XXX

Nie masz jeszcze konta?

Zarejestruj się

Krakowski Rocznik Archiwalny

O Czasopiśmie

Dla Autorów
- Informacje dla Autorów
- Umowy, formularze

Proces recenzowania
- Procedura recenzowania
- Lista recenzentów zewnętrznych

2024

Data publikacji: 10.01.2025

Licencja: CC BY

Redakcja

Redaktor naczelny Kamila Follprecht

Sekretarz naukowy Anna Sokół, Aldona Warzecha

Zawartość numeru

Kamila Follprecht

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 9-16

PDF

Artykuły

Pierwsze badania dokumentu lokacyjnego miasta Krakowa – ocena stanu zachowania, integralność zachowanej luzem pieczęci Bolesława Wstydliwego z dokumentem

Małgorzata Bochenek, Tomasz Lech

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 19-43

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.001.20760

W latach 2013–2017 w Archiwum Narodowym w Krakowie zrealizowano pierwszy projekt badawczy dokumentu lokacyjnego miasta Krakowa wystawionego w 1257 r. przez księcia Bolesława Wstydliwego. Powołany zespół ekspertów kierowany przez dr hab. Elżbietę Jabłońską, prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, przeprowadził badania w dwóch obszarach: konserwatorskim i historycznym. Badania były prowadzone w różnych ośrodkach naukowo-badawczych w Polsce oraz w Wielkiej Brytanii. Celem badań konserwatorskich (zebranych w czterech raportach powykonawczych) była identyfikacja techniki wykonania dokumentu, ocena stanu zachowania, analiza czystości mikrobiologicznej, zajęcie stanowiska ws. potrzeb konserwatorskich dokumentu oraz wyznaczenie warunków jego długotrwałego przechowywania. Badania historyczne oparte na identyfikacji genetycznej pergaminów (ujęte w dwóch raportach), dotyczyły ustalenia integralnego związku podłoża pergaminowego dokumentu z fragmentem zdegradowanego pergaminu zachowanego przy pieczęci luźnej Bolesława Wstydliwego. Przeprowadzone w projekcie badania odpowiedziały na pytania zadane przez Zespół projektowy. Sporządzony został opis technologiczny dokumentu i ocena stanu zachowania. Badania genetyczne nie potwierdziły integralnego związku fragmentu pergaminu zachowanego przy pieczęci książęcej z dokumentem. Zespół nakreślił kierunki dalszych pogłębionych badań technologicznych oraz oceny stanu zachowania dokumentu opartych na nowoczesnej aparaturze badawczej i obrazowaniu cyfrowym.

PDF

Zasób Archiwum Narodowego w Krakowie a makiety architektoniczne nieistniejących obiektów

Robert Gaweł

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 45-54

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.002.20762

Jedną z wielu możliwości wizualizacji zrekonstruowanej formy architektonicznej nieistniejących budynków jest zbudowanie ich makiet. W Muzeum Podgórza, będącym odziałem Muzeum Krakowa, od 2023 r. sukcesywnie budowane są makiety nieistniających obiektów, których kształt architektoniczny mógł zostać odtworzony w dużej mierze dzięki dokumentom przechowywanym w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie. I choć nie jest to jedyne źródło wykorzystywane przy tej pracy, jest ono niezwykle istotne.

PDF

Uwagi o praktycznym aspekcie badań architektonicznych z wykorzystaniem wyników kwerend archiwalnych, na przykładzie rozpoznania badawczego architektonicznego reliktów cegielni miejskiej na Dajworze

Magdalena Goras

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 55-66

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.003.20764

Współczesne rozpoznania badawcze architektoniczne obiektów zabytkowych mają wymiar ściśle praktyczny. Są związane z realizacją dokumentacji określającej specyfikę obiektu, dla którego proces adaptacji wymaga uzyskania pozwolenia konserwatorskiego. Artykuł prezentuje wykorzystanie źródeł archiwalnych pochodzących z Archiwum Narodowego w Krakowie, na przykładzie rozpoznania badawczego architektonicznego reliktów dawnej cegielni miejskiej na Dajworze, odsłoniętych w rejonie nasypu kolejowego przy południowym odcinku ulicy Halickiej w 2021 i 2022 r. w trakcie prac archeologicznych prowadzonych w związku z przebudową linii średnicowej. Badania archeologiczne prowadzili Anna Mazur i Krzysztof Mazur „AVCISSA Prace Archeologiczne”. Rozpoznanie badawcze architektoniczne wykonała Pracownia Badań Zabytków Architektury Marek Łukacz (PBZA). Informacje z materiałów archiwalnych pozwoliły sprecyzować przedział czasowy, w jakim uruchomiona została produkcja ceramiki budowlanej na Dajworze oraz zidentyfikować badaną murowaną strukturę ze zdwojonym piecem do wypału ceramiki. Połączenie kwerendy archiwalnej z badaniami architektonicznymi pozwoliło na pełne udokumentowanie i interpretację odsłoniętego fragmentu budowli.

PDF

Edycje źródłowe w XXI wieku – czas na zmiany?

Adam Górski

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 67-84

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.004.20766

Szybki rozwój technologiczny spowodował zmianę potrzeb informacyjnych czytelników i podejścia obywateli do wyników badań w naukach humanistycznych. Konieczna wydaje się zatem zmiana w nastawieniu do edycji źródłowych. Nie wystarczy sama edycja czy przedstawienie jej w formie graficznej, potrzebne są narzędzia umożliwiające szerokie kontekstowe przeszukiwanie treści i tworzenie zestawień oraz raportów na konkretnie zadane pytania. Zapewne w tym kierunku postąpi także rozwój sztucznej inteligencji, jednak w tym momencie AI nie poradzi sobie jeszcze bez człowieka, który źródło znajdujące się w archiwum, muzeum czy bibliotece wprowadzi do Internetu. Niniejszy artykuł przedstawia rozważania autora na temat kierunku nadchodzących zmian w edycjach źródłowych i propozycję stworzenia bazy źródłowej inskrypcji z artefaktów epigraficznych (także zaginionych, czyli zachowanych w źródłach archiwalnych).

PDF

3 x DNA. DNA w badaniach archiwalnych, genealogiczno-historycznych oraz jako nośnik informacji

Adrian Jarosz

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 85-102

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.005.20768

Artykuł opisuje nowe możliwości badań z zastosowaniem analizy DNA. Opisano kilka przykładów wykorzystania nowej technologii w badaniach archiwalnych (historycznych) i genealogicznych, a także przedstawiono potencjał DNA jako nośnika informacji. Przywołane przykłady pokazują, że analiza genetyczna może potwierdzić albo obalić wcześniejsze przypuszczenia.

PDF

Rzecz o nowej historii regionalnej, czyli praktyczny wymiar badań historyczno-archiwalnych

Konrad Meus

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 103-123

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.006.20770

Współcześnie badania regionalistyczne, podobnie jak w ubiegłym stuleciu, cieszą się autentyczną estymą wśród polskich oraz zagranicznych historyków, etnografów, historyków sztuki. Efektem tego są licznie ukazujące się publikacje monograficzne, zarówno jedno-, jak i wieloautorskie. Niemniej nowoczesna regionalistyka lub nowa historia regionalna powinna wykraczać poza przyjęte schematy. Stąd od dzisiejszych specjalistów z dziedziny historii oczekuje się wykorzystania wyników ich badań prowadzonych w archiwach do wzmocnienia dwóch istotnych dla lokalnych i regionalnych społeczności płaszczyzn. Po pierwsze do kształtowania tożsamości mieszkańców miast i wsi, a po wtóre do oddziaływania na gospodarkę w myśl wdrożonej w Polsce przed kilkoma laty reformy szkolnictwa wyższego, gdzie położono akcenty na tzw. współpracę uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Niniejszy artykuł jest próbą ukazania najnowszych sposobów wykorzystania wiedzy historycznej do kreowania m.in. oryginalnych i unikatowych produktów turystycznych na przykładzie wybranych małopolskich miast oraz wsi.

PDF

Spacer w przeszłość. Potencjał wykorzystania archiwaliów w turystyce kulturowej na przykładzie trasy Śladami Starej Wisły w aplikacji mobilnej na smartfony

Anna Sokół, Aldona Warzecha

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 125-143

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.007.20772

Artykuł analizuje możliwości wykorzystania materiałów archiwalnych w turystyce kulturowej z zastosowaniem nowoczesnych technologii, w szczególności aplikacji mobilnych. Autorki opisują proces tworzenia interaktywnego spaceru Śladami Starej Wisły w Krakowie, dostępnego w aplikacji mobilnej Loxper. Trasa, oparta na materiałach archiwalnych, takich jak mapy, zdjęcia i dokumenty, prezentuje miejsca historyczne związane ze Starą Wisłą, w tym obiekty już nieistniejące. W tekście podkreślono potencjał użycia materiałów archiwalnych z wykorzystaniem nowoczesnych technologicznie rozwiązań, takich jak aplikacje mobilne oparte na geolokalizacji, rzeczywistość rozszerzona (AR) i wirtualna (VR). Takie zastosowanie archiwaliów pozwala wizualizować nieistniejące obiekty, wzbogaca doświadczenia turystyczne, umożliwia obrazowanie przeszłości w atrakcyjny i angażujący sposób. Autorki wskazują na istotną rolę zasobu archiwów państwowych w rozwoju turystyki kulturowej, a także potencjał współpracy archiwistów z programistami w celu tworzenia innowacyjnych narzędzi edukacyjnych.

PDF

Wyzwanie i potencjał komercjalizacji kwerend archiwalnych

Łukasz Tomasz Sroka

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 145-160

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.008.20774

W artykule podjęto temat wyzwań i potencjału związanych z komercjalizacją kwerend archiwalnych. Wyeksponowana została rosnąca aktywność nowych profesji w środowisku kojarzonym dotąd niemal wyłącznie z historykami i archiwistami (ewentualnie z przedstawicielami innych nauk humanistycznych). Dotyczy to przede wszystkim infobrokerów. Krótko omówiono przykłady realizowanych przez nich zadań oraz nowe trendy związane z szerokimi zmianami dokonującymi się w dziedzinie społecznej i gospodarczej. Kluczową rolę odgrywa tutaj synergia pomiędzy rozwijającą się gospodarką i nowoczesnymi technologiami a instytucjami tradycyjnymi, jak archiwa, biblioteki, muzea i uniwersytety. W odpowiedzi na te wyzwania rzeczone instytucje coraz częściej łączą siły i dzielą się doświadczeniami.

PDF

Mapy i archiwa – implikacje, przykłady, zastosowania

Stanisław Szombara

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 161-185

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.009.20776

Artykuł opisuje w przekrojowy sposób tematykę map w archiwach. Zjawisko to zostało ukazane z kilku punktów widzenia. W części pierwszej autor pochyla się nad zagadnieniem obecności treści kartograficznych w dyskursie archiwalnym na przykładzie analizy dziesięciu tomów „Krakowskiego Rocznika Archiwalnego” oraz opisuje dostępność map w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie. W kolejnej omawia przykłady kolekcji kartograficznych, wybranych z nich map, opisów oraz wyzwań, jakie stwarzają w zakresie analizy treści. W części Mapy archiwów pokazuje możliwości zastosowania map interaktywnych w udostępnianiu i przeszukiwaniu archiwów z wykorzystaniem indeksów geograficznych. W kolejnej – Archiwa na mapach – porusza kwestię dostępności informacji przestrzennej o lokalizacjach archiwów oraz ich właściwości terytorialnej. Artykuł zawiera także opis czterech przykładów nowoczesnych geoportali i map interaktywnych prezentujących dawne mapy znajdujące się w zasobach archiwalnych. W podsumowaniu autor wskazuje wyzwania i potencjalne kierunki rozwoju udostępniania map z archiwów.

PDF

O pożytkach z archiwum dla pisarza – popularyzatora historii

Mariusz Wollny

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 187-204

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.010.20778

Autor powieści historycznych ukazujących Kraków w XVI w. korzysta z licznych opracowań ukazujących ówczesne życie mieszkańców i funkcjonowanie władz miejskich. Pisząc o Krakowie okresu Młodej Polski przełomu XIX/XX w., mimo popularności tej epoki, autor zmuszony jest sprawdzić w archiwaliach realia pracy c.k. policji, których autentyczność jest walorem powieści.

PDF

Album „Wnętrze” Zbigniewa Otfinowskiego w kontekście powrotu do stylu art déco w architekturze wnętrz i meblarstwie początku XXI w.

Agata Wójcik

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 205-223

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.011.20780

Artykuł jest pierwszą analizą albumu zatytułowanego „Wnętrze”, zawierającego projekty umeblowania wnętrz mieszkalnych autorstwa Zbigniewa Otfinowskiego, absolwenta Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie. Album przechowywany jest w Archiwum Narodowym w Krakowie. Powstał on zapewne w połowie lat 30. XX w. Projekty mebli były przeznaczone do mieszkań średnio zamożnych klientów. Wpisywały się one w styl art déco, który w tym czasie charakteryzował się odejściem od dekoracji i posługiwaniem się formami geometrycznymi, a także efektownymi fornirami. Tekst pokazuje ponadto, że projekty pochodzące sprzed prawie stu lat nadal mogą zostać zrealizowane lub mogą stanowić inspirację. Na początku lat 20. XXI w. moda na styl art déco powróciła w dziedzinie projektowania mebli, akcesoriów i wnętrz mieszkalnych. Projektanci proponują aranżacje, które mają oddać atmosferę tamtych czasów, firmy meblarskie produkują meble stylizowane na sprzęty w tym stylu lub tworzą ich repliki, kwitnie też handel autentycznymi meblami z epoki i pojawiają się propozycje, jak oryginalne sprzęty art déco aranżować we współczesnych wnętrzach. W tym kontekście album „Wnętrze” może stać się zbiorem inspiracji dla osób, które chciałyby urządzić swoje mieszkanie w nawiązaniu do stylu art déco i poszukują wzorów mebli, według których specjalistyczne firmy wykonają sprzęty. Może być on dzisiaj także wzornikiem, z którego skorzystają firmy produkujące repliki mebli art déco.

PDF

O badaniach archiwalnych krajobrazu kulturowego Krakowa ze szczególnym uwzględnieniem ogrodów

Agata Zachariasz

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 225-258

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.012.20782

Istotną cechą krakowskiego krajobrazu są historyczne tereny zieleni urządzonej. Każdy zna Planty czy park Jordana, ale są i inne ogrody, parki, zieleńce, zielone place i ulice, wszystkie współtworzą system terenów zieleni miejskiej. Celem artykułu jest pokazanie przydatności badań archiwalnych podejmowanych w projektowaniu architektoniczno- krajobrazowym dla terenów zieleni o zabytkowym charakterze. W pracy wykorzystano kwerendy archiwalne, studia literaturowe, prace terenowe oraz analizę faktograficzną, metody historyczno-interpretacyjne i studia porównawcze. Przedstawiono tok postępowania konserwatorskiego w podejmowaniu rekonstrukcji zabytkowych terenów zieleni, w którym badanie archiwaliów stanowi ważny element pracy projektanta. Zaprezentowano różne skale planowania i projektowania oraz formy zieleni, przede wszystkim z Krakowa i okolicy. Na ich przykładzie pokazano źródła archiwalne (m.in. mapy, projekty, fotografie, źródła pisane), które są wykorzystywane bezpośrednio lub pośrednio w projektach rekonstrukcji czy rewaloryzacji obiektów sztuki ogrodowej. Omówiono, na przykładach, wybrane kwestie związane z kartografią, szczególnie katastrem galicyjskim. Pokazano ogrody rozrywkowe, parki i ogrody śródblokowe, detale roślinne i architektoniczne, plany regulacyjne oraz omówiono zagadnienia zieleni w kontekście panoram i widoków. Na zakończenie podkreślono znaczenie gromadzenia różnego rodzaju materiałów źródłowych do odtwarzania komponowanej zieleni stanowiącej integralną część krajobrazu kulturowego.

PDF

Recenzje i omówienia

Archiwum Nauki PAN i PAU z perspektywy 20 lat. Rzeczywistość i wyzwania, red. Paulina Krzywda i Tomasz Pudłocki, ss. 250 + fotografie, Kraków 2022, Archiwum Nauki PAN i PAU

Ewa Grin-Piszczek

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 261-270

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.013.20784

PDF

Kronika

Druga nowoczesna siedziba Archiwum Narodowego w Krakowie – Oddział w Nowym Sączu

Paweł Ząbczyński

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 273-276

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.014.20786

PDF

Archiwum inspiruje. Wydarzenia artystyczne uświetniające uroczystość otwarcia siedziby nowosądeckiego Oddziału Archiwum Narodowego w Krakowie

Agnieszka Filipek

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 277-279

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.015.20788

PDF

Działalność popularyzatorska Archiwum Narodowego w Krakowie od 1 października 2023 r. do 30 września 2024 r.

Lilianna Pochwalska

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 280-283

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.016.20790

PDF

Sprawozdanie z wyjazdu służbowego do Augsburga/ Niemcy w dniach 23–27 września 2024 r. w ramach programu wymiany bezdewizowej

Iwona Pilucik

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 284-287

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.017.20792

PDF

Działania popularyzacyjne Archiwum Nauki PAN i PAU w 2023 r. oraz w pierwszej połowie 2024 r.

Paulina Krzywda

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXX, 2024, s. 288-295

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.24.018.20794

PDF

Pliki do pobrania

Strony tytułowe i redakcyjne PDF Spis treści PDF Wykaz skrótów PDF Spis ilustracji PDF Indeks nazwisk PDF Indeks nazw geograficznych PDF Zasady przygotowania tekstu do publikacji PDF Ilustracje PDF

Słowa kluczowe: Kraków, dokument lokacyjny, konserwacja, badania genetyczne, technika wykonania, rekonstrukcja architektoniczna, architektura, makiety, archiwalna dokumentacja architektoniczna, badania architektoniczne, Kraków, Kazimierz, Dajwór, cegielnia miejska, archiwistyka, epigrafika, edycje źródłowe, archiwa państwowe, Fundacja Wspierania Badań i Edycji Źródłowych e-Źródło, baza danych, DNA, archiwistyka, genealogia, genetyka, nośnik danych, nowa historia regionalna, muzea regionalne, regionalizm, regionalistyka, turystyka kulturowa, aplikacja mobilna, edukacja historyczna, archiwa państwowe, Stara Wisła, Kraków, kwerendy archiwalne, research, komercjalizacja, infobrokering, cyfryzacja, kolekcje kartograficzne, mapy interaktywne, indeks geograficzny, geoportale, dawne mapy, Kraków, c.k. policja, kryminał, Kacper Ryx, Józef Mohr, Bronisław Karcz, meble, architektura wnętrz, art déco, wnętrza mieszkalne, Zbigniew Otfinowski, archiwalia, krajobraz, historia krajobrazu, przekształcenia, urządzone tereny zieleni, projektowanie ogrodów, Kraków