W artykule przedstawiono projekt leksykograficzny dotyczący opracowania najnowszego ogólnego słownika języka polskiego: Wielkiego słownika języka polskiego PAN. Projekt jest koordynowany przez Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, realizowany przy współpracy językoznawców i leksykografów z kilku innych polskich ośrodków akademickich. Artykuł przedstawia skrótowe omówienie początków projektu i zakres informacji, które znajdą się w przygotowywanym słowniku, jak również pewne aspekty organizacji pracy nad słownikiem elektronicznym oraz perspektywy pracy nad nim w przyszłości. 

W artykule rozważa się wybrane problemy opisu złożonych znaków predykacji (complex predicates, CPred) – m.in. ciągle kontrowersyjne problemy kryteriów ich wyróżniania i typologii, statusu w systemie leksykalno-gramatycznym oraz stosunku do pełnoznacznych jednostek (syntetycznych) z klasy verbum. CPred są interesujące również dlatego, że obserwowano je w wielu różnych językach (np. ros. ispytywat’’ voschiščenije, pol. mieć // odczuwać podziw // zachwyt = zachwycać się, ang. to feel admiration (for); ros. polučit’ pomošč (+ot kogo) = otrzymać // dostać pomoc (od kogo) = to receive help (from sb.); zaviazywat’ družbu – zawrzeć, nawiązać przyjaźń = zaprzyjaźnić się; ang. to strike up a friendship, etc.). Skłania to do ponownego poszukiwania kompleksowych rozwiązań, korzystając także z nowszych ofert lingwistyki. Szczególnie kognitywna teza o prototypowej naturze kategorii gramatyczno-leksykalnych pozwala traktować Cpred jako typologicznie zróżnicowaną sferę znaków złożonych (o różnym stopniu utrwalenia) z klasy VERBUM, ujmowanej jako kategoria gradacyjna i policentryczna. Można wtedy wskazywać kilka typów (modeli strukturalnych) Cpred, różniących się strukturą, składem leksykalnym, stopniem „związania” znaczeń składników, a w efekcie: treścią globalną takich wyrażeń (jednostek z peryferyjnej strefy czasowników): 1) [ VCOP + NKONKR // Nabstr // Adj // Adv] 2) [ VMOD+ VINF] + ... (orzeczenia modalne) 3) [VFAZ +V // NA] + ... (orzeczenia fazowe) 4) [VGENER + NA // NE // Nabstr] + ... (orzeczenia analityczne właściwe) 5) [VMETAF // METAPRED + Nabstr // NA // NE ] + ... (orzeczenia peryfrastyczne jako część frazeologii werbalnej.

Niniejszy artykuł omawia system samogłoskowy dialektu kurpiowskiego. Przedstawione dane pochodzą z prowadzonych przeze mnie badań terenowych na Kurpiach w okresie ostatnich ośmiu lat. Artykuł dowodzi, że system wokaliczny kurpiowszczyzny jest znacznie bogatszy od systemu wokalicznego języka ogólnopolskiego i obejmuje dziesięć samogłosek będących segmentami kontrastywnymi w fonologicznej strukturze głębokiej. Charakter alofoniczny mają jedynie dwie samogłoski średnie i to tylko w kontekście przed spółgłoskami nosowymi. Samogłoski te da się opisać za pomocą bezwyjątkowych reguł dystrybucyjnych, które określam jako reguły ścieśnienia i cofnięcia. Przedstawione w artykule generalizacje opisowe są poddane analizie fonologicznej w ramach teorii optymalności.

Niniejszy artykuł poświęcony jest jednemu z teoretycznych problemów atrybucji autorskiej opartej o metody ilościowe, mianowicie kwestii, które kategorie językowe zdradzają indywidualny rys autorski (stylistyczny „odcisk palca”) w tekstach literackich. Liczne prace powstające w ostatnich latach dowodzą, że oprócz miar leksykalnych — szczególnie tych, które oparte są na częstości wystąpień najczęstszych wyrazów — także inne cechy języka pisanego okazują się stosunkowo silnymi czynnikami różnicującymi styl autorski. Do tej pory nie pojawiły się jednak prace, które próbowałyby porównać atrybucyjne możliwości tych cech językowych z sobą. Celem niniejszego studium było zatem przetestowanie siły dyskryminacyjnej kilku wskaźników stylu w rozpoznawaniu autorów. Do empirycznej analizy wybrano te wskaźniki, które można wyłonić z nielematyzowanego korpusu, tj. ze zwykłych plików tekstowych, takie jak najczęstsze wyrazy, zestawienia dwóch słów, różne połączenia literowe, wreszcie wskaźniki niejednorodne, połączone w jednej próbce. Równie ważne było jednak porównanie przydatności owych wybranych wskaźników stylu w kilku językach: angielskim, polskim, niemieckim i łacińskim. Wyniki potwierdziły wysoką wartość wskaźników leksykalnych w języku angielskim, podczas gdy w innych językach na ogół dokładniejsze okazywały się wskaźniki alternatywne

Artykuł prezentuje opis kombinacji sufiksów występujących w deminutywach drugiego i trzeciego stopnia w języku polskim i bułgarskim. Wykazujemy w nim, że tworzenie deminutywów pierwszego i drugiego stopnia w obu językach zależy od czynników fonologicznych, morfologicznych, semantycznych i psycholingwistycznych. Spośród wielu hipotetycznych kombinacji sufiksów deminutywnych wykorzystywanych jest w rzeczywistości zaledwie kilka. Oba języki filtrują swoje względnie obszerne zasoby sufiksów DIM1 i używają bardzo niewielu z nich do tworzenia rzeczowników DIM2 (w języku bułgarskim również do tworzenia rzeczowników DIM3). Ponadto tylko sufiksy pojawiające się w rzeczownikach DIM2 mogą derywować rzeczowniki DIM3. Kombinacje sufiksów w deminutywach pierwszego i drugiego stopnia są stałe i przypominają szablon. Artykuł jest przyczynkiem do teorii morfologicznej – do właściwego rozumienia procesów deminutywizacji, próbą ustalenia listy sufiksów kończących procesy derywacyjne i odkrycia zasad, które rządzą układem afiksów w językach naturalnych.

Autorki są zainetersowane semantyczną (= nie formalną) ewolucją datywnego stosunku przypadkowego. Prowadzą swoją analizę w ramach antropocentrycznej teorii przypadka i dowodzą, że referentem datywnej grupy imiennej (NPD) jest drugi (w hierarchii komunikatywnej) człowiek – uczestnik zdarzenia, o którym mowa (benefi ciens, adresat...). Przedmiotem analizy jest również opozycja: G ~ D; referent NPG jest interpretowany jako possessor w kontekstach, kiedy relacja: possessor ~ possessum jest realizowana na poziomie grupy imiennej, a nie zdania. Pozycja syntaktyczna, adwerbalna vs. adnominalna, jest przedstawiona jako podstawowa, definicyjna różnica między NPD i NPG na płaszczyźnie formalnej.

W artykule wykazuje się, że znaczenie celownikowej konstrukcji zwrotnej, jak np. Ivanu ne rabotaetsja ‘Janowi się nie pracuje’, jest kompozycyjne. Zademonstrowano, że na ogół wykładnik zwrotności -sja wskazuje na obniżoną agentywność i/lub na podwyższoną pacjentywność subiekta. Jedna z możliwych interpretacji -sja polega na tym, że obniżona jest wolitywność subiekta. Z powodów, które zostały szczegółowo wytłumaczone, ściśle „ilościowa” redukcja (‘subiekt ma mniej chęci do wykonania czynności i/lub mniej resursów wewnętrznych’) jest mało prawdopodobna, i to zmusza do szukania innych okoliczności zmniejszających odpowiedzialność subiekta. Znalezienie tych okoliczności jest łatwe, ponieważ z jednej strony zawsze możemy uważać, iż chęci i/lub resursy wewnętrzne subiekta istnieją dzięki działaniu na tego ostatniego zewnętrznej irracjonalnej siły, z innej zaś strony wyobrażamy sobie taką silę przeważnie wtedy, gdy czynność zostaje rzeczywiście wykonana, i ta ostatnia okoliczność zmniejsza odpowiedzialność subiekta. Ponieważ subiekt rozpatrywanych konstrukcji przestaje być punktem wyjściowym w odpowiednim łańcuchu przyczynowo-skutkowym i nabiera cech benefi cjenta, zmiana przypadku z mianownika na celownik okazuje się skutkiem ubocznym refl eksywizacji. Tak znaczenie rozpatrywanych konstrukcji, jak też ich forma okazują się pochodne od znaczenia ogólnego morfemu -sja.