Google Maps as a new cognitive model. On the empire that built the map in 1 : 1 scale, its strategies of visualisation and politics
The paper concerns the issue of unconscious – but paradoxically – globally shared cognitive models which are designed by Internet corporations like Google. The author concentrates here on the specific model of geographic (and thus political and cultural) knowledge presented by two map services provided by Google – Google Maps and Google Earth. Several significant cases of over-interpretation and misinterpretation of the maps and its errors are described and analysed. The attention is given both to cultural significance of the misunderstood and under-appreciated shift of knowledge, crucial for public discourse and cognitive processes (both knowledge and intellectual abilities) of future society, and to the role of Google corporation in this irreversible process.
Research is performed on political (global), cultural (societal) and personal (individual identity) levels. It indicates three contexts in which maps are interpreted by authorities, societies and individuals – politics (military context), sociology of knowledge (folklore context) and culture (Internet-based identity construction context). It evokes questions on the transforming conditions of contemporary warfare and peace maintenance, the reinterpretation of political borders, the real control of the map, but also some philosophical issues as the truth and falsehood, the necessity of new methods of selection, differentiation and validation of veracity of specific data, the fragility of knowledge, especially socially created and shared. Within media anthropology approach the author presents the sphere of netlore and certain Web community strategies of dealing with obviously false or lacking objectivity data. Finally, the nuances of Google politics and its strategies of data visualisation (which both co-create the described cognitive model) are shown in relation with the topology of map errors and map falsification methods characteristic for neogeography.

Clowning – the trick of art or the art of tricks?
The article based on scientific studies and literature is an attempt to describe and analyze this type of circus arts as a response to the title question whether while talking about clowning we are dealing with the actual expression of artistry or with simple tricks intended primarily for middlebrow audience and children. For this purpose various literary sources ranging from textbook for students of clowning, by recognized works of world literature like The Clown of Nobel Prize for Literature winner, Heinrich Böll and The Smile at the Foot of the Ladder of Henry Miller or studies on the circus of Polish authors, to the anthropological essays on the figure of clown are analyzed. The article is conventionally divided into two parts. The first one – so to say – disassembles the clown’s performance to show the workshop of this circus artist. It focuses also on the matter of appearance and props, lists the types of clowns and his shows and describes disciplines involved in his work. The second part introduces briefly the scientific reflection on the scenic character in its three scenes, which are the concept of scapegoat, Savior and troublemaker, at the same time highlighting its ambivalence.

The departure of pierrots. Siegfried Kracauer and the power of coincidence
The text is a short commentary to the Polish translations of selected Weimar essays written by Siegfried Kracauer in the 1920s and 1930s. The analysis of popular culture undertaken by the Frankfurter is based on particular examples – ‘cases’ picked out from the life of the urban tissue – and at the same time it represents a bright assessment of the present social and cultural changes. An example of such careful observations with a punch line aimed at different current conditions are among others the texts commenting on circus events – including performances of the famous Fratellini group. In his analysis and commentaries Kracauer shows the emancipatory nature of the popular culture and at the same time determines the direction for further research carried out against a clear division between elite and egalitarian content and groups of recipients.

FRAGMENT

Synowie François Fratelliniego w paryskim Cyrku d’Hiver. Występ można nazwać historycznym, bo nie ma już więcej pierrotów. Zostały wyciągnięte z minionego stulecia, trzy zaginione czerwone kostiumy. Poprute i nieużywane wędrują w takt niespiesznej muzyki, wtedy nie spieszono się tak. Wędrują zawsze w pludrach, ramiona unoszą wysoko i opuszczają, zawsze do tej samej muzyki. Przemęczeni wędrowcy wypadają więc ze swoich przegubów. Bez drgnienia powiek cała trójka daje się powiesić na niewidzialnych drutach; paleontologiczne widowisko z ich białych policzków, na których leżą półokręgi rzęs; naturalne linie byłyby zbyt pomarszczone. Czerwone usteczka na wpół otwarte, nie porusza ich żaden oddech, pozostał leżący na nich uśmiech.
Szykuje się przemiana. Nie tak jednak, jakby pierrotom przyszło na myśl, by poruszać się jak prawdziwi dorośli ludzie, którzy przepełnieni są znaczeniami i gestykulują okazale i okrągło. Można jednak zbudować figury, nadzwyczaj dokładne figury, jak się rozumie, które nigdzie nie wplątują się w życie. Decyzja jest śmiała, milimetr za daleko i rachuba zawodzi

Clown in service of corporations – Ronald McDonald and the new challenges of consumer culture

This article aims to present the changes in the image of the McDonald’s mascot – Ronald. These changes are mainly set in the context of social movements for healthy food and issues of advertisement ethics – especially advertisement addressed to children. In the face of intensifying voices of discontent, the corporation is trying to re-create Ronald as the Spokesman, who responds to the challenges posed by the consumer requests. Despite these efforts he remains controversial and ambiguous, which is reflected in the subversive practices of using the clown character as a tool of artistic and political provocation

The Circus with a Broken Heart – a documentary record of entropic decay
Author of the article discusses in details the documentary film directed by Marek Tomasz Pawłowski The Circus with a Broken Heart (2009), in the context of the condition of Polish contemporary circus after 1989. This documentary film presents a picture of a modern circus, infected with entropy, decline and chaos. These forces destroy all constitutive elements of a circus: artists, arena, technical background, and the audience as well. Through presentation of specific people, events and phenomena the director creates the image of slow decline of a small circus “Bojaro”. Based on this picture, the author of the article draws conclusions about the causes of the crisis of Polish circus, and tries to analyze the image of the Polish province under capitalism. Reffering to the artistic values of the documentary, the author indicates its main assets, namely the use of metaphors and complex aesthetic figures, and the well organized dramatic structure. The analysis emphasis the figure of clown, which despite a documentary nature of the movie, goes beyond the reality and becomes the main metaphor of this film. According to the author’s the ethnographic fi lm category is useful to discover a hidden meaning of this documentary film.

FRAGMENT

Bazową kategorią ostatniej z książek Rokema jest pojęcie praktyk dyskursywnych (discursive practices), wyrażające ów teoretycznie dualny lub graniczny charakter (fikcyjno-realny oraz psychiczno-cielesny). W rozdziale pierwszym Rokem przywołał ważne konteksty dla swojej tezy: dramat Sofoklesa Król Edyp oraz orację Arystofanesa z Uczty. Konteksty te ukierunkowały autora w poszukiwaniu wspólnej płaszczyzny dla myślenia filozoficznego, twórczości tragicznej i komicznej, poziomu realnego, metod twórczych i świata przedstawionego w dziele (prawdy i quasi-prawdy, według terminologii Romana Ingardena). Tym wspólnym szerokim polem jest dla autora pytanie: Kim jest człowiek? (wielokrotnie powtarzane w pierwszej części: What is a human?).

FRAGMENT

Anna Kawalec omawia w swym tekście książkę ważną. Freddie Rokem, autor Philosophers and Thespians, porusza kluczowe kwestie nie tylko z punktu widzenia dynamicznie rozwijających się badań nad performatywnością (i tak zwanego zwrotu performatywnego), ale również kreśli szeroką perspektywę zagadnień łączących się z refleksją nad tropami filozoficznymi, teatralnymi i estetycznymi, przy czym czyni to w sposób odświeżający – tę wartość książka uzyskuje dzięki perspektywie narzuconej przez tytułowy termin. Tespiańczycy – według Rokema – to w pierwszej kolejności artyści teatru, a więc nie tylko aktorzy, ale również dramaturdzy i reżyserzy teatralni; tespiańczycy jednak to także zarówno artyści, jak i filozofowie, którzy nawiązują w swoim sposobie komunikowania się do szeroko rozumianych środków teatralnych. Podstawowy cel książki – deklaruje Rokem – to ukazanie, w jaki sposób filozofowie przejmowali tespiańskie sposoby ekspresji oraz w jaki sposób wykorzystywali praktyki teatralne i włączali je w obręb swoich własnych obszarów dyskursywnych. Jak pisze autor, istotna jest ponadto odpowiedź na pytanie, jak tespiańczycy korzystali z narzędzi filozoficznego myślenia i jak włączali je do własnych dzieł. W ten sposób dostrzegamy swoistą dynamikę między praktykami dyskursywnymi filozofii i teatru/ performance’u. Rokem nie ukrywa, że dla niego ciekawym i inspirującym okresem, zapewne przesądzającym o kształcie kulturowym nowoczesności, są lata poprzedzające wybuch drugiej wojny światowej – stąd fascynacja dyskusjami i relacjami, które nawiązały się między Brechtem i Benjaminem w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Wymiana zdań między nimi dotyczyła krótkiego tekstu Kafki Das Nächste Dorf i ona właśnie ujawnia owe dwa porządki dyskursu: filozoficzny (Benjamina filozofia historii) i tespiański (teoria i praktyka teatralna Brechta).

FRAGMENT

Choć sam Agamben stosunkowo rzadko uprawia krytykę artystyczną lub bezpośrednio odnosi się do kwestii związanych ze sztuką – wyjątek stanowi wydane w 1970 roku studium The Man Without Content – to jego refleksje filozoficzne pozostają niezwykle atrakcyjne także dla współczesnej estetyki. Co jednak ciekawe, jeśliby zrekonstruować stosunek Giorgio Agambena do sztuki najnowszej, to z pewnością nie jest on jej egzegetą, ale raczej uszczypliwym komentatorem, o czym wspomina między innymi Katarzyna Bojarska w tekście Agamben:
między sztuką a estetyką. Zdaniem Agambena bowiem sztuka współczesna zatraca swoją konstytuującą cechę – czystą potencjalność tworzenia, Arystotelesowską poiesis, rozumianą jako umiejętność powoływania rzeczy do bytu z otchłani nicości. Za pomocą takiej sztuki człowiek otwiera się na świat i urzeczywistnia swoje człowieczeństwo. Tym samym sztuka byłaby tutaj Bourdierowską dystynkcją, która warunkuje stawanie się człowiekiem, odróżniałaby człowieka jako istotę polityczną (bios) od człowieka jako istoty biologicznej, zwierzęcej (dzoé). Sztuka więc de facto stwarza człowieka, będąc zarówno „darem jego źródłowej przestrzeni, architektoniką par excellence”, jak i „środkiem, za pomocą którego otwiera się on na cele umieszczone poza tym, co obecne, poza tym, co mu dane”.

Recenzja książki:

Monika Bakke, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo Naukowe UAM,
Poznań 2010, 271 s.

Analiza felietonów Magdaleny Środy

Review:

Anna Wieczorkiewicz, Monstruarium, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009, 431 s.

Book review:

Bohdan Dziemidok, O komizmie. Od Arystotelesa do dzisiaj,
Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011, 528 s.

Book review:

Joanna Durczak, Rozmowy z Ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze
amerykańskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, 280 s.

Contemporary Russian Culturology. Exploration
Over the last twenty years Russian cultural sciences, known there under the, now well established, term culturology, exist and expand very vigorously. At the beginning of the 90’s culturology became a required course in all colleges equally including those specializing in liberal arts and technology. This new, important milestone started a dynamic, rich process of the science’s development and metamorphoses. Exploratory text by the Author was conceived with the goal of introducing these processes and outlining their consequences.

The article summarizes the history of the academic refl ection on the culture research in Czech Republic from the beginnings of the národopis in the late 19th century till contemporary refl ection on culture under the brand of anthropology. It covers the diffi culties with defi ning the fi eld of the research as well as the discipline name problem. The plurality of disciplines we can now observe in Czech cultural studies is explained in context of the social and political circumstances, especially the belonging to the soviet universum after the 2nd World War. Finally the article tries to explain the great diffi culty with application of the Western, especially British, cultural studies into the postcommunist intellectual milieu