów psycholingwistycznych do przedstawienia relacji opozycji semantycznej w terminach koncepcji prototypów pojęciowych. Zawarto w nim syntezę poglądów językoznawców na temat czynników wyznaczających prototyp kategorii relacji opozycji semantycznej i próbowano określić zależności między tymi czynnikami. Wskazano konieczność odróżniania prototypowych i kanonicznych przykładów tej relacji. Przeanalizowano rezultaty najważniejszych badań korpusowych dotyczących relacji opozycji  w celu znalezienia sposobów określania stref peryferyjnych i wyznaczania granic tej relacji na podstawie realnych kontekstów użycia. Podkreślono szczególną rolę par opozycyjnych wyodrębnionych z kohiponimicznych zbiorów wieloelementowych w budowaniu pogranicznych stref kategorii opozycji. Określono, na podstawie wybranych prac, które techniki badań psycholingwistycznych mogą dostarczać dowodu na realność psychologiczną prototypowego charakteru kategorii relacji opozycji, a które mogą stać się podstawą odróżniania prototypu kategorii od kanonu. W podsumowaniu zaproponowano semantyczne, korpusowe i psycholingwistyczne kryteria ustalania miejsca konkretnego przykładu relacji w strukturze kategorii opozycji semantycznej, czyli warunki klasyfikowania przykładów jako, odpowiednio: a) należących do ścisłego centrum kategorii, b) pozostających w pobliżu centrum, c) znajdujących się w części peryferyjnej, d) stanowiących zmienne pogranicze kategorii.  

Artykuł przedstawia analizę mechanizmów poznawczych stanowiących podłoże humoru w dowcipach słownych, wykorzystującą pojęcie tzw. słabej komunikacji, zaproponowane przez teorię relewancji. Podczas gdy większość pragmatycznych modeli humoru podkreśla rolę rozwiązania inkongruencji oraz poszczególnych etapów inferencyjnych, przez które odbiorca jest planowo prowadzony w interpretacji żartów (por. Yus 2016), przedstawiona tu analiza tłumaczy efekt humorystyczny przez pryzmat swoistego „przeciążenia poznawczego”, które towarzyszy przetwarzaniu pointy dowcipu. W tym ujęciu wiele słabo komunikowanych informacji, do których odbiorca nagle uzyskuje dostęp w momencie, gdy dowcip się kończy, tworzy efekt przeciążenia poznawczego dający impuls do reakcji afektywnej. Analiza humoru na gruncie pojęcia słabej komunikacji wskazuje, że wspólnym mianownikiem tekstów uznawanych za śmieszne pod każdą szerokością geograficzną i tzw. humoru etnicznego czy narodowego jest to, że kluczowe pojęcia i postaci w tekście, stanowiące cel satyry, muszą (przynajmniej potencjalnie) dawać dostęp do całego wachlarza informacji, gdyż w innym wypadku efekt słabej komunikacji nie zaistnieje. O śmieszności dowcipu przesądza zatem nie samo zrozumienie jego treści i pointy, ale osiągnięcie specjalnego efektu poznawczego.