FAQ

Polonia Maior Orientalis

Logo Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

Wyniki wyszukiwania

wyszukiwarka prosta

szukaj np. “cognitive architectures” AND 1993-200 NOT Urban
wyszukiwanie zaawansowane
np. 1234-6789
np. 10.4467/16890027AP.16.022.6009
np. Uniwersytet Jagielloński

XI

Udostępnij udostępnij __T_ARROW_DOWN

2024 Następne

Data publikacji: 27.11.2024

Licencja: CC BY ikona licencji

Redakcja

Redakcja językowa Aleksandra Czaplicka Wojtas, Wioletta Poturała, Marta Bojańska, Emilia Gołębiowka-Kulik

Redaktor naczelny Orcid Piotr Gołdyn

Zawartość numeru

Studia

Krzysztof Dorcz

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 19 - 30

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.001.20295
Artykuł dotyczy dawnych pieczęci miejskich Izbicy Kujawskiej (do 1816 r.), złożonej z miast Izbica i Nowa Izbica. Zawiera podsumowanie stanu wiedzy znanej z literatury przedmiotu i uzyskanej w wyniku kwerend archiwalnych. Jednocześnie odnosi się do Izbicy leżącej w województwie lubelskim i ukazuje problemy badawcze w identyfikacji pieczęci dwóch różnych miejscowości o takich samych nazwach. W artykule zostały przedstawione ustalenia znanych badaczy z okresu ponad stu lat, od W. Wittyga (1914) i M. Gumowskiego, poprzez S. K. Kuczyńskiego, M. Adamczewskiego i P. Bokotę, po H. Serokę (2022). Ustalenia te, jak również wnioski autorskie, zilustrowano reprodukcjami pieczęci oraz dokumentów, na których je odciśnięto. Generalnie artykuł wpisuje się w badania nad symboliką miejską Izbicy Kujawskiej, stanowiącej część polskiej heraldyki samorządowej.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Błażej Nowicki

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 31 - 67

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.002.20296
Protestanci w Izbicy Kujawskiej pojawili się w II połowie XVI wieku, a jednym z pierwszych pastorów pełniących posługę w Izbicy był ksiądz Daniel Mikołajewski, współtwórca „Biblii Gdańskiej”. Postępująca kontrreformacja zatrzymała proces rozwoju izbickiego zboru. Odrodzenie protestantyzmu na Kujawach, w tym Izbicy, możliwy był dzięki napływowi kolonistów niemieckich, którzy u schyłku XVIII wieku założyli m.in. takie wsie jak Pasieka czy Tymień. Z upływem czasu ewangelicy zaczęli osiedlać się również w samej Izbicy. Dzięki staraniom miejscowych luteran na początku XX wieku wybudowane zostały dwa kościoły ewangelickie (w Izbicy i Pasiece), co wydatnie przyczyniło się do podniesienia izbickiego kantoratu do rangi filiału z dniem 1 stycznia 1910 roku. Nie oznaczało to końca rozwoju organizacyjnego. W dniu 3 grudnia 1933 roku podjęto decyzję o uformowaniu samodzielnej parafii z pastorem, mającym siedzibę zamieszkania w Izbicy. Zmiany te weszły w życie z dniem 1 stycznia 1934 roku. Było to spełnienie marzeń izbickich ewangelików. Pomyślny rozwój parafii przerwała II wojna światowa, w następstwie której większość wiernych opuściła te tereny.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Mariusz Patelski

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 69 - 87

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.003.20297
W XIX w. istotną rolę w rozwoju nauk o gospodarstwie wiejskim i edukacji rolniczej odegrały akademie rolnicze tworzone w różnych państwach. Wśród wyróżniających się placówek tego typu znajdowała się pruska Królewska Akademia Rolnicza w Prószkowie pod Opolem. Ze względu na swe położenie, otoczenie i wysoki poziom nauczania była miejscem studiów wielu Polaków, w tym mieszkańców dawnego województwa kaliskiego. Polska młodzież tworzyła tu własne związki: Towarzystwo Literacko-Rolnicze oraz Bratnią Pomoc Akademików Polaków w Prószkowie. Wśród absolwentów tej uczelni znajdowali się ziemianie i administratorzy wielkich dóbr, którzy wdrażali na ziemiach polskich nowoczesne sposoby uprawy i hodowli, działała na rzecz rozwoju organizacji rolniczych, oświaty rolniczej oraz upowszechniania idei spółdzielczości. Uczelnię tę ukończyli znani społecznicy w tym m.in. Stefan Grabski, bliski współpracownik ks. Wacława Blizińskiego oraz ziemianin i późniejszy proboszcz parafii Wielgomłyny ks. Norbert Milewski.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Tomasz Dziki

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 89 - 109

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.004.20298
W latach 1815-1866 Izbica administracyjnie przynależała do obwodu i powiatu kujawskiego (od 1842r.), a od 1847 r. do powiatu włocławskiego w województwie mazowieckim, następnie od 1837 r. guberni mazowieckiej, a od 1845 r. guberni warszawskiej. Po reformie administracyjnej z 1866 r. z początkiem 1867 r. Izbica znalazła się w powiecie kolskim w guberni kaliskiej. W 1866 r. miasto przestało być miastem prywatnym, a w 1870 r. na podstawie prawa z 1869 r. Izbica utraciła prawa miejskie i została przekształcona w osadę i przyłączona do gminy wiejskiej Zagrodnica, którą następnie przemianowano na gmina Izbica. Administracja miejska w Królestwie Polskim była częścią administracji państwowej, co oznaczało, że każdy burmistrz był nominowany, a nie wybierany przez społeczeństwo. Kasa miejska Izbicy długo nie posiadała, w odróżnieniu od wielu innych miast, własnych nieruchomości gminnych. W tym względzie majątek miasta najpierw był zerowy, a od 1845 r. przedstawiał się skromnie, gdyż magistrat otrzymał wtedy od właścicielki miasta dom w celu zaadaptowania go na ratusz miejski. Koszty utrzymania administracji miejskiej i realizacji inwestycji miejskich pokrywano z podatków, opłat i składem od mieszkańców. Ogólnie w omawianym okresie Izbica była jednym z większych pod względem demograficznym, miast Kujaw wschodnich. W mieście dominowała zabudowa drewniana.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Przemysław Nowicki

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 111 - 128

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.005.20299
W 1821 r. w Królestwie Polskim powołany został przez zaborców rosyjskich nowy organ samorządu gmin żydowskich, nazwany dozorem bóżniczym, który zastąpił dotychczasowy kahał. W początkach w skład dozoru wchodzili rabin i trzech członków, a wybierany on był przez społeczność żydowską opłacającą składkę podatkową. Członkowie pełnili funkcje przez okres trzech lat. Dozór bóżniczy stanowił władzę wykonawczą wszystkich osób tworzących daną wspólnotę religijną określaną jako okręg bóżniczy. Do najważniejszych jego zadań należało układanie budżetu (tzw. etatu) na rok, a potem na trzy i sześć lat, obejmującego m.in. wydatki na utrzymanie synagogi, rabina, szkoły i ubogich (chorych), a także dochody m.in. z opłat, taks – od ślubów, pogrzebów, z łaźni (mykwy). Cała jego rachunkowość podlegała szczegółowej kontroli władz administracji ogólnej. Organ ten posiadał pełną zdolność prawną do nabywania i posiadania nieruchomości. Z będącego przedmiotem badań okresu, obejmującego lata 1822-1866, znane są wszystkie nazwiska rabinów Izbicy Kujawskiej oraz niektóre nazwiska urzędujących dozorców bóżniczych. Posiadamy też informację na temat kilku budżetów dla kasy bóżniczej izbickiego okręgu bóżniczego – zatwierdzonych przez władzę administracji ogólnej na okres jednego roku (1846 r.), trzech (1847-1849, 1850-1852) oraz sześciu lat (1853-1858, 1859-1864). W Izbicy Kujawskiej, mieście prywatnym (szlacheckim), dozór w projektach do etatów zobowiązany był po stronie wydatków umieścić opłatę czynszową na rzecz właścicieli miasta (dziedziców) za place, jakie otrzymał od nich w przywilejach, na których znajdował się majątek nieruchomy, będący w zarządzaniu i użytkowaniu (m.in. synagoga i cmentarz).
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Krzysztof Płachciński

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 129 - 147

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.006.20300
W artykule omówiono organizację i sposób funkcjonowania obozów powstańczych w czasie insurekcji styczniowej w Wielkopolsce Wschodniej i pograniczu Wielkopolski i Kujaw. Ukazano życie codzienne ochotników przebywających w tych miejscach. Ponadto w tekście opisano, jakie skutki miało dla nich częste przemieszczanie się z miejsca na miejsce. Autor pisze, z jakimi trudnościami musieli się mierzyć uczestnicy walki o niepodległość z lat 1863-1864 i jak sobie z nimi radzili. W pracy przedstawiono także wpływ warunków atmosferycznych na życie powstańców w obozach. Opisano również, jak w warunkach obozowych spędzano wolny czas, radzono sobie z brakiem broni i różnymi chorobami.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Agata Walczak-Niewiadomska

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 149 - 163

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.007.20301
Izbica Kujawska, miasto znajdujące się obecnie w obrębie województwa kujawsko-pomorskiego, na przestrzeni wieków przechodziło wiele zmian administracyjnych, demograficznych, społecznych i kulturowych. Ze względu na niewielkie znaczenie historyczne i gospodarcze, zwłaszcza na przełomie XIX i XX wieku, nie było obiektem wielu dociekań naukowych, zapewne również ze względu na brak dostępnych źródeł informacji. Lukę tę ma szansę wypełnić skrupulatna analiza zawartości czasopism ukazujących się wówczas na terenach administracyjnie i wyznaniowo włączających Izbicę, zawierających wzmianki różnego charakteru na temat miejscowości. Celem artykułu jest przedstawienie wyników takiej właśnie analizy przeprowadzonej na podstawie pierwszych kilku lat wydawania „Gazety Kaliskiej” i prześledzenia na jej łamach wydarzeń, jakie miały miejsce w Izbicy Kujawskiej pod koniec XIX wieku.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Joanna Szady

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 165 - 178

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.008.20302
Artykuł przestawia udział Sióstr Miłosierdzia w opiece nad chorymi w Szpitalu św. Ducha w Koninie w latach 1906-1938. Przedstawiono w nim stan zakonnego personelu szpitala konińskiego, odtwarzając lata pracy poszczególnych sióstr w mieście W tekście zarysowane zostały tradycje szpitalnictwa miejskiego wraz z okolicznościami sprowadzenia szarytek do miasta, jak również przedstawiono warunki ich pracy. Sytuacja kadrowa szpitala zaprezentowana została w szerszym aspekcie geograficzno-historycznym, ukazującym sieć placówek szpitalnych w wybranych przedziałach czasowych. Do opracowania tematu wykorzystano materiały archiwalne z Archiwum Diecezjalnego we Włocławku, Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Warszawie oraz dane badawcze z zasobów Ośrodka Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce. Tekst artykułu wzbogaca materiał kartograficzny oraz ikonograficzny.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Barbara Kalinowska-Witek

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 179 - 194

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.009.20303
Do istotnych zadań prasy należy informowanie czytelników o ważnych problemach społecznych oraz kształtowanie opinii publicznej na ich temat. Niewątpliwie jednym z najistotniejszych zagadnień społecznych jest edukacja młodego pokolenia. Od jej jakości i dostępności zależy przygotowanie młodych do dorosłego życia i pracy dla dobra narodu. Redakcja i publicyści „Głosu Koła”, ukazującego się w przeddzień odzyskania niepodległości w 1918 r. i w pierwszych tygodniach tworzenia odrodzonej Rzeczypospolitej, dobrze to rozumieli i dlatego na łamach czasopisma często pojawiały się artykuły dotyczące organizacji szkolnictwa, zwłaszcza najniższego szczebla oraz problemów, na jakie napotykano w tym trudnym dla wszystkich okresie.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Julian Jaroszewski

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 195 - 215

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.010.20304
W artykule opisano ruch sportowy na terenie garnizonu kaliskiego. Zapoczątkowany w latach 20 XX wieku w wojskowych klubach sportowych, kształtował umiejętności wykorzystywane w szkoleniu bojowym. Od 1930 r. sport wojskowy skoncentrowany został w wielosekcyjnym WKS „Prosna” Kalisz, zrzeszającym żołnierzy zawodowych, poborowych oraz osoby cywilne. Obok doskonalenia sprawności utylitarnych (strzelectwo, jeździectwo, szermierka i lekkoatletyka), rozwiał indywidualne zainteresowania członków. Poprzez przynależność do związków sportowych umożliwiał udział w ogólnopolskiej sportowej rywalizacji.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Zbigniew Bereszyński

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 217 - 249

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.011.20305
W latach 1946-1947 komuniści stopniowo rozprawili się z legalną opozycją polityczną spod znaku Polskiego Stronnictwa Ludowego. Ogłoszona w ślad za tym amnestia okazała się druzgocącym ciosem dla podziemia kontynuującego działalność z okresu drugiej wojny światowej. W tej sytuacji szczególnego znaczenia zaczęła nabierać opozycyjna działalność wśród młodzieży dorastającej już w okresie powojennym. Postępująca sowietyzacja życia społecznego w Polsce spotykała się z rozmaitymi przejawami sprzeciwu i oporu w tych środowiskach. Konsekwencją tego były podejmowane spontanicznie próby działalności konspiracyjnej wśród młodzieży szkolnej. Inicjatywy takie rodziły się również w powiecie kaliskim. Nie stanowiły one poważnego zagrożenia dla systemu komunistycznego, ale ówczesny aparat władzy bynajmniej ich nie lekceważył, a skutkiem tego były działania represyjne z jego strony. Problematykę tę przedstawiono na przykładzie dziewięciu różnych inicjatyw konspiracyjnych z lat 1947-1954.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Kamil Małyszko

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 251 - 261

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.012.20306
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zagadnień związanych z obchodami XXX-lecia PRL w Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej w Szczypiornie. W pierwszej części artykułu autor dokonał charakterystyki jednego z najważniejszych świąt państwowych w PRL, tzw. „urodzin systemu”, czyli Narodowego Święta Odrodzenia Polski. W dalszej części niniejszej pracy przedstawiony został szczegółowy przebieg obchodów związanych z XXX-leciem PRL, które odbyły się 6 oraz 7 lipca 1974 r. w Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej w Szczypiornie.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Andrzej Stelmach, Piotr Chrobak

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 263 - 278

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.013.20307
Artykuł dotyczy kandydatów na prezydentów miast w wyborach z lat 2002-2018 w Wielkopolsce Wschodniej. Celem artykułu jest przeanalizowanie, którzy z pretendentów spełnili rolę tzw. lokomotyw wyborczych w wyborach do rad miast, a którzy swój wynik zawdzięczają szyldowi komitetu/partii, z którego startowali. Analizie poddano dwie największe i najpopularniejsze w skali kraju partie: Platformę Obywatelską RP oraz Prawo i Sprawiedliwość. W artykule wykorzystano metodę analizy porównawczej.
Przeanalizowano, czy większym poparciem wśród wyborców cieszył się kandydat na prezydenta, czy łącznie więcej głosów otrzymywali kandydaci z danego komitetu do rady miasta? Ilu z nich zdobyło stanowisko prezydenta? Czy kandydaci na prezydenta rywalizowali także o mandat w radzie miasta oraz czy odnieśli sukces i jaki mieli udział w zdobytych głosach przez daną listę? Pozwoliło to sprawdzić, czy decyzje władz Platformy oraz PiS, co do wyboru kandydata na prezydenta, były korzystne dla partii.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Materiały

Piotr Maciej Dziembowski

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 281 - 316

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.014.20308
W artykule przedstawiono 220 wypisów z ksiąg metrykalnych parafii katolickiej w Koźminku i w Liskowie z XVIII wieku. Wypisy dotyczą chrztów (136), ślubów (29) i zgonów (55) osób pochodzenia szlacheckiego. Podjęto również próbę ustalenia filiacji osób występujących w zapisach. Artykuł oparty o materiał źródłowy, stanowi materiał wyjściowy do genealogii szlachty powiatu kaliskiego.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Jarosław Durka

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 317 - 353

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.015.20309
Artykuł przedstawia opracowane materiały źródłowe dotyczące wizyty Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego w Kaliszu w dniu 15 maja 1921 r. Są to ogłoszenia i relacje prasowe z „Gazety Kaliskiej”. Są cennym źródłem historycznym, gdyż w szczegółach przedstawiają przebieg wizyty Marszałka, a także przedstawiają osoby zaangażowane w organizację i przebieg uroczystości. Głównym powodem przyjazdu Piłsudskiego było wręczenie sztandaru 29 Pułkowi Strzelców Kaniowskich i odznaczenie żołnierzy. Naczelnik Państwa spotkał się również z władzami Kalisza i lokalnymi działaczami społecznym, wśród których znaleźli się przedstawiciele życia gospodarczego w mieście i w okolicach. W opracowaniu przybliżono dane biograficzne poszczególnych osób, bardziej lub dotąd już całkiem zapomnianych. Do sporządzenia niektórych notek biograficznych w przypisach wykorzystano materiały archiwalne.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Oleh Razyhrayev

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 355 - 365

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.016.20310
Stefania Sempołowska była nie tylko znaną polską oświatową, społeczną oraz polityczną działaczką, ale również opiekunką więźniów politycznych w penitencjarnych zakładach Imperium Rosyjskiego oraz II Rzeczypospolitej. Niniejszy artykuł przedstawia dokumenty pochodzące ze zbiorów placówek archiwalnych Litwy i Białorusi – Litewskiego Centralnego Archiwum Historycznego oraz Archiwum Państwowego Obwodu Brzeskiego w Brześciu. Dotyczą one różnych przejawów opieki Stefanii Sempołowskiej nad więziami komunistycznymi, tak w województwach wschodnich (północno- -wschodnich) II Rzeczpospolitej, jaki i jej działalności jako delegatki Rosyjskiego Czerwonego Krzyża w skale ogólnopaństwowej.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Bartłomiej Grzanka

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 367 - 386

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.017.20311
Wizyta członków Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Łodzi oraz przedstawicieli środowiska literatury i prasy w Chełmnie 26 maja 1945 r. nie była pierwszą oficjalną wizją lokalną terenów byłego niemieckiego obozu zagłady. Stała się jednak impulsem do podjęcia oficjalnego śledztwa w sprawie popełnionych w nim zbrodni, a z czasem – dzięki literackiemu przetworzeniu zebranych wówczas materiałów przez stojącą na czele Komisji Zofię Nałkowską – także symbolem badania „sprawy chełmińskiej”. Prezentowane poniżej sprawozdanie nie było jak dotąd publikowane w oryginale.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Biografie

Robert T. Tomczak

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 389 - 403

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.018.20312
Niniejszy artykuł został poświęcony karierze urzędniczej kolskiego mieszczanina Walentego Tomczykowica (zm. 1695), którą realizował w powojennej perspektywie rozwoju miasta. Walenty Tomczykowic okazał się nie tylko sprawnym urzędnikiem miejskim, ale także człowiekiem potrafiącym zadbać o swój wizerunek. Pozostawił po sobie osobiste wpisy do ksiąg miejskich, które można traktować jako emanację jego osobowości i wykształcenia. Tomczykowic miał bowiem okazję pracować dla swojego miasta jako pisarz miejski, ławnik, rajca, wójt i burmistrz. Pomagało mu w tym przede wszystkim uzyskane wykształcenie, przedsiębiorczość, filantropia oraz doświadczenie w roli pisarza miejskiego. Dzięki jego zapobiegliwości, a także dobrze zachowanemu materiałowi źródłowemu, można dość dobrze odtworzyć jego karierę urzędniczą, a także drogę życiową, która zaprowadziła go na piedestał galerii sław kolskiego magistratu.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Paweł Klint

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 405 - 432

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.019.20313
Artykuł ma za zadanie ukazać dzieje wielkopolskiej rodziny magnackiej – Przyjemskich w XVI– XVIII wieku. Autor stara się wskazać źródła majątkowej i politycznej kariery członków tej rodziny. Istotnym elementem analizowanym w tekście są koligacje z innymi rodzinami wielkopolskimi i koronnymi w okresie trwania magnackiej potęgi Przyjemskich. Utrzymywaniu pozycji magnackiej, choć na pozór lokalnie, służył także splendor poszczególnych członków rodziny, a także budowana już od końca XVI wieku działalność fundacyjna Przyjemskich. Wiązała się ona nie tylko z upamiętnianiem poszczególnych postaci, a pomocą choćby nagrobków czy epitafiów. Rodzina magnacka miała wręcz misję fundowania instytucji kościelnych, jak klasztory czy kościoły parafialne, a następnie ich utrzymywanie. Z tego elementu również Przyjemscy wywiązywali się znakomicie.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Kamil Kęsik

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 433 - 454

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.020.20314
Sprawa narodowowyzwoleńcza w okresie zaborów była obecna w życiu polskiego społeczeństwa na różnych płaszczyznach. Polacy, chcący odzyskać niepodległość, podejmowali radykalne kroki, które doprowadziły do powstań w 1830 i 1863 r. Wśród nich nie brakowało duchowieństwa katolickiego, które osobistym zaangażowaniem było moralnym oparciem dla ruchów niepodległościowych. W diecezji kujawsko-kaliskiej jednym z nietuzinkowych księży działających na rzecz podniesienia moralności i ducha religijnego w okresie międzypowstańczym był ks. Piotr Kobyliński (1814-1896), który za organizowanie przemytu ludzi do powstania w Wielkim Księstwie Poznańskim w 1846 r., płomienne kazania zagrzewające do walki z wrogiem oraz udzielanie wsparcia wszystkim podejmującym działania powstańcze, doznał represji w postaci trzyletniego uwięzienia przez władze carskie. Zabiegał o jedność duchowieństwa i wiernych w sprawie narodowej, co objawiło się w obronie bpa Michała Marszewskiego w 1863 r., jaką podjął po próbach zdyskredytowania jego osoby w oczach Polaków. Drugim obszarem pracy duchownego było duszpasterstwo w pięciu parafiach, w których zasłynął jako budowniczy kościołów i wzorowy proboszcz emanujący głębokim patriotyzmem w swoim nauczaniu i postawie.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Michał Widera

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 455 - 470

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.021.20315
Artykuł ukazuje społeczną działalność ks. Józefa Mężnickiego, który pochodził z rodziny zaangażowanej od pokoleń w pracę na rzecz dobra wspólnego mieszkańców Częstochowy. Poza pracą duszpasterską podjął wieloaspektową aktywność na rzecz rozwoju stowarzyszeń społecznych, w tym spółdzielczości spożywców, a także podnoszenia poziomu intelektualnego ludności z parafii, w których pełnił posługę. Swoją działalność prowadził w niesprzyjających warunkach w okresie zaborów i po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, gdy z dużym wysiłkiem tworzono zręby instytucji państwowych. Ks. Mężnicki jako ceniony społecznik przez wiele lat pełnił funkcję wiceprzewodniczącego ogólnopolskiego związku spółdzielni spożywców. Cieszył się dużym zaufaniem społecznym swoich parafian, osób zaangażowanych w działalność społeczną i w instytucjach samorządowych.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Małgorzata Bańkowska

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 471 - 490

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.022.20316
W artykule przedstawiono sylwetkę związanego z Turkiem oraz Kaliszem pisarza i krytyka literackiego Włodzimierza Pietrzaka. Przeprowadzona w zasobach archiwalnych, muzealnych i bibliotecznych kwerenda pozwoliła ustalić szereg nowych faktów związanych z życiem i twórczością pisarza oraz odkryć nieznane fotografie poety i dokumenty związane z okresem studiów na Uniwersytecie Warszawskim.
Biografię opracowaną na bazie archiwalnych i prasowych źródeł wzbogacono o dane zawarte w powojennych wspomnieniach członków Klubu Artystycznego „S” i Konfederacji Narodu, a także literatów, z którymi łączyły W. Pietrzaka zarówno związki artystyczno-literackie, jak i długoletnie przyjaźnie. Zebrany materiał ukazuje pisarza jako intelektualistę, erudytę, eseistę, współpracownika największych pism literackich dwudziestolecia międzywojennego oraz odesłania kulisy jego zaangażowania politycznego.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Tomasz Sypniewski

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 491 - 514

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.023.20317
Tadeusz Jan Nowicki przyszedł na świat 27 lutego 1915 r. o godz. 9.30 w Dortmundzie, w robotniczej dzielnicy Erving. Z dostępnej dokumentacji wynika, iż miał on pięcioro rodzeństwa, byli to: Wanda, Janina, Irena, Telesfor i Zofia. Jego rodzice Jan i Helena Nowiccy postanowili w 1918 r. powrócić do Polski. Małżonkowie jako miejsce swojego osiedlenia w Polsce wybrali Działdowszczyznę – miejscowość Wysoka. T. Nowicki rozpoczął w 1929 r. naukę w Seminarium Nauczycielskim w Działdowie. To była bardzo specyficzna szkoła średnia. Jej głównym zadaniem miało być kształcenie inteligencji mazurskiej, utożsamiającej się z polskim etnosem. Warto tutaj podkreślić w jakich okolicznościach kształtował się ten młody człowiek, który później bardzo czynnie zaangażował się w walkę o niepodległość Polski oraz działalność społeczną i pozytywistyczną pracę u podstaw na podgolińskiej wsi.
20 sierpnia 1939 roku został mobilizowany i przydzielony do Brodnickiego Batalionu Obrony Narodowej, z którym to przeszedł szlak bojowy kampanii wrześniowej 1939 r. Po dostaniu się do niewoli podał przezornie zaniżony stopień. Dzięki temu znalazł się w grupie, która 15 października 1939 r. opuściła obozowe mury. Ostatecznie osiadł w miejscowości Kroczyn, gdzie podjął się organizacji tajnego nauczania. Pod koniec 1942 r. T. Nowicki włączył się w tworzenie na terenie powiatu chełmskiego struktur militarnych, które ostatecznie przyjęły nazwę Batalionów Chłopskich. Wziął udział w działaniach przeprowadzonych w ramach akcji „Burza”. Został on 7 grudnia 1944 r. aresztowany przez funkcjonariusz PUBP w Chełmie.
15 września 1945 r. wymierzono T. Nowickiemu karę 15 lat pozbawienia wolności. Po wyjściu z więzienia osiadł z rodziną w Przyjmie k. Goliny. Był to człowiek bardzo zasłużony dla Polski, ale przede wszystkim dla swojej małej ojczyzny. Jest to tym bardziej godne podkreślenia, że Przyjma czy patrząc szerzej gmina Golina to było jego miejsce na ziemi niejako z wyboru, nie z urodzenia. Potrafił jednak poświecić tej ziemi, a szczególnie ludziom tu mieszkającym wszystkie swoje talenty i życiową energię, której mu nie brakowało.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Recenzje i omówienia

Janusz Taborek

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 517 - 519

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.024.20318
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Marcin Mikołajczyk

Polonia Maior Orientalis, XI, 2024, s. 520 - 523

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.025.20319
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Pliki do pobrania

Pobierz PDF Strony tytułowe i redakcyjne PDF Pobierz PDF Spis treści PDF Pobierz PDF Od Redakcji (Piotr Gołdyn) PDF

Słowa kluczowe: pieczęcie, Izbica Kujawska, Nowa Izbica, Izbica, Janana, Izbica Kujawska, ewangelicy, luteranie, Pasieka, Sarnowo, Tymień, Richard Kneifel, Ryszard Paszko, Gottfried Steinke, protestantyzm, Kujawy, kościół ewangelicki, Wielkopolska wschodnia, Prószków, Akademia Rolnicza, ziemianie, rolnictwo, kształcenie, Izbica Kujawska, administracja miejska, gospodarka miejska, Królestwo Polskie, XIX wiek, Królestwo Polskie (1822-1866), zabór rosyjski, Izbica Kujawska, Żydzi, dozór bóżniczy, rabini, powstanie styczniowe, powstańczy obóz, życie codzienne, trudne warunki atmosferyczne, ochotnicy, choroby, Izbica Kujawska, „Gazeta Kaliska”, czasopisma regionalne, szarytki, Szpital św. Ducha, Konin, Siostry Miłosierdzia, opieka nad chorym, Koło, edukacja elementarna, rozwój szkolnictwa, uczniowie, problemy odradzającego się szkolnictwa, wojsko, sport, Kalisz, okres międzywojenny, młodzież, konspiracja, okres stalinowski, powiat kaliski, Kalisz, Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Szczypiornie, Narodowe Święto Odrodzenia Polski, system więziennictwa PRL, historia PRL, wybory samorządowe, prezydenci miast, Wielkopolska, preferencje wyborcze, Platforma Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwość, Konin, Kalisz, Genealogia, Koźminek, Lisków, Kalisz, szlachta, metryki, chrzty, śluby, zgony, Kalisz, Józef Piłsudski, Gazeta Kaliska, 29 Pułk Strzelców Kaniowskich, sztandar, Stefania Sempołowska, więziowi polityczni, pomoc, dokumenty, II Rzeczpospolita, obóz zagłady Kulmhof, Chełmno, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Łodzi, Zofia Nałkowska, sprawozdanie, Koło, burmistrz, pisarz miejski, cyrulik, Walenty Tomczykowic, Wielkopolska, Przyjemscy, magnateria, czasy nowożytne, Przyjma, Golina, sprawa narodowo-wyzwoleńcza, powstanie styczniowe, diecezja kujawsko-kaliska, ks. Piotr Kobyliński, ks. Józef Mężnicki, spółdzielczość spożywców, działalność społeczna, diecezja kujawsko-kaliska, zabór rosyjski, II Rzeczpospolita, Włodzimierz Pietrzak (1913-1944), czasopisma literackie, prasa konspiracyjna, biografistyka, Konspiracja, Bataliony Chłopskie, Armia Krajowa, partyzantka, podziemie antykomunistyczne, Golina, Konin, Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa, Lubelszczyzna, Armia Czerwona, rolnictwo, kółka rolnicze, uprawy

Informacje o finansowaniu

Tom sfinansowany przez Urząd Miejski w Izbicy Kujawskiej