FAQ

Volume 7 (2012) Następne

Data publikacji: 14.10.2012

Opis

Praca naukowa współfinansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą "Narodowy Program Rozwoju Humanistyki" w latach 2011-14

Licencja: Żadna

Zawartość numeru

Aleksandra Walkiewicz, Helene Włodarczyk

Studies in Polish Linguistics, Vol. 7, Issue 1, Volume 7 (2012), s. 5 - 36

Artykuł stanowi próbę pokazania, w jaki sposób teoria MIC (Meta-Informative Centering, teoria centrów uwagi) znajduje zastosowanie w porównawczym opisie użyć polskich form aspektu i francuskich form czasu. Analiza dotyczy wypadków trudnych, interpretowanych tradycyjnie jako nietypowe, tj. występowania polskich czasowników niedokonanych w kontekstach „zarezerwowanych” teoretycznie dla czasowników dokonanych, por. Nie czytałem tej książki, Jadłeś obiad? Proponowane przez nas ujęcie, uwzględniające czynniki semantyczne i pragmatyczne (opozycje typu Old/New, Known/Unknown i Anaphoric/Cataphoric) pozwala nie tylko wyjaśnić takie użycia polskiego imperfectum, lecz także skonfrontować je z użyciami francuskich form imparfait oraz innych czasów gramatycznych.
Czytaj więcej Następne

Przemysław Tajsner

Studies in Polish Linguistics, Vol. 7, Issue 1, Volume 7 (2012), s. 37 - 61

Dwa główne tematy artykułu to: projekcja „fokusu” w frazie werbalnej oraz sposób integracji okolicznika z tego typu frazą. Na początku postawionych jest kilka kwestii koncepcyjnych i empirycznych w stosunku do propozycji Hornsteina (2009) w tym zakresie. Uznaje się tam, że okoliczniki dodane są do struktury składniowej z użyciem prostej operacji „Połącz” (a nie operacji „Scal”) i przez to są zawieszone „luźno” w strukturze. Jednak przy tym rozwiązaniu nie da się uniknąć niekorzystnej zasady „derywacyjnej antycypacji” (ang. look-ahead). Takie rozwiązanie jest też trudne do pogodzenia z realizacją funkcji okolicznika, którą jest modyfikacja wydarzenia wyrażonego przez czasownik. Dodatkowo, nie jest jasne dlaczego integracja w strukturze, konieczna dla przesunięcia, ma być warunkiem wystarczającym dla projekcji fokusu. Następnie przedstawiona jest klasyfikacja polskich konstrukcji z przesuniętą do przodu frazą czasownikową. Wyróżnia się tutaj dwa typy: (i) przesunięcie dla fokusu, oraz (ii) przesunięcie dla topika. Dla pierwszego typu, fraza przesunięta uzyskuje status „frazy intonacyjnej” i przez to, jak proponują Truckenbrodt (2006) i inni autorzy, jej najbardziej na prawo wysunięta akcentowana fraza uzyskuje dodatkowy akcent frazowy. Tak więc umieszczony w tej pozycji okolicznik uzyskuje dodatkowy silny akcent poprzez współdziałanie syntaksy z fonologią, a nie na skutek integracji  w ramach frazy czasownikowej, jak proponuje Hornstein (2009). Taka analiza znajduje potwierdzenie w przypadkach przesunięcia frazy czasownika dla topika. Tutaj, fraza nie ma statusu frazy intonacyjnej i nie uzyskuje dodatkowego akcentu, niezależnie od formy integracji we frazie. Drugi główny temat artykułu to mechanika integracji okoliczników w frazie czasownikowej. Proponuje się dwa sposoby takiej integracji; poprzez regułę „Połącz”(opcja bardziej ekonomiczna) i poprzez „Scal”. Pierwsza dostępna jest tylko wtedy, gdy nie następuje po niej żadna operacja typu „Scal”, czyli przy zamknięciu faz vP i CP. Mniej ekonomiczna integracja poprzez operację typu „Scal” ma zastosowanie wówczas, gdy następuje po niej przesunięcie do przodu dla fokusu lub dla topika. W ostatniej części, pokazane jest jak derywacja fazowa determinuje promocję akcentów we frazie czasownikowej. Wykazane zostaje, że okoliczniki dołączone do najwyższego piętra struktury, tuż przed transferem do komponentu fonologicznego, nie otrzymują wystarczającej liczby znaczników akcentu dla realizacji silnego akcentu frazowego. 

Czytaj więcej Następne

Katarzyna Miechowicz-Mathiasen

Studies in Polish Linguistics, Vol. 7, Issue 1, Volume 7 (2012), s. 63 - 81

W artykule omówiona jest analiza przedstawiona przez Davida Pesetsky’ego i Esther Torrego w serii artykułów traktujących o związku przypadka z czasem w świetle danych z języka polskiego. Zastosowanie analizy wspomnianych autorów do języka polskiego wykazuje, że omawiane przez autorów kwestie są znacznie bardziej skomplikowane w języku polskim niż w języku angielskim i że rozszerzenie tej analizy o dane z języka polskiego wymagałoby modyfikacji mających wpływ na całokształt ich analizy. Występujące w języku polskim: asymetria dotycząca obecności bądź pominięcia zaimka to w zdaniach argumentowych (mianowicie jego obligatoryjna obecność w pozycji podmiotu czy po przyimku, a opcjonalne występowanie w pozycji dopełnienia czasownika), możliwość ekstrakcji podmiotu zdania podrzędnego w obecności że (czyli leksykalnego komplementyzera), większa dowolność dystrybucyjna argumentów zdaniowych, a także możliwość posiadania dopełnień rzeczownikowych przez przymiotniki i rzeczowniki, wskazują na to, że język polski systematycznie różni się od angielskiego. Choć analiza Pesetsky’ego i Torrego nie jest w swojej obecnej formie w stanie wyjaśnić wszystkich kwestii dotyczących wyżej wymienionych zjawisk, jest ona na tyle spójna, a zarazem atrakcyjna w swoim redukcyjnym podejściu, że warto podjąć się jej modyfikacji aby w rezultacie z powodzeniem można ją było odnieść do wszystkich języków, włączając język polski. W artykule tym podjęta jest więc próba wykazania, że analiza tego typu może być zastosowana do języka polskiego pod warunkiem, że wprowadzone zostaną pewne modyfikacje. Dodatkowo, wykazane zostanie, że niektóre z różnic pomiędzy językami angielskim i polskim są tylko powierzchowne, inne zaś wynikają z głębszych różnic dotyczących składni danego języka. 

Czytaj więcej Następne

Anna Malicka-Kleparska

Studies in Polish Linguistics, Vol. 7, Issue 1, Volume 7 (2012), s. 83 - 105

Jedną z najważniejszych operacji zmian walencyjnych jest tworzenie czasowników jedno-argumentowych od fonologicznie podobnych/identycznych czasowników dwu-argumentowych. Te zagadnienia były ostatnio przedmiotem rozważań Junghannsa, Fermann and Lenertovej (2011), w ramach ich badań nad czasownikami pochodzącymi od kauzatywnych w językach słowiańskich. Analizują owe czasowniki jako zwrotne z nieagentywnymi argumentami zewnętrznymi, w duchu Koontz-Garbodena (2009). Artykuł poświęcony jest takim formacjom w języku polskim, widzianym w szerszym morfologicznym kontekście językowym. W tym świetle nie dają one powodów do traktowania ich jako czasowników zwrotnych. W artykule wykazano, że dane, które mają popierać refleksywny status tych czasowników (Jabłońska 2007), a związane z występowaniem, bądź niewystępowaniem z nimi anafory ‘sam/sama/samo (z siebie)’, zostały nieprawidłowo przedstawione, co wykazuje zawartość Narodowego Korpusu Języka Polskiego. Także całościowo rozważany system morfologiczny języka polskiego przemawia przeciw traktowaniu czasowników dekauzatywnych jako zwrotnych, w oderwaniu od innych czasowników jednoargumentowych z argumentem wewnętrznym. Zamiast tego przedstawiamy te czasowniki jako rezultat pominięcia w strukturze wyjściowej VoiceP. Ta struktura zaczerpnięta została z Alexiadou (2010), chociaż oryginalnie posiada inną funkcję. Operacja tworzenia dekauzatywów widziana jest przez nas jako leksykalna operacja, która nie współgra z Monotonicity Hypothesis proponowaną przez Koontz-Garbodena.
Czytaj więcej Następne

Barbara Bacz

Studies in Polish Linguistics, Vol. 7, Issue 1, Volume 7 (2012), s. 107 - 128

Niniejszy artykuł opisuje sposoby, w które czasownik w języku polskim oddaje znaczenie pojedynczego wystąpienia (tj. semelfaktywność). Przeprowadzono introspekcyjną analizę semelfaktywnych zastsowań polskich czasowników dokonanych z przyrostkiem -ną-, z przedrostkami inchoatywnymi i rezultatywnymi za- i s-/z- („czysto aspektualnymi”) oraz przedrostkami wyrażającymi subiektywną ocenę pojedynczych wystąpień w oparciu o model zgrupowań aspektowych aspektu dla j. rosyjskiego (Janda 2007). Rozważana jest możliwość zastosowania w j. polskim hipotezy alomorficznej Dickeya i Jandy (2009), według której semelfaktywność w j. rosyjskim wyrażana jest zarówno przez przyrostek -nu- oraz przedrostek s-. Wykazano, iż nawet mimo tego, że model zgrupowań aspektowych oferuje interesujący, przyjazny użytkownikowi sposób rozważań nad semelfaktywnością, rozmaite problemy wynikające z semelfaktywności w j. polskim wymagają poprawek w hierarchii implikacyjnej modelu. Hipoteza alomorficzna jest w mniejszym stopniu motywowana w j. polskim niż w j. rosyjskim, ponieważ kategoria czasowników semelfaktywnych z przedrostkiem s- jest trudniejsza do wyodrębnienia. 

Czytaj więcej Następne

Sławomir Zdziebko

Studies in Polish Linguistics, Vol. 7, Issue 1, Volume 7 (2012), s. 129 - 164

Gussmann (2007) przedstawia morfofonologiczną analizę palatalizacji w języku polskim, która stanowi alternatywę dla podejść zakładających istnienie zasad operujących na abstrakcyjnych reprezentacjach fonologicznych. Jednym z celów artykułu jest przedstawienie opisowego podejścia Gussmanna jako spójnej teorii komponentu morfofonologicznego języka. Aby to osiągnąć, przedstawiamy założenia, których celem jest regulacja sposobów w jaki morfofonologia może wpływać na kształt reprezentacji morfemów. Konkretnie, postuluje się, iż wszystkie operacje morfo-fonologiczne muszą zachodzić zawsze gdy ich warunki są spełnione, oraz muszą być lokalne. Ostatnia część artykułu poświęcona jest przykładom palatalizacji wydającym się problematycznymi z punktu widzenia teorii morfofonologii przedstawionej w artykule. Kolejnym celem artykułu jest wykazanie, iż przykłady te powinny być postrzegane jako zmiany specyficzne dla danych rdzeni i nie stanowiące kontrprzykładów dla modelu postulowanego w artykule.

Czytaj więcej Następne

Łukasz Grabowski

Studies in Polish Linguistics, Vol. 7, Issue 1, Volume 7 (2012), s. 165 - 183

Niniejsze badanie o charakterze pilotażowym dotyczy wykorzystania wybranych metod badawczych językoznawstwa korpusowego i stylistyki komputerowej w analizie uniwersaliów tłumaczeniowych na materiale wybranych współczesnych polskich tłumaczeń literackich. Mówiąc ściślej, badanie dotyczy wybranych uniwersaliów typu T (za Chestermanem 2004), które nazywam uniwersaliami tłumaczeniowymi wewnątrz-językowymi (Grabowski 2011), takich jak kluczowe wzorce leksykalne (corepatterns of lexicaluse; Laviosa 2002) oraz hipoteza dotycząca konwergencji (levelling-out; Baker 1996). W celu przeprowadzenia niniejszego badania opracowano dwa specjalne korpusy badawcze (z 500 000 wyrazów tekstowych w każdym) obejmujące wybrane współczesne polskie powieści oraz wybrane współczesne tłumaczenia literackie z języka angielskiego na język polski.Wyniki badania wykazały, że jako całość teksty tłumaczone są bardziej zróżnicowane leksykalnie od tekstów nietłumaczonych, ale też cechują się większą liczbą powtórzeń i mniejszym zróżnicowaniem leksykalnym jeśli idzie o wyrazy o wysokiej frekwencji w tekście. Z drugiej strony badanie wykazało, że teksty nietłumaczone cechują się większym bogactwem leksykalnym w zakresie wyrazów o niskiej frekwencji w tekście, gdzie z reguły można znaleźć słownictwo kreatywne i odautorskie. Metody wielowymiarowe (analiza głównych składowych, analiza skupień) potwierdziła hipotezę dotyczącą konwergencji, zgodnie z którą można zaobserwować większe podobieństwo między tekstami tłumaczonymi niż między tekstami tłumaczonymi a oryginałami napisanymi w tym samym języku.

Czytaj więcej Następne