FAQ
Logo Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

Sprawozdanie Komisji dla badań zbrodni niemieckich w Polsce z pierwszego wyjazdu na teren obozu straceń w Chełmnie [26 maja 1945 r.]

Data publikacji: 27.11.2024

Polonia Maior Orientalis, 2024, XI, s. 367 - 386

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.017.20311

Autorzy

Bartłomiej Grzanka
Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem
https://orcid.org/0000-0002-9301-0237 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Sprawozdanie Komisji dla badań zbrodni niemieckich w Polsce z pierwszego wyjazdu na teren obozu straceń w Chełmnie [26 maja 1945 r.]

Abstrakt

Wizyta członków Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Łodzi oraz przedstawicieli środowiska literatury i prasy w Chełmnie 26 maja 1945 r. nie była pierwszą oficjalną wizją lokalną terenów byłego niemieckiego obozu zagłady. Stała się jednak impulsem do podjęcia oficjalnego śledztwa w sprawie popełnionych w nim zbrodni, a z czasem – dzięki literackiemu przetworzeniu zebranych wówczas materiałów przez stojącą na czele Komisji Zofię Nałkowską – także symbolem badania „sprawy chełmińskiej”. Prezentowane poniżej sprawozdanie nie było jak dotąd publikowane w oryginale.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła archiwalne:

Archiwum Akt Nowych, Zbiór materiałów dotyczących zbrodni hitlerowskich w Polsce, sygn. 230/3

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, sygn. 165/271

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu, Akta Procesu Henryka Mani, sygn. 1069/1/10/1

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Namiestnik Rzeszy w Kraju Warty, sygn. 1368

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie, Starostwo Powiatowe w Turku, sygn. 4, 9, 481

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Centralna Żydowska Komisja Historyczna, sygn. 303/XX/30, 33, 122, 123

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Relacje, sygn. 301/153, 5349, 5350, 6696

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Zbiór pamiętników Żydów Ocalonych z Zagłady, sygn. 302/220

Źródła drukowane:

Die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden durch das nationalsozialistiche Deutschland, Band 10, Polen. Die eingegliederten Gebiete August 1941-1945, bearb. von Ingo Loose, Berlin-Boston 2020

Dokumenty i materiały (1946), t. 1, Obozy, oprac. N. Blumental, Łódź

Dokumenty i materiały do dziejów okupacji niemieckiej w Polsce, t. 2, Akcje i wysiedlenia (1946)oprac. J. Kermisz, Warszawa-Łódź-Kraków

„Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, t. 69, t. 70

Giedroyć J., Nowak-Jeziorański J. (2002), Listy 1952-1998, oprac. Dobrosława Platt, Wrocław

Grydzewski M., Iwaszkiewicz J. (1997), Listy 1922-1967, oprac. M. Bojanowska, Warszawa

Grzanka B. (2022), Przybysze z zaświatów. Uciekinierzy z niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie, Chełmno

Grzanka M., Zięba A. (2021), „Nazwali to, że biorą na robotę...”. Dokumenty osobiste więźniów niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie, Chełmno

May H. (2020), Wielkie kłamstwo. Narodowy socjalizm w postaci nieznanej narodowi niemieckiemu, oprac. B. Grzanka, Chełmno.

Nałkowska Z. (1946), Człowiek jest mocny, [w:] tejże, Medaliony, Warszawa

Nowicki P. (2021), Medalion „Człowiek jest mocny” opatrzony komentarzem historycznym, „Rocznik Kolski”, nr 14

Nowicki P. (2023), Dąbianin Lajwe Wołkowicz i jego relacja pt. „Dąbie” z Archiwum Getta Warszawy (tzw. Archiwum Ringelbluma), „Polonia Maior Orientalis”, t. X

Protokoły wizji lokalnej na terenach poobozowych w Chełmnie i lesie rzuchowskim przeprowadzonej 1 kwietnia 1945 r. przez przedstawicieli władz powiatu tureckiego [oprac. B. Grzanka] (2023), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 19

Mówią świadkowie Chełmna (2004)red. Ł. Pawlicka-Nowak, Konin-Łódź

Świadectwa Zagłady. Obóz w Chełmnie nad Nerem. Getto wiejskie Czachulec (2014)wybór dok., wstęp i oprac. Ł. Pawlicka-Nowak, przy współpr. J. AdamskiejGdańsk

Prasa:

„Niedziela Łódzka” – 2015

„Robotnik” – 1945

Opracowania:

Baranowski J. (2004), Żydzi z Zachodniej Europy w getcie łódzkim (1941-1944), [w:] Mówią świadkowie Chełmna, red. Ł. Pawlicka-Nowak, Konin-Łódź

Barcikowski W. (1965), Fragmenty wspomnień o Zofii Nałkowskiej, [w:] Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej, red. W. Barcikowski i in., Warszawa

Bednarz W. (1946), Obóz straceń w Chełmnie nad Nerem, Warszawa

Broszat M. (1961), Das Sudetendeutsche Freikorps, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte”, H. 1

Buczkowski K. (2021), Polskie Towarzystwo Kryminologiczne im. prof. Stanisława Batawii – 30 lat działalności (1991-2021), [w:] Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany, red. I. Hofman, Z. Kruszewski, Warszawa

Dąbrowska D. (1955), Zagłada Żydów w Kraju Warty w okresie okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 13-14

Frątczak W. (2013), Diecezja włocławska w okresie II wojny światowej, Włocławek

Galiński A. (1981), Działalność Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Łodzi (1945-1949), [w:] Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Łodzi 1945-1949, 1965-1980. Materiały z posiedzenia plenarnego w dniu 27 XI 1980 r., red. R. Rosin, J. Zamojska, Łódź

Grabowski W. (2005), Polska Agencja Telegraficzna 1918-1991, Warszawa

Grzanka B.j, Grzanka M. (2020), Cień zagłady. Początki funkcjonowania niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, Chełmno

Grzanka B., Niemiecki obóz zagłady w Chełmnie (Kulmhof) w okresie likwidacji gett prowincjonalnych w rejencji łódzkiej Kraju Warty [art. w druku].

Haska A. (2017), „Zbadać i wyświetlić”. Centralna Żydowska Komisja Historyczna (1944-1947), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 13

Hojan A., Munro C. (2012), Techniki Zagłady w nazistowskich akcjach eutanazyjnych na terenie Kraju Warty (1939-1940), [w:] Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia, red. Tadeusz Nasierowski, Grażyna Herczyńska, Dariusz Maciej Myszka, Warszawa

Jan Oliskiewicz (1905-1984) (2014), [w:] Kolski Słownik Biograficzny, red. E. Jaśkowski, K. Kasperkiewicz, T. Nuszkiewicz, K. Witkowski, Koło, s. 172.

Janicki P. (2021), Heidemühleczyli młyn na wrzosowisku. Historia getta wiejskiego w Czachulcu Nowym, Kawęczyn

Jasiński Ł. (2018), Sprawiedliwość i polityka. Działalność Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich/Hitlerowskich w Polsce 1945-1989, Gdańsk-Warszawa

Jockusch L. (2012), Collect and Record! Jewish Holocaust Documentation in Early Postwar Europe, Oxford

Koło. Rozwój miasta 1948-1978 (1978), red. P. Łączkowski, M. Pochwicki, Poznań-Koło

Kunert A.K. (1992), Kurowski Stefan Zygmunt, [w:] Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 3, red. Ż. Kormanowa, F. Tych, A. Pacholczykowa, E. Ajnenkiel, Warszawa

Lewandowska S. (1993), Prasa polskiej emigracji wojennej 1939-1945, Warszawa

Librowski S. (1947), Ofiary zbrodni niemieckiej spośród duchowieństwa diecezji włocławskiej 1939-1945, Włocławek

Litka P., Olszewski M. (2011), Żółte, [w:] Wokół „złotych żniw”. Debata o książce Jana Tomasza Grossa i Ireny Grudzińskiej-Gross, red. D. Lis, Kraków

Litka P., Lorek Z, Pawlikowski G. (2018), Władysław Bednarz – badacz i „łowca” nazistów, [w:] Naruszenia praw człowieka we współczesnym świecie, red. M. Malczyńska-Biały, K. Żarna, Rzeszów

Litka P., Lorek Z., Pawlikowski G. (2021), Julian (Idel) Leszczyński – świadek i badacz Holokaustu, [w:] Bezpieczeństwo, prawa człowieka, stosunki międzynarodowe, t. 4, red. M. Malczyńska-Biały, Rzeszów

Litka P., Lorek Z., Pawlikowski G. (2018), Śledztwo sędziego Władysława Bednarza w sprawie niemieckiego obozu zagłady Kulmhof, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 14

Mateusz Grabowski (2019), [w:] O nich należy pamiętać. Biogramy zasłużonych mieszkań- ców Dąbia, red. Adam Grabowski, Dąbie

Miłosz J., Piasecki A. (2002), W socjalistycznej Polsce (1945-1989), [w:] Dzieje Turku, red. C. Łuczak, E. Makowski, Poznań

Montague P. (2014), Chełmno, pierwszy nazistowski obóz zagłady, Wołowiec

Mujta J.S. (2007), Monografia powiatu kolskiego. Przeszłość i teraźniejszość, Koło

Nowicki P. (2019), Synagogi, dom modlitwy i mykwa w Kole, „Polonia Maior Orientalis”, t. VI

Poddębice (2009), [in:] Encyclopedia of the Ghettos during the Holocaust, vol. 2, Jerusalem

Proces Artura Greisera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym (1946), Warszawa

Silberklang D. (2014), Józef Kermisz (1907-2005) – twórca badań nad Szoa, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 10

Stryjkowski K. (2002), W okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1945), [w:] Dzieje Turku, red. C. Łuczak, E. Makowski, Poznań

Stauber R. (2015), Filip Friedman i początki badań nad Zagładą, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 11

Wacław Barcikowski (1969), [w:] Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. Cz. 3: Udział Stronnictwa w pracach parlamentu PRL w latach 1944-1968, red. Wiktoria Beczek, Warszawa

Zarys historii kutnowskich Żydów (2016), red. K. Koszada, E. Świątkowska, B. Gajewska, Kutno

Ziółkowska A. (2005), Obozy pracy przymusowej dla Żydów w Wielkopolsce w latach okupacji hitlerowskiej (1941-1945), Poznań

Strony internetowe:

Informacje

Informacje: Polonia Maior Orientalis, 2024, XI, s. 367 - 386

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Sprawozdanie Komisji dla badań zbrodni niemieckich w Polsce z pierwszego wyjazdu na teren obozu straceń w Chełmnie [26 maja 1945 r.]
Angielski: Report of the Commission for the Investigation of German Crimes in Poland on the First Visit to the ChełMno Execution Camp

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-9301-0237

Bartłomiej Grzanka
Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem
https://orcid.org/0000-0002-9301-0237 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem

Publikacja: 27.11.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Bartłomiej Grzanka (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski