Celem analizy jest przedstawienie skuteczności zapisu danych w technologii Piql, w celu ich długoterminowej ochrony. Technologia ta została potwierdzona certyfikowanymi badaniami laboratoryjnymi. W artykule została zaprezentowana unikalna i skuteczna technologia wieczystego przechowywania danych na nośniku fizycznym oraz szczegółowy opis metod zapisu danych, wraz z urządzeniami potrzebnymi do tego procesu. Przedstawiono także warunki pakowania, magazynowania, transportu i zabezpieczenia nośnika piqlFilm, bazując na doświadczeniach trwałości tego nośnika z ostatnich kilkudziesięciu lat. Ideą przyświecającą stworzeniu tej technologii, oprócz trwałego przechowania, jest możliwość odczytu zapisanych danych w odległej przyszłości. Dane są przechowywane w formacie otwartym, umożliwiającym dostęp do odczytu bez ograniczeń czasowych i technologicznych. Piql stworzył również specjalistyczne archiwum, wykorzystujące unikalne warunki geo-klimatyczne na arktycznej wyspie Svalbard, nazwane Światowym Archiwum Arktycznym (Arctic World Archive) lub Biblioteką Końca Świata (End of the World Library), w celu przechowania najcenniejszych danych międzynarodowych instytucji i firm oraz światowego dziedzictwa kulturowego.

Dzięki ewolucji technologicznej prawie całkowicie zrezygnowano współcześnie z analogowej archiwizacji informacji (papier, klisza, obraz) na rzecz zapisu cyfrowego. Obecnie potrzeba magazynowania wytwarzanych i przetwarzanych informacji wzrasta w eksponencjalnym tempie. Coraz większą popularnością cieszą się tzw. chmury (cloud) internetowe. Rozwój naukowy podsuwa inne rozwiązanie, zainspirowane najstarszym, ale także niesamowicie trwałym nośnikiem informacji, czyli ciągiem kwasów nukleinowych: DNA. Co więcej, DNA jest bardzo trwałe, a zakonserwowane w odpowiednich warunkach niemal niezniszczalne w odniesieniu do długości ludzkiego życia. Ponadto informacja zawarta w kwasach nukleinowych jest bardzo skondensowana. Oznacza to, że w kilku probówkach możemy zapisać informację o całych serwerach danych. Naukowcy od lat myślą o zastąpieniu cyfrowych nośników danych informacjami zapisanymi w kodzie genetycznym. Dzięki rozwojowi nauki ta perspektywa staje się atrakcyjna.

Artykuł przedstawia ilościowy opis zasobów polskiej domeny krajowej (country code top-level domain, ccTLD) z lat 1996–2001, dostępnych w zbio­rach Wayback Machine, archiwum Webu prowadzonym przez Internet Archive. Celem analizy ponad 72 mln archiwizacji (captures) jest wykaza­nie, że zasoby te mają ograniczony potencjał w rekonstruowaniu polskiego wczesnego Webu. Dostępność historycznych zasobów WWW i narzędzi do ich łatwej eksploracji w żaden sposób nie przesądza o ich potencjalnej wartości i przydatności w badaniach, nawet jeśli nie mamy dostępu do al­ternatywnych źródeł.

W artykule przedstawiono możliwości zastosowania technologii sztucznej inteligencji oraz blockchain w działalności archiwalnej. Przedmiotem analizy były wyniki projektów badawczych realizowanych w ostatnich latach z udziałem zagranicznych archiwów. Tekst artykułu powstał w oparciu o przegląd anglojęzycznej literatury przedmiotu. Szczególną uwagę zwrócono na informacje zawarte w raportach i sprawozdaniach z badań poświęconych problematyce wykorzystania nowych technologii na gruncie archiwalnym. Przedstawione w artykule przykłady dowodzą, że sztuczna inteligencja i blockchain znajdują zastosowanie w różnych obszarach działalności współczesnych archiwów. Technologie na nich oparte mają potencjał, aby zautomatyzować procesy wartościowania i selekcji dokumentacji elektronicznej oraz wspierać identyfikację danych wrażliwych zawartych w e-dokumentach. Innym polem ich zastosowania są systemy wyszukiwania i udostępniania materiałów archiwalnych w postaci cyfrowej, jak też platformy do rozpoznawania tekstu i struktury dokumentów historycznych. Blockchain, czyli technologia rozproszonego rejestru i łańcuchów blokowych, pozwala zachować integralność i autentyczność obiektów cyfrowego dziedzictwa archiwalnego.ival heritage objects.

Budynek archiwum państwowego to miejsce służące przede wszystkim długoterminowej ochronie materiałów archiwalnych. Musi także spełniać wymagania stawiane przyjaznej instytucji publicznej, związane z obsługą i zaspokajaniem różnorodnych potrzeb użytkowników w zakresie działalności prowadzonej przez archiwa. Pełnione przez archiwa funkcje determinują, już na etapie opracowywania koncepcji, a następnie dokumentacji projektowej, kwestie konstrukcji, wyposażenia oraz zastosowanych instalacji i technologii. Szczególne znaczenie w przypadku archiwum państwowego mają pomieszczenia magazynowe, służące przechowywaniu materiałów archiwalnych. W wypadku nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie, dla ośmiokondygnacyjnego segmentu magazynowego opracowano koncepcję z pasywną regulacją klimatu. Jest on wyodrębnioną strukturą, w której nie ma stałych stanowisk pracy, a pasywną stabilizację mikroklimatu zapewniono w znacznym stopniu przez przemyślane rozwiązania budowlane: dobrą izolację termiczną, wysoką szczelność przegród zewnętrznych oraz wykonanie powierzchni architektonicznych z porowatych materiałów o dobrej zdolność do wymiany pary wodnej. Temperatura we wnętrzu magazynu podąża za rocznym cyklem zmian temperatury na zewnątrz, a wilgotność względna utrzymuje się samoistnie na optymalnym poziomie około 50% przez znaczną część roku. W porze ciepłej powietrze jest osuszane. Suche warunki i niska w porze zimnej temperatura ograniczają szybkość degradacji materiałów archiwalnych.

Jeszcze 10 lat temu pomysł, że rękopisy historyczne, niezależnie od czasu i pochodzenia, można „czytać” i przeszukiwać za pomocą zautomatyzowanych procesów, wydawał się nierealny. Dzięki nowoczesnym metodom uczenia się maszynowego i wykorzystaniu sztucznej inteligencji jest to obecnie możliwe. Wraz z rozwojem platformy Transkribus (http://transkribus.eu/) dostępne jest narzędzie, które pozwala na otwarty dostęp do tej technologii. Rozpoznawanie pisma ręcznego umożliwia automatyczną konwersję dużej liczby rękopisów historycznych na w pełni czytelne teksty. Ten rozwój wpłynie i zmieni pracę archiwów w perspektywie kilkunastu lat, zwłaszcza sposób cyfrowego udostępniania ich zbiorów. Na przykładzie polsko-niemieckiego projektu współpracy, w artykule przedstawiono wykorzystanie technologii rozpoznawania pisma ręcznego w kontekście projektu digitalizacji archiwalnej oraz omówiono wymagania techniczne, wkład prac technologicznych i rezultaty wykorzystania Transkribusa w archiwum.

Życie w społeczeństwie pokazuje, że składamy się z wielu elementów, które nas kształtują i wiążą ze światem. Konieczne jest zatem badanie perspektyw teoretycznych, które są w stanie uwypuklić rolę, jaką odgrywają różnorodne podmioty, konfigurujące się jako zbiór rzeczy. Dość powszechnie uważa się, że w praktyce archiwalnej ludzie są zazwyczaj postrzegani w sposób hegemoniczny, a przedmioty/rzeczy, dokumenty są zawsze bierne wobec działań ludzi. Autorka wnosi do debaty teoretycznej performatywność i badania postjakościowe, stawiając tezę, że przedmioty/rzeczy muszą również zostać włączone do analizy zjawisk, gdyż są elementami składowymi procesu, w ramach którego dane zjawisko się rozwija. Od strony metodologicznej przedstawiono badania postjakościowe, oparte na nieantropocentrycznym punkcie widzenia, obrazujące sposoby, w jakich jesteśmy zakorzenieni w ideologii humanistycznej; badania postjakościowe oferują sposób bycia w świecie, który wpisuje się w skomplikowany system, jakim jest świat, i umożliwia angażowanie się w jego działanie. Autorka stwierdza, że nie-ludzie mogą być nosicielami praktyk i odgrywać role, tak samo jak ludzie. Pokazuje, w jaki sposób powstaje interakcja między ludźmi a przemiotami, które wykonują. Nie stawia przedmiotów/rzeczy ponad ludźmi, ani odwrotnie, ale w relacji pomiędzy nimi. Przedmioty/rzeczy mogą być używane przez ludzi, ale mogą też „używać” ludzi i wpływać na archiwalną praktykę społeczną, która wówwczas nie jest wyłącznie wytworem ludzi.

Artykuł jest próbą wprowadzenia do polskiego obiegu naukowego i spopularyzowania teorii i założeń prezentowanych do tej pory głównie w literaturze anglosaskiej, a dotyczących tematu afektywności (czy też emocjonalnego aspektu) archiwów. W wyniku jakościowej analizy dotychczasowych badań oraz tekstów teoretycznych wskazano cztery obszary tematyczne, oferujące szczególnie ciekawe perspektywy dla badaczy i archiwistów: afekt i selekcja archiwalna; afekt i wykorzystanie archiwów; afekt i opis archiwalny; archiwa i trauma. Szczególnie wiele miejsca poświęcono wartościowaniu dokumentacji i pozycjonowaniu archiwisty w tym procesie. Podjęto również próbę odniesienia tego typu badań do koncepcji nowej humanistyki.

Celem artykułu jest inicjacja dyskusji nad możliwościami rozwoju archiwistyki biznesowej w Polsce w świetle dorobku i corocznych konferencji Sekcji Archiwów Biznesowych Międzynarodowej Rady Archiwów (ICA SBA). Artykuł zawiera streszczenia 14 konferencji zorganizowanych w latach 2010–2021 oraz 4 monografii pokonferencyjnych wydanych przez ICA SBA. Dodatkowo w artykule szczegółowo omówiona została publikacja The International Business Archives Handbook stanowiąca jedno z najważniejszych osiągnięć w dotychczasowym dorobku międzynarodowej społeczności archiwistów biznesowych. Przegląd tematyki poszczególnych konferencji oraz dorobku piśmienniczego uwzględnia szeroką gamę zagadnień, takich jak: definicja i specyfika archiwum biznesowego; różnorodność modeli funkcjonowania archiwów biznesowych na świecie; rola archiwistów biznesowych i ich relacje z wewnętrznymi i zewnętrznymi interesariuszami organizacji; wykorzystanie archiwów w marketingu i podnoszeniu wartości firm; organizacja projektów obchodów rocznicowych i badań historii korporacyjnych; relacja pomiędzy światem archiwów a światem innowacji, mediów społecznościowych i nowych technologii; rola archiwów w promocji zrównoważonego rozwoju oraz fundamentalne znaczenie etyki i zaufania w działalności archiwów biznesowych. Ostatnia część artykułu poświęcona została próbie diagnozy sytuacji i kierunków rozwoju archiwistyki biznesowej w Polsce, stanowiąc zaproszenie do podjęcia szerszej dyskusji na ten temat i aktywności polskich archiwistów na forum ICA SBA. 

Celem artykułu jest próba ustalenia liczby rzeczywistych wdrożeń systemu EZD w podmiotach, dla których obowiązujące jest rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 18 stycznia 2011 r. oraz interpretacja wyników dotychczasowych badań prowadzonych przez wybrane instytucje przy użyciu niejednorodnych metod badawczych. Badanie ma na celu pokazanie zjawiska nadinterpretowania przez producentów, a nierzadko także samych urzędników, funkcjonalności narzędzi informatycznych wspomagających pracę kancelaryjną. W artykule podjęto próbę udowodnienia przyczyny tego zjawiska. Do analizy wykorzystano dane zgromadzone na zlecenie resortu cyfryzacji z lat 2012–2015, Głównego Urzędu Statystycznego z lat 2015–2019, dwóch zrealizowanych projektów studenckich (dotyczących wdrażania systemów EZD w urzędach na terenie całego kraju oraz w województwie małopolskim) oraz protokoły kontroli przestrzegania przepisów o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (protokoły kontroli archiwum zakładowego) z lat 2011–2019, dotyczące jednostek administracji publicznej z terenu objętego nadzorem archiwalnym przez Archiwum Narodowe w Krakowie.

Artykuł zawiera podsumowanie efektów badań przeprowadzonych w ramach realizacji grantu pt. „Biurowość w czasach pandemii. Wpływ epidemii COVID-19 na informatyzację biurowości w administracji publicznej”. Celem projektu była analiza i ocena dotychczasowych działań w zakresie informatyzacji biurowości w Polsce oraz udzielenie odpowiedzi na pytania o wpływ epidemii COVID-19 na pracę jednostek administracji samorządowej, wprowadzanie nowych, niespotykanych dotąd rozwiązań, technologii i otwierających się możliwości w bezpośrednim następstwie stanu nadzwyczajnego, a także pytań o ich jakość, trwałe konsekwencje, sposoby załatwiania spraw urzędowych i wykonywania czynności kancelaryjnych oraz zainteresowanie obywateli elektronicznym świadczeniem usług przez urzędy administracji publicznej.

Artykuł powstał w oparciu o badania przeprowadzone w ramach realizacji projektu „Biurowość w czasach pandemii. Wpływ epidemii COVID-19 na informatyzację biurowości w administracji publicznej”, a jego głównym celem było określenie roli i znaczenia wykorzystania systemu EZD w okresie epidemii COVID-19 w jednostkach administracji samorządowej i rządowej w terenie. Na artykuł złożyły się – oprócz wprowadzenia i podsumowania – następujące części: System elektronicznego zarządzania dokumentacją (gdzie nakreślono w zarysie historię i prawne ramy wykorzystania systemów EZD w polskiej administracji), O badaniu (zawierającej opis poszczególnych etapów realizacji wspomnianego powyżej projektu badawczego i zgromadzonych danych), System EZD w badanych jednostkach – uwagi ogólne (w tej części omówiono proces wdrażania i wybrane aspekty użytkowania systemu EZD w jednostkach objętych badaniem), Organizacja pracy w czasie pandemii COVID-19 (przedstawienie praktycznych aspektów funkcjonowania urzędów w nowej, zmienionej pandemicznymi obostrzeniami rzeczywistości), System EZD w czasie pandemii (określenie roli systemu EZD w czasie epidemii koronawirusa SARS-CoV-2), Przygotowanie techniczne (ocena przygotowania technicznego oraz przybliżenie poczynionych inwestycji w sprzęt informatyczny niezbędny do pracy biurowej) oraz Przygotowanie merytoryczne (w tej części przedstawiono zapotrzebowanie urzędników na formy doszkalające).

W literaturze naukowej nie było opracowania o charakterze syntetycznym, które ukazałoby proces ewolucji w zakresie opieki nad aktami grodzkimi, dlatego artykuł ten wypełnia istniejącą lukę. Ukazano w nim proces stop­niowego powierzania obowiązków związanych z zabezpieczeniem akt grodzkich różnym urzędnikom, który w końcu doprowadził do powołania w jednym z urzędów grodzkich (chełmskim) stanowiska archiwisty. Zakoń­czyło to w tym grodzie proces wyodrębniania się archiwum z kancelarii grodzkiej. Był to ważny fakt zarówno w dziejach polskich instytucji sądo­wych okresu staropolskiego, jak i archiwów. W innych urzędach grodzkich formalne wydzielenie archiwów nie nastąpiło, prawdopodobnie ze względu na rychły upadek Rzeczypospolitej. W artykule szczegółowo opisano etapy przekazywania kompetencji archiwalnych na różnych urzędników kance­laryjnych, wykorzystując informacje zawarte w dotychczasowych publika­cjach oraz nieuwzględnionych do tej pory źródłach.

W artykule przedstawiono problematykę digitalizacji materiałów archiwalnych, pod którym to pojęciem rozumie się przekształcanie ich tradycyjnego zapisu do cyfrowej postaci. Obecnie coraz częściej materiały archiwalne istnieją od początku w formie cyfrowej. Dawniej przybierały jednak formy wydrukowanych książek, spisanych dokumentów itp. Rozwój technologii sprawia, że bardzo duża część archiwów dokonuje cyfryzacji swoich tradycyjnych zbiorów, m.in. w celu sprawniejszego udostępniania materiałów archiwalnych. Po nadaniu archiwaliom cyfrowej postaci, mogą być one rozpowszechniane na dużą skalę za pośrednictwem Internetu. Takie zabiegi nie są jednak często obojętne z punktu widzenia obowiązujących w danym państwie przepisów z zakresu prawa autorskiego. Czasami regulacje te przewidują zasady, na jakich może odbywać się digitalizacja. Problematyka, której dotyczy artykuł, jest bardzo szeroka. Dlatego też analizie poddano najważniejsze aspekty zagadnienia, mające praktyczny walor dla działalności archiwalnej. W artykule poruszono m.in. problem udostępniania materiałów w postaci cyfrowej. Odniesiono się do nowych przepisów, w tym z zakresu dzieł osieroconych.

Recenzowana monografia omawia dzieje Archiwum Państwowego w Szczecinie (Staatsarchiv Stettin) w okresie od wybuchu pierwszej wojny światowej do zakończenia drugiej wojny światowej. W tych latach dyrektorami archiwum byli kolejno: Hermann Hoogeweg (1913–1923), Otto Grotefend (1923–1930), Erich Randt (1930–1935) i Adolf Diestelkamp (1935–1945). W okresie II wojny światowej, w związku ze służbą wojskową Adolfa Diestelkampa, funkcje kierownika archiwum pełnili Fritz Morré (1939–1941) i Hermann Gollub (1941–1945). Działalność archiwum została ukazana w monografii przez pryzmat funkcji, jakie pełnią instytucje tego typu (gromadzenie, przechowywanie, opracowywanie i udostępnianie zasobu), na tle przemian politycznych i społecznych zachodzących w Niemczech. Dużo miejsca autor poświęcił pracownikom merytorycznym archiwum i prowadzonym przez nich badaniom naukowym. W tym kontekście ukazał kształtowanie się nowego typu archiwisty zaangażowanego politycznie, włączającego się w niemieckie badania wschodnie (deutsche Ostforschung).