FAQ
logotyp Archiwum Narodowego w Krakowie

2019 Następne

Data publikacji: 2021

Licencja: Żadna

Zawartość numeru

Artur Wójcik

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXV, 2019, s. 13 - 36

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.19.001.13817

Niniejszy artykuł ma za zadanie przybliżyć warsztat edytorski drukarni Jakuba Siebeneichera funkcjonującej w Krakowie w latach 1583–1604. Postać typografa znajdowała się w cieniu wielu znakomitych ówczesnych właścicieli oficyn drukarskich, jak choćby Andrzeja Piotrkowczyka, Macieja Wirzbięty czy Jana Januszowskiego. Nie oznacza to jednak,  że Siebeneicher ustępował im miejsca na polu warsztatu pracy i poziomie typograficznym wydawanych druków. Choć specjalizował się w małych formach wydawniczych, sławę jego oficynie przyniosły wydania luksusowe, takie jak Postylla Jakuba Wujka (1584) czy Kronika polska Marcina Bielskiego (1597). W artykule przedstawione zostały cechy charakterystyczne ramy wydawniczej druków z oficyny Jakuba Siebeneichera oraz uwagi na temat funkcjonowania konkretnych elementów typograficznych w projektach książek drukarza. Przeprowadzona analiza jest kolejnym etapem w badaniach nad działalnością wydawniczą rodu Siebeneicherów w Krakowie (1515–1627). Ich zwieńczeniem będzie przygotowanie edycji źródłowej całego zasobu drukarskiego oficyny.

Czytaj więcej Następne

Iwona Kawalla-Lulewicz

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXV, 2019, s. 37 - 62

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.19.002.13818

Na placu Szczepańskim w XIX i pierwszej połowie XX w. mieściło się jedno z najważniejszych targowisk w centrum Krakowa. Zakupy można było zrobić nie tylko na stoiskach targowych i w kramach, ale także w kilkudziesięciu lokalach handlowych mieszczących się w kamienicach czynszowych i gmachach okalających plac, w tym w delikatesach, masarniach, piekarniach, drogeriach, składach kosmetycznych oraz z towarami gospodarstwa domowego i chemią. Poza tym działały przedsiębiorstwa, w których sprzedawano sprzęt techniczny, elektrotechniczny, radiowy, a także części samochodowe. Niemało było również składów z tkaninami, konfekcją i galanterią. Przedsiębiorstwa różniły się nie tylko pod względem branżowym, ale również wielkością i typem organizacyjnym. Działały tu duże, sprawnie i nowocześnie zarządzane firmy o wysokiej organizacji pracy oferujące ekskluzywny asortyment, jak również małe sklepiki o skromnym wystroju. Warto zwrócić uwagę, że przy placu Szczepańskim skupiły się organizacje i instytucje przeznaczone dla rolników. Mieściły się tu ważne spółdzielnie i instytucje propagujące nowoczesne metody prowadzenia gospodarstwa wiejskiego oraz przedsiębiorstwa, w których mogli sprzedać płody ze swych gospodarstw oraz nabyć potrzebny sprzęt i nasiona.

Czytaj więcej Następne

Szymon Bauman

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXV, 2019, s. 63 - 127

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.19.003.13819

Ze względu na rozrost form kancelaryjnych w XIX i XX w. działalność wytwórców i grawerów pieczęci zaczęła się dynamicznie rozwijać. O wzmożonej aktywności krakowskich pieczętarzy świadczą np. ogłoszenia prasowe, w których odnaleźć można szeroką ofertę tych przedsiębiorstw. Rozwój technologiczny oraz zachodzące zmiany ekonomiczne i gospodarcze wywarły wpływ także na zakłady grawerskie. Upowszechniła się mechanizacja, do produkcji pieczęci zaczęto wprowadzać gumę, której wykorzystanie pozwoliło na szybszą realizację większej liczby zamówień. W omówionym okresie prosperowało kilkudziesięciu wytwórców i sprzedawców pieczęci w Krakowie. Wymienione w artykule firmy i rzemieślnicy nie mogą stanowić pełnego ich wykazu, nie prowadzono bowiem systematycznej rejestracji dla tego rodzaju rzemieślniczej i handlowej działalności. Z powodu braku materiału źródłowego trudno było ustalić daty otwarcia i zamknięcia niektórych warsztatów, co dotyczy także danych o zmianie lokalizacji i profilu firm. Niemniej uznano, że trzeba zaprezentować dotąd nieprzebadany element życia mieszkańców Krakowa i zainicjować badania nad niezauważaną działalnością lokalnych rękodzielników.

Czytaj więcej Następne

Materiały źródłowe

Ewa Danowska

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXV, 2019, s. 131 - 154

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.19.004.13820

Poza testamentem, który pozostawiał zmarły, należało sporządzić inwentarz pośmiertny jego dóbr, aby uregulować w szczegółach podział spadku. Był to dokument o mocy prawnej, jego wykonanie ściśle określało prawo dotyczące danej warstwy społecznej, a obszerność zależała od stanu majątkowego zmarłego, ale też  krupulatności spisujących jego mienie.
Opublikowany inwentarz Jana Miłoszewskiego, skarbnika ciechanowskiego, komornika granicznego powiatu krakowskiego, zmarłego w 1725 r., został oblatowany w aktach grodzkich krakowskich. Obrazuje pozostawione mienie małopolskiego szlachcica świadczące o stanie posiadania, m.in. sprzętów i różnego rodzaju broni, niezbędnych w życiu człowieka o jego statusie społecznym, a także przedmiotów związanych z gospodarstwem i życiem domowym. Warto zwrócić uwagę na obszerną bibliotekę, zapewne w dużej części odziedziczoną po przodkach rodziny, ale też przydatną dla pełnienia funkcji społecznych. Ze stanu posiadania opisanego w inwentarzu wywnioskować można, że był to majątek noszący znamiona dóbr gromadzonych przez pokolenia tej rodziny. Chociaż niewiele informacji zachowało się o J. Miłoszewskim, to szereg jego wpisów w księgach sądu podkomorskiego jako urzędującego komornika granicznego przyczynia się do możliwości usytuowania go w hierarchii małopolskiej szlachty.

Czytaj więcej Następne

Z zagadnień archiwistyki

Krystyna Jelonek-Litewka

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXV, 2019, s. 157 - 179

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.19.005.13821

Wspomnienie o profesorze Marianie Friedbergu wpisuje się w obchody 50-lecia jego śmierci. Podzielone zostało na dwie części. W pierwszej autorka przybliża postać i osiągnięcia naukowe Profesora ze szczególnym uwzględnieniem działalności w okresie okupacji i w czasach stalinizmu. Profesor Friedberg pełnił funkcję dyrektora Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa w latach 1939–1952, aż do włączenia tego archiwum do Archiwum Państwowego w Krakowie. Autorka wypunktowała jego bohaterską postawę w tych trudnych czasach przejawiającą się ciągłą walką o niedopuszczenie do rozproszenia zbiorów przez niemieckie władze archiwalne. Podkreśliła również wielkie zaangażowanie Profesora w kształcenie przyszłych polskich archiwistów. W drugiej części wspomnienia omówiona została bogata spuścizna naukowa Profesora i jego żony Marii Friedbergowej z Mazanków oraz materiały rodzinne w niej zawarte.

Czytaj więcej Następne

Zbigniew Pasierbek

Krakowski Rocznik Archiwalny, XXV, 2019, s. 181 - 193

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.19.006.13822

Początek działalności Referatu Archiwum Urzędu Miasta Krakowa wiąże się z reformą samorządu terytorialnego przeprowadzoną w Polsce w 1990 r. Spowodowała ona gruntowną reorganizację działalności urzędów w Polsce, w tym także Urzędu Miasta Krakowa. Początkowo archiwum miało siedzibę w podziemiach budynku magistratu przy placu Wszystkich Świętych 3–4, a od 1999 r. w budynku przy ulicy Dobrego Pasterza 116a. W chwili obecnej Referat Archiwum prowadzi działalność w nowym, na wskroś nowoczesnym obiekcie, do którego pracownicy oraz zasób archiwalny zostali przeniesieni w czerwcu 2019 r. Według stanu na koniec 2019 r. w archiwum zgromadzonych było blisko 20 000 mb akt. Głównym trzonem zasobu archiwum są akta przekazywane z 40 komórek organizacyjnych Urzędu. Do najcenniejszych zbiorów należą: zbiór gromadzkich książek meldunkowych z terenu miasta Krakowa składający się z 25 770 ksiąg, obejmujący okres od 1930 do 1961 r., zbiór Ksiąg Rejestrów Mieszkańców Gmin, zawierających informacje o mieszkańcach gmin z terenu powiatu krakowskiego obejmujących okres od lat 30. do 50. XX w., zbiór tzw. Rejestrów stałych mieszkańców, zbiór Kart Osobowych Mieszkańca, które były prowadzone dla każdego mieszkańca miasta i gromadzone  wg adresów zamieszkania. Niezwykle ciekawym zbiorem, nadal otwartym, jest zbiór tzw. kopert dowodowych, tj. dokumentacji związanej z wydawaniem dowodów osobistych W kopertach dowodowych często zachowały się przedwojenne dowody osobiste lub dowody tożsamości, paszporty lub kenkarty.

Czytaj więcej Następne