Dla Europejczyka fascynacja Ameryką ma charakter zauroczenia dziwacznością. Przejawia się ona w rzeczywistości stanowiącej ponowoczesną mieszaninę fragmentarycznych doznań, które manifestują się w obrazie zarówno wielkich miast amerykańskich jak i architekturze przydrożnej. Autorka poddaje analizie horyzontalnie rozciągnięte Los Angeles jako żywiołowe widowisko ruchu ulicznego. Pomimo powstających wciąż nowych ikonicznych dzieł architektury, bezkształtność, amorficzność i rozproszenie formacji przestrzennych tego miasta nie pozwalają na prawidłowe odczytanie jego struktur. Z badań autorki wysuwa się wniosek, iż nie budynki czy historyczne miejsca, lecz właśnie ruch uliczny i system autostradowy stanowią głównie o charakterze tego miasta, którego wizerunek utrwaliło wielkie kino.

Los Angeles: a city of moving images

To Europeans, fascination with America is like being charmed by oddity. It manifests itself in a reality that is a postmodern mixture of fragmentary experiences that manifest themselves in the image of both large American cities and roadside architecture. I analyse the horizontally stretched Los Angeles as a lively spectacle of street traffic. Despite newer and newer iconic works of architecture, shapelessness, amorphousness and scattering of this city’s spatial formations does not allow for a proper reading of its structures. My study concludes that it is not buildings or historical sites but street traffic and the highway system that define the character of this city, whose image was enhanced by world-class cinema.

Keywords: Los Angeles, metropolis, icon, highway, film, Hollywood

Historycznie najwyższymi budynkami Nowego Jorku były budynki biurowe. Ich wysokość to jedna z głównych cech zabudowy na Manhattanie, a wypełniona strzelistymi budynkami sylweta miasta jest rozpoznawalna na całym świecie. W XXI wieku tę sylwetę tworzą także wieżowce mieszkalne. Autor poddaje analizie sytuację i ewolucję budynków mieszkalnych na Manhattanie – budowanych często w miejscach dawnych budynków biurowych. Z badań autora wysuwa się wniosek o istnieniu dwóch kierunków w zabudowie mieszkaniowej XXI wieku w Nowym Jorku. Trend funkcjonalny - polegający na pogłębiającej się hybrydyzacji funkcji oraz trend wysokości – ściśle związany z rozwijającymi się możliwościami technologicznymi, a często pogarszający dostęp do naturalnego nasłonecznienia niższych kondygnacji oraz przewietrzania. Autor, poddając analizie wybrane przykłady budynków, rozważa w jakiej relacji wobec siebie pozostają oba wątki architektoniczne oraz jaki mają wpływ na obraz i kompozycję miasta.

New trajectories of Residential Tower Development on selected examples in Manhattan, New York

W niniejszej pracy jako główny przedmiot badań została wybrana przestrzeń społeczna zabudowań mieszkaniowych doliny Gruvedalen w Longyearbyen na terenie wyspy Spitsbergen w archipelagu Svalbard. Jest to przykład przestrzeni społecznej nietypowej dla europejskich warunków. Jest ona bowiem zlokalizowana na terenie o ekstremalnie zimnym klimacie. Analizując architekturę i urbanistykę Spitsbergenu, a także jego mieszkańców, zwrócono uwagę na rolę i znaczenie przestrzeni społecznych w życiu mieszkańców, ich ogólną charakterystykę, pozytywy, negatywy, sposób wykorzystywania przez różne grupy społeczne oraz jakość i rozwiązania funkcjonalne. W pracy badawczej zastosowano badania teoretyczne, badania terenowe in situ, autorską relację oraz badania ankietowe. Przestrzenie wspomagają prawidłowe funkcjonowanie środowiska mieszkaniowego, pozwalają na poczucie bezpieczeństwa rezydentów i odwiedzających. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na odbiór i kształtowanie przestrzeni społecznych przez mieszkańców północnych krańców świata jest forma architektoniczna, lokalizacja i powiązanie z kontekstem, otoczeniem.

Housing development of gruvedalen in Longyearbyen, Spitsbergen, as a case of a social space in an area with an extreme cold climate 

The primary object of this study is the common space of a housing development found in Gruvedalen Valley in Longyearbyen, on the island of Spitsbergen, a part of the Svalbard Archipelago. It is a case of a social space that is atypical of European conditions. It is located in a territory with an extremely cold climate. When analysing the architecture and urban layouts of Spitsbergen, as well as its residents, I noted the role and significance of social spaces in their lives, and provided their general overview, which includes the positives, negatives and manner of use by various social groups, in addition to its quality and functional solutions. The research methods used in the study include: theoretical research, in situ field research, original report, and a survey. Social spaces support the correct functioning of the housing environment and enhance the sense of safety among residents and visitors. The most crucial factors that affects the reception and design of social spaces by residents are: architectural form, its location and linkages with the context and surroundings.

Keywords: Svalbard, Spitsbergen, Longyearbyen, Gruvedalen, social space

Obserwacja doświadczeń polskich miast posiadających tereny kolejowe pokazuje, że pomimo niewątpliwych zalet kolej przyczyniła się do wzmocnienia podziałów przestrzennych i odseparowania poszczególnych obszarów. W dobie postępu technologicznego, tunelowanie linii kolejowych w centrach miast ułatwia proces inwestowania na tych wcześniej problemowych, ale eksponowanych obszarach w krajobrazie miasta i przyczynia się do ich rewitalizacji. Celem artykułu jest przybliżenie metody pracy nad zdegradowanym terenem po-kolejowym w niespójnej strukturze przestrzennej miasta i wykazanie w jaki sposób skuteczne projektowanie wspiera proces rewitalizacji dopełniając działania społeczne. Na wariantowych, studialnych przykładach przeanalizowano teren linii kolei wileńskiej i terenów okalających zlokalizowanych w warszawskiej dzielnicy Praga Północ. Artykuł wpisuje się w debatę dotyczącą właściwego wyznaczenia obszaru rewitalizacji na podstawie wiarygodnych danych zaczerpniętych z analiz uwarunkowań istniejących i projektowanych przeprowadzonych w kontekście przestrzenno-funkcjonalnym większych jednostek urbanistycznych.

Regeneration of the spatial structure of post-railway areas on the example of Warsaw district of Praga 

Observation of experiences of Polish cities with railway areas shows that despite its unquestionable advantages, railway contributed to the strengthening of spatial divisions and the separation of individual areas. In the era of technological progress, tunneling of railway lines in city centers facilitates investment process in these previously problematic but exposed areas in the city landscape and contributes to their revitalization. The aim of this article is to present methods of work on a degraded post-railway area in an incoherent spatial structure of the city and to show how the effective design supports the revitalization process by complementing social activities. Based on variant, study examples, the area of the Vilnius railway line and the surrounding areas located in the Warsaw district of Praga Północ have been analyzed. The article is a part of the debate on the proper designation of the revitalization area on the basis of reliable data taken from the analyzes of existing and planned conditions in the spatial and functional context of larger urban units. 

Keywords: spatial structure of the city, revitalization program, closed areas, sustainable development, degraded area, larger urban unit

On selected living spaces that function in contemporary urban cultural landscape Streszczenie Autorzy artykułu opisują wybrane przykłady przestrzeni mieszkalnych ukształtowanych i zrealizowanych w XX i XXI wieku a funkcjonujących do obecnych czasów w krajobrazie miast. Starają się wyjaśnić i ocenić odniesienia do filozofii ich budowania i etyki projektowania. Szczególnie zwracają uwagę na procesy manipulacji a zachowania szacunku do natury i otwartych przestrzeni. Zostało to przedstawione na przykładach międzywojennych historycznych osiedli w Łodzi im. Mątwiłła Mireckiego i Werkbundu we Wrocławiu oraz miasta ogrodu Zlin firmy Bata. Fabryka butów Baty zmieniła wygląd całego miasta, które stało się sprawnie funkcjonującą przestrzenią, z precyzyjnie zaprojektowaną architekturą warunkującą każdy aspekt życia. Okres powojennej myśli urbanistycznej przedstawiono na wzorze osiedla Sadów Żoliborskich oraz nowatorskiej idei lat 70-tych na przykładzie konkursu na osiedle Ursynów w Warszawie. Odniesiono się do idei miasta ogrodu i jego odsłony w latach 80-tych poprzez tworzenie zielonych, otwartych osiedli w zabudowie niskiej i dywanowej w ramach zleceń rządowych. Wprawdzie te idee nie były zrealizowane ale pozostawała myśl i pragnienie. Poszanowanie terenów zieleni o zasadniczym znaczeniu dla charakteru miejsca zaprezentowano na przykładzie zespołu domów pasywnych w Konstantynowie Łódzkim czy osiedla Aspern w Wiedniu, sposobu ich procedowania i tworzenia. Zwrócono uwagę na rangę poszanowanie wartości krajobrazowych, wyjaśniono zależności pomiędzy przestrzenią, architekturą a naturą. Podjęto próbę znalezienia priorytetowych o kapitalnym znaczeniu elementów gry przestrzennej dla zachowania wartości nadrzędnych dla środowiska naturalnego i architektury.

On selected living spaces that function in contemporary urban cultural landscape

W artykule poruszono problematykę architektury współczesnych żłobków i przedszkoli oraz zwrócono uwagę na ich dostęp do przyrody i zieleni na podstawie analizy istniejących obiektów w Polsce oraz wybranych obiektów europejskich i azjatyckich. Opisano podstawowe założenia teoretyczne dotyczące potrzeb dziecka w aspekcie architektury oraz kontaktu z naturą, które zestawiono z realiami panującymi w tego typu inwestycjach. Przedstawiono najczęstsze i najbardziej istotne cechy dominujące architekturę żłobków i przedszkoli a także jej otoczenie oraz poddano analizie w kontekście rzeczywistych potrzeb dla danej kategorii wiekowej. Podjęto próbę oceny najczęstszych czynników przyrodniczego wyjałowienia terenów przedszkolnych oraz nakreślono zagrożenia jakie niesie ze sobą kontynuowanie takiego podejścia. Przyjęte metody badań obejmowały m.in. analizę opracowań naukowych z zakresu architektury, psychologii i kognitywistyki oraz obserwacje i eksperymenty wśród grupy docelowej (dzieci z przedziału wiekowego 3-5 lat).

Current trends in the design of nurseries and kindergartens and their impact on the development of children. Study of selected projects including access to nature

Celem pracy jest zaprezentowanie problemów architektoniczno-urbanistycznych związanych z kształtowaniem zabudowy mieszkaniowej zharmonizowanej ze środowiskiem naturalnym w obliczu postępujących na świecie i w Europie procesów urbanizacji i degradacji tego środowiska. Skoncentrowano się na wyodrębnieniu działań na rzecz zrównoważonego modelu życia w mieście, a szczególnie na rozwiązaniach służących ograniczania kosztów urbanizacji. Należą do nich, m.in. koncepcje kształtowania zabudowy mieszkaniowej podporządkowane ochronie terenu i pozyskiwaniu wszelkich jego rezerw w istniejącej miejskiej zabudowie. Przedstawione przykłady wpisują się w idee rozwoju miasta na zasadzie ekosystemu oraz promowane współcześnie procesy służące reurbanizacji.

Residential Buildings Following the Principles of Land Protection and Obtaining Space Reserves in the Contemporary City 

The objective of this paper is to present architectural and urban issues associated with the process of shaping residential buildings in harmony with the natural environment, in light of processes of urbanisation and degradation of this environment progressing in Europe and globally. The material focuses on identifying activities fostering a sustainable model of life in the city, in particular on solutions aiming at the limitation of urbanisation costs. These are – without limitations – concepts of designing residential buildings with respect for land protection and aiming to obtain all possible land reserves in the urban landscape. They fit in the concepts of urban development based on the principles of an ecosystem, as well as processes fostering reurbanisation, promoted today.

Keywords: Architecture, urban planning, urban space, urban design, ecological city, sustainable city, re-urbanization

W obecnie funkcjonującym systemie planistycznym brakuje opracowań pozwalających na określenie głównej struktury przestrzennej większych jednostek urbanistycznych. W wyniku analizy procesu planowania struktury przestrzeni publicznej i czynników wpływających na skuteczne przekształcenie terenów poprzemysłowych autorzy dowodzą, że właściwym narzędziem do przekształcenia większych i zintegrowanych jednostek urbanistycznych miasta byłby odpowiednik dawnego planu ogólnego. Podstawową treścią, która powinna być zawarta w takim planie jest struktura funkcjonalno-przestrzenna, definiująca w szczególności formę i układ przestrzeni publicznej miasta. Analizowane w tekście przykłady planów Pelcowizny o charakterze ogólnym w powiązaniu z planem operacyjnym, w których wyodrębniono hierarchiczne struktury przestrzenne, wykazują konieczność objęcia ogólnymi wytycznymi całej jednostki urbanistycznej i są przykładem na jej efektywniejsze zagospodarowanie. Artykuł kończy propozycja metody dotyczącej sposobu konstruowania struktury przestrzeni publicznej miasta i warunkującej skuteczne przekształcenie terenów poprzemysłowych.

Designing of the public space structure of urban units as the condition for effective transformations of post-industrial zone on the example of Pelcowizna area in Warsaw 

In the currently functioning planning system there is a lack of studies enabling to determine the main spatial structure of larger urban units. As a result of the analysis of the process of planning the public space structure and the factors influencing the effective transformation of post-industrial areas, the authors argue that the appropriate tool for the transformation of larger and integrated urban units of the city would be an equivalent of the former master plan. The basic content that should be included in such a plan is the functional and spatial structure, defining in particular the form and the layout of the city’s public space. The examples of master plans of Pelcowizna area in conjunction with the development plan analyzed in the text, in which hierarchical spatial structures have been distinguished, show the necessity to cover the entire urban unit with general guidelines and are an example of its more effective development. The article ends with a proposal of a method concerning the manner of constructing the city’s public space structure and being a condition for an effective transformation of post-industrial areas.

Keywords: master plan, development plan, urban public space, planning system

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących spojrzenia mieszkańców Mazur na współczesny kształt budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego i przeznaczonego na turystykę w ich regionie. Wnioski z badań posłużyły jako punkt wyjścia do przygotowania propozycji projektowych współczesnych założeń krajobrazowo mieszkalnych z wykorzystaniem domów na wynajem, czy gospodarstw agroturystycznych. Dyplomowe prace inżynierskie studentów architektury są odpowiedzią na preferencje formalne mieszkańców. Zakres czasowy części opartej na badaniu ankietowym dotyczy XXI wieku, a części dotyczącej analiz archetypu sięga wieku XVII. 

Masurian Model of Contemporary Regionalism 

This paper presents the results of a survey that explored how the residents of Masuria perceived the contemporary form of singlefamily and tourist housing in their region. The conclusions of this study were used as a starting point for preparing design proposals of contemporary landscape and housing layouts based on homes for rent or agricultural tourism facilities. Bachelor of Engineering in Architecture thesis projects became an answer to the formal preferences of the residents. The temporal scope of the section presenting the survey study concerns the twenty-first century, while the archetype analysis section reaches back to the seventeenth century.

Key words: housing in Masuria, archetype, tradition, modernity