FAQ
Logo Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

2018 Następne

Data publikacji: 2018

Licencja: Żadna

Zawartość numeru

Studia

Roland Prejs

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 15 - 23

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.002.16030

Biskup Aleksander Bereśniewicz objął rządy diecezją kujawsko-kaliską, której częścią była Wielkopolska Wschodnia, w trudnym okresie. Był to czas po powstaniu styczniowym, a jednym z problemów była kasata klasztorów w Królestwie Polskim, jako konsekwencja tego zrywu rewolucyjnego. Wiele klasztorów uległo całkowitej likwidacji, część z nich stała się etatowymi, w których gromadzono zakonników, czekając na ich wymarcie. Biskup Bereśniewicz starał się, w miarę swoich możliwości, ratować i podtrzymywać ich egzystencję. Choć nie było to łatwe, a trudności piętrzyły się ze strony władz zaborczych.

Czytaj więcej Następne

Wit Bryliński

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 25 - 46

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.003.16031

Dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Tuliszkowie sięgają 1878 r. Wówczas doszło do zorganizowania jednostki, która nie uzyskała zgody na rejestrację. Jesienią 1905 r. zawiązał się komitet, który doprowadził do założenia jednostki w mieście. Straż została zarejestrowana z dniem 19 lipca 1906 r. Pod koniec 1906 roku wybudowano pierwszą, drewnianą remizę, a w kolejnym roku założono orkiestrę. W 1910 r. oddano do użytku nową murowaną remizę. W okresie międzywojennym oprócz działalności statutowej, druhowie wykazywali dużą aktywność na rzecz miasta. Organizowano liczne imprezy o charakterze dochodowym, a w 1923 r. założono Koło Miłośników Sceny. Władze straży kładły nacisk na wyszkolenie i wyposażenie jednostki, strażacy brali także aktywny udział w działalności innych stowarzyszeń. Wielu druhów udzielało się także w miejskim samorządzie. Podczas II wojny światowej Niemcy wyposażyli jednostkę w samochód bojowy oraz dwie motopompy. Kilkoro strażaków zamordowano w obozach koncentracyjnych. Pierwszym powojennym prezesem jednostki został Józef Patrzykąt, jej współzałożyciel i były naczelnik.

Czytaj więcej Następne

Aleksander Smoliński

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 47 - 59

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.004.16032

Obok budowy zrębów administracji państwowej jednym z najważniejszych zadań stojących w końcu 1918 r. przed polskimi elitami było formowanie narodowych sił zbrojnych – Wojska Polskiego. Podobnie jak odrodzona Rzeczpospolita Polska powstawało ono niemal z niczego i początkowo wyłącznie w oparciu o ochotników, a także o majątek wojskowy pozostawiony przez zaborców oraz o zdobycze przejmowane na polu walki i ofiarność polskiego społeczeństwa, głównie ziemiaństwa. W tekście tym autor postanowił przedstawić więc dzieje formowanych wówczas w byłym Królestwie Polskim szwadronów wojewódzkich, głównie zaś jednego z nich, mianowicie Szwadronu Jazdy Ziemi Kaliskiej. Pokazał on proces jego tworzenia oraz proces przekształcania w szwadron regularnego 2 Pułku Ułanów.

Czytaj więcej Następne

Oleh Razyhrayev

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 61 - 79

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.005.16033

Mieszczące się w zespole budowlanym o stylu neoromańskim wzniesionym w 1846 r. Więzienie Karno-Śledcze w Kaliszu mieściło się przy ul. Łódzkiej 2 oraz stanowiło integralną część systemu penitencjarnego międzywojennej Polski. Zgodnie z rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego w sprawie organizacji więziennictwa z dnia 7 marca 1928 r. więzienie było przeznaczone do odbywania kary od 1 do 3 lat oraz należało do II klasy o pojemności od 150 do 450 osób. W praktyce w latach 1921-1935 liczba więźniów wahała się od ok. 220 do ok. 520. W drugiej połowie lat 1920-ch więzienie liczyło 109 pojedynczych oraz 7 wspólnych cel. Pod względem organizacyjno-administracyjnym wyżej wspomniany zakład penitencjarny zawierał dział administracyjny, gospodarczy, pracy oraz kasę. Służbowy personel więzienia stanowili funkcjonariusze państwowi oraz pracownicy kontraktowi. We wrześniu 1939 r. kaliskie więzienie zostało przejęte przez niemiecką administrację wojskową. 

Czytaj więcej Następne

Mariusz Kaszyński

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 81 - 102

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.006.16034

W roku 1918 na mapy Europy i Świata powróciła Polska. Rozpoczęło się kształtowanie zrębów polskiej państwowości. Jednym z jej elementów była oświata i kultura. Jak to wyglądało na terenie gminy Brudzew, opisuje poniższy artykuł. Poświęcono w nim uwagę szkolnictwu powszechnemu, bibliotekom, działalności amatorskiego teatru i ochotniczym strażom pożarnym, a więc tym instytucjom, które miały największy wpływ na rozwój oświaty i kultury, w tym przypadku na terenie gminy Brudzew.

Czytaj więcej Następne

Marek Adamczewski

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 103 - 115

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.007.16035

Uwarunkowania prawne z 1935 r. zdecydowały o tym, że mistrzowie Cechu Malarzy i Lakierników z Kalisza w 1936 r. przedstawili projekt sztandaru cechowego z prośbą o jego zatwierdzenie przez właściwą władzę administracyjną. Jest on ciekawy przede wszystkim z uwagi na formę dwóch wyobrażeń użytych do zbudowania przekazu ikonograficznego prawej i lewej strony odznaki, tj. polskiego orła państwowego i herbu Kalisza. Projektujący sztandar wykorzystał polskie godło państwowe do zbudowania prawej stronie sztandaru, ale głęboko przetworzył historyczną formę Orła Białego, a inspiracją w tym zakresie był zapewne kubizm. Równie przetworzony został herb Kalisza ze sztandaru malarzy i lakierników. Projektujący prostymi i załamującymi się ostro liliami wykreślił mur miejski, wieże i strażnika, szczególnie jego ubranie. Stworzył herbu Kalisza obcy tradycyjnej formie heraldycznej, ale spójny z „kubistycznym” orłem z prawej strony sztandaru.

Czytaj więcej Następne

Jarosław Wąsowicz

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 117 - 129

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.008.16036

Obóz internowania dla duchowieństwa w klasztorze Księży Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim funkcjonował w okresie od 9 listopada 1939 r. do 26 sierpnia 1940 r. Był pierwszym tego typu miejscem odosobnienia dla duchownych zorganizowanym przez Niemców na terenie Wielkopolski. Największa grupę więzionych w Kazimierzu Biskupim stanowili gospodarze klasztoru Księża Misjonarze Świętej Rodziny oraz kapłani archidiecezji poznańskiej i gnieźnieńskiej. Łącznie w Kazimierzu Biskupim były internowane 42 osoby duchowne. Część z nich została wywieziona do niemieckich obozów zagłady, głównie do KL Dachau, gdzie ośmiu poniosło śmierć męczeńską. Opracowanie przybliża ich sylwetki.

Czytaj więcej Następne

Piotr Gołdyn

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 131 - 144

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.009.16037

Jednym z palących problemów tuż po zakończeniu II wojny światowej była reaktywacja szkolnictwa, przede wszystkim na poziomie powszechnym. Nie było to zadanie łatwe z kilku zasadniczych powodów. Brakowało bazy lokalowej, cześć budynków uległa bowiem zniszczeniu w czasie wojny, brakowało podstawowego wyposażenia – ławek, stołów. Uczniowie nie mieli podstawowych pomocy naukowych – zeszytów, książek. Często pisano na starych niemieckich drukach. Równie źle wyglądała kwestia kadrowa. Brakowało nauczycieli. Ci przedwojenni, albo byli wywiezieni do obozów, albo na roboty. Często podejmowali również pracę w innych szkołach. W podobnej sytuacji była większość szkół w Wielkopolsce Wschodniej, a tym samym w gminie Kazimierz Biskupi. Powyższy artykuł ukazuje zabieganie nauczycieli o reaktywację i w miarę normalne funkcjonowanie szkół powszechnych właśnie na terenie gminy Kazimierz Biskupi. 

Czytaj więcej Następne

Dariusz Racinowski

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 145 - 159

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.010.16038

Każda miejscowość szczyci się swoimi mieszkańcami lub powiązaniami ze znanymi postaciami. Brdów ma kilka takich postaci. Jedną z nich jest paulin Szczepan Zachariasz Jabłoński. Urodził się on 16 grudnia 1940 roku w Brdowie w czasie hitlerowskiej okupacji. Wychował się w cieniu sanktuarium Matki Bożej Brdowskiej. Jako mały chłopiec, pod opieką ojca, uczestniczył w pielgrzymkach do miejsc kultu. Po ukończeniu Publicznej Szkoły Powszechnej w Brdowie i Liceum Ogólnokształcącego w Izbicy Kujawskiej wstąpił do Zakonu Ojców Paulinów. Po kilkuletniej nauce w krakowskim seminarium, 28 czerwca 1964 roku, przyjął w Brdowie święcenia kapłańskie. Pracował w kilku klasztorach paulińskich w Polsce. Pełnił różne funkcje w zakonie. Prowadził działalność naukową. Wydał wiele publikacji naukowych. Mimo wielu obowiązków systematycznie wracał do Brdowa, w którym ukształtowało się jego powołanie oraz wrażliwość historyczna i patriotyczna. Zapraszany, chętnie przyjeżdżał do Brdowa na uroczystości religijne i patriotyczne. Zawsze ciepło wspominał swoją rodzinną miejscowość i jej mieszkańców. W Brdowie, 15 czerwca 2014 roku, obchodził pięćdziesięciolecie kapłaństwa. Zmarł w Częstochowie 26 listopada 2015 roku. Delegacja brdowian uczestniczyła w uroczystościach pogrzebowych ojca Szczepana Zachariasza Jabłońskiego.

Czytaj więcej Następne

Materiały

Aleksander Krzysztof Sitnik

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 163 - 176

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.011.16039

Bernardyni w Kazimierzu Biskupim sporządzili w 1819 roku inwentarz klasztoru i kościoła. Służył on prowincjałowi bernardyńskiemu do prowadzenia kontroli nad stanem majątkowym klasztoru. Był on przedstawiany i zatwierdzany na wizytacjach i kapitułach prowincjalnych. Twórcami inwentarzy byli zakonnicy, często dyskreci klasztoru. Następnie komisja złożona z przedstawicieli władz zakonnych badała zgodność inwentarza ze stanem rzeczy i składała swoje podpisy i pieczęcie.

Czytaj więcej Następne

Marcin Mikołajczyk

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 177 - 186

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.012.16040

Celem autora artykułu jest przedstawienie materiałów związanych z życiem i działalnością ks. Jerzego Bekiera, znajdujących się w Bibliotece Polskiej im. Ignacego Domeyki w Buenos Aires. Materiały opracowano na podstawie portalu szukajwarchiwach.pl. Zaprezentowana została sylwetka księdza oraz zarys historii i działalności biblioteki.

Czytaj więcej Następne

Biografie

Eliza Ptaszyńska

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 189 - 206

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.013.16041

Właścicielem majątku Posada leżącego na terenie gminy Kazimierz Biskupi był Karol Wierusz-Kowalski. Kolejny z rodu, Wieruszów-Kowalskich, który oddał się sztuce. Niestety sprawy gospodarcze, zarządzanie majątkiem pochłonęły go na tyle mocno, że nie rozwinął swojego talentu i pozostawał w cieniu. Dziś już nieco zapomniany, ale wart przypomnienia jako człowiek i artysta.

Czytaj więcej Następne

Katarzyna Dormus

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 207 - 219

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.014.16042

Helena Witkowska, urodzona w Kaliszu, związana przez długie lata z Krakowem, była zasłużoną nauczycielką, działaczką oświatową, publicystką, popularyzatorką wiedzy historycznej i propagatorką wychowania obywatelskiego. Jako jedna z pierwszych studentek studiujących zagranicą oraz nauczycielka w pierwszym na ziemiach polskich gimnazjum żeńskiego, przecierała szlaki swoim następczyniom. W okresie II Rzeczypospolitej stała się gorącą propagatorką wychowania obywatelskiego jako przedmiotu szkolnego, mającego na celu uczenie, zwłaszcza kobiet, postaw obywatelskich.

Czytaj więcej Następne

Jarosław Durka

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 221 - 233

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.015.16043

Artykuł przedstawia rys biograficzny Stanisława Mańkowskiego (1876-1937), który był ziemianinem, posiadaczem dóbr w Kazimierzu Biskupim. Świetnie przygotowany do swojej roli potrafił sprawnie zarządzać dużym majątkiem składającym się między innymi z kilku folwarków, cukrowni, tartaku, gorzelni, hodowli zwierząt. Jako lider społeczności lokalnej bardzo angażował się w działalność o charakterze patriotycznym. Podejmował liczne inicjatywy dobroczynne: tworzenie szkół, wspieranie licznych organizacji. W aktywności społecznej wspierała go żona Wanda, która w latach 30. XX wieku mocno zaangażowała się w działalność Akcji Katolickiej. Stanisław Mańkowski od 1935 r. zasiadał w Senacie RP.

Czytaj więcej Następne

Agata Żabierek, Krzysztof Żabierek

Polonia Maior Orientalis, V, 2018, s. 235 - 244

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.18.016.16044

Artykuł ma na celu przybliżyć losy mieszkańca gminy Sompolno, który swój szlak bojowy rozpoczął w czasie kampanii polskiej w 1939 roku i wraz z II Korpusem Polskim brał udział w działaniach we Włoszech, gdzie zginął pod Monte Cassino.

Czytaj więcej Następne