13. (5) Kargopolski Pułk Dragonów stacjonował w Koninie w latach 1864-1910. W czasie swojego pobytu w mieście największym problemem oddziału był brak odpowiednich budynków. Początkowo dla celów wojskowych wynajmowano lokale od konińskich mieszczan, a pod koniec XIX wieku rozpoczęto budowę koszar. Z kolei na początku XX wieku przebudowano jeden z miejskich budynków na cerkiew. Do czasów współczesnych po rosyjskim wojsku zachowały się akta stanu cywilnego cerkwi prawosławnej, album wydany z okazji 200-lecia istnienia pułku oraz murowane koszary. Natomiast cerkiew została rozebrana w latach dwudziestych poprzedniego wieku, a jej ikonostas znajduje się obecnie w cerkwi św. Mikołaja w Poznaniu.

Artykuł ma na celu przedstawienie wszelkich informacji dotyczących kaliskich Greków, które ukazały się na łamach prasy wychodzącej w Kaliszu. Zwrócono również uwagę na sposób, w jaki przedstawiono omawianą mniejszość W pracy wykorzystano przede wszystkim roczniki Kaliszanina i Gazety Kaliskiej. Mniej informacji zaczerpnięto z Gazety Południowo-Pruskiej, Dziennika Departamentu Kaliskiego oraz Gawęd Kaliskich.

W wyników rozbiorów część Polski znalazła się pod zaborem rosyjskim. Taki stan rzeczy powodował, że do Królestwa Polskiego przysyłano Rosjan, którzy obejmowali urzędy, szczególnie w administracji. Część z nich była ustosunkowana do Polaków wrogo, jednakże zdarzały się pojedyncze osoby i całe rodziny, które można uznać na polonofilów. Do nich z pewnością należeli Rybnikowowie, którzy osiedli na stałe i wpisali się, ogólnie rzecz ujmując, w polski krajobraz, a ich potomkowie mieszkają w Polsce po dziś dzień.

Pobyt ewangelików w Kole odnotowano już w XVI wieku, jednakże dopiero od końca XVIII wieku zaczyna się właściwy proces osiedlania ich w Kole i okolicach. Od początku XIX wieku rozpoczynają się starania o wybudowanie świątyni. Niniejszy artykuł traktuje o losach świątyni ewangelickiej od momentu jej wybudowania, niemalże po współczesność. Burzliwe dzieje Polski odcisnęły również swoje piętno i na ewangelikach kolskich, i na ich świątyni.

Odtwarzanie dziejów szkolnictwa i oświaty w Polsce okresu II Rzeczypospolitej jest procesem ciągłym, mimo powstania już wielu opracowań szczegółowych i ogólnych. Nadal brak jest jednakże badań w węższym zakresie, jak choćby regionalnym. Wynika to przede wszystkim z braku dostępnych materiałów źródłowych. Paradoksalnie po wielu latach odnajdują się na przykład akta szkół czy nauczycieli w miejscach, w których ich być nie powinno. Tak odnalazły się akta szkoły w Wiesiołowie, które przechowywane były na strychu szkoły w Karszewie. Na ich podstawie możliwe było cząstkowe odtworzenie dziejów tej placówki obejmujących okres od 1918 do 1938 r., to jest do momentu likwidacji szkoły.

W 1926 r. w podkaliskiej wsi Lisków ukazał się pierwszy numer czasopisma „Liskowianin”. Wydarzenie to stanowi po dziś dzień ewenement na skalę kraju. Nigdzie bowiem na wsi w okresie dwudziestolecia międzywojennego nie wydawano własnego pisma. Z pewnością duże zasługi na tym polu położył miejscowy proboszcz ks. Wacław Bliziński, dzięki któremu Lisków zyskał miano „wzorowej wsi”. Przez ponad dekadę własnym kosztem zredagowano i wydano prawie sto numerów pisma, przynoszącego szczegółowe informacje na temat działalności liskowskich instytucji oraz stowarzyszeń.

W granicach archidiecezji gnieźnieńskiej w XV i XVI wieku zostały ufundowane na rzecz bernardynów między innymi klasztory w Kaliszu i Kazimierzu Biskupim. Obie te placówki należały od 1628 roku do wielkopolskiej prowincji zakonnej. Zostały skasowane po powstaniu styczniowym: Kalisz w 1864 roku, Kazimierz Biskupi w 1898 roku. Po nieudanych próbach rewindykacji prowincjał bernardynów Benedykt Wiercioch oddał w 1922 roku pierwszą Towarzystwu Jezusowemu, drugą zaś Misjonarzom Świętej Rodziny.

Tematem niniejszego artykułu są zbrodnie popełnione na ludności narodowości polskiej w powiecie konińskim w związku ze strąceniem niemieckiego bombowca we wrześniu 1939 roku. W pracy zostały wykorzystane relacje świadków zamieszczone w aktach prokuratorskich Okręgowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu. Przedstawione powyżej wydarzenia mają na celu wykazać, że hitlerowska polityka terroru była wdrażana od pierwszych dni kampanii wrześniowej, a głównym zadaniem agresora było unicestwienie narodu polskiego przy użyciu wszystkich rodzajów sił zbrojnych III Rzeszy w tym także lotnictwa.

Artykuł przedstawia działalność konspiracji narodowej na terenie powiatu kaliskiego w latach 1942-1945. Po aresztowaniach, które objęły znaczną część Wielkopolski i rozbiciu poprzednich struktur konspiracyjnych obozu narodowego, takich jak Narodowa Organizacja Bojowa w Poznaniu i Organizacja Jedności Narodowej w Kaliszu. Na terenie Wielkopolski otworzona zostaje w 1942 r. struktura konspiracyjna obozu narodowego o nazwie Narodowa Organizacja Wojskowa. Jej komendantem zostaje ppor. Marian Kwiatkowski. Jednym z jej silniejszych ośrodków staje się Kalisz. W końcu 1942 r. na terenie Wielkopolski utworzone zostają Narodowe Siły Zbrojne. Ich tworzeniu towarzyszył rozłam w NOW związany z podporządkowaniem się części NOW Armii Krajowej. W 1943 r. obie struktury konspiracyjne na terenie Kalisza zostały rozbite w wyniku działań niemieckich policyjnych.

Działalność Powiatowego Komitetu Opieki Społecznej w Koninie w latach 1945-1949 Artykuł ukazuje zarys funkcjonowania Powiatowego Komitetu Opieki Społecznej, który w latach 1945-1949 koordynował działania związane z opieką społeczną w powiecie konińskim. Przy wykorzystaniu zachowanych w stopniu szczątkowym materiałów archiwalnych nakreślono zakres obowiązków Komitetu, skalę prowadzonych działań, a także prowadzone instytucje o charakterze opiekuńczym, m.in: Dom Opieki dla Dorosłych i Kuchnię Powszechną. Na przykładzie Akcji Pomocy Zimowej ukazano metody pracy i współdziałanie w zakresie realizacji celów statutowych z innymi podmiotami na terenie powiatu.

Eksterminacja ludności polskiej przez okupantów hitlerowskich dotknęła także księży. Po pobycie w różnych obozach koncentracyjnych w 1940 r. przewieziono ich do KL Dachau. W kwietniu 1945 r. zawierzyli swoje uwolnienie św. Józefowi Kaliskiemu. Pielgrzymki dziękczynne księży do Sanktuarium w Kaliszu przygotowywało Bractwo św. Józefa, przekształcone w Komitet Polskich Księży byłych Więźniów Obozu Koncentracyjnego w Dachau. W 1970 r. księża utworzyli przy kaliskiej bazylice archiwum i muzeum. Wśród archiwaliów znajdują się m.in. akta osobowe, korespondencja i czasopisma dotyczące martyrologii duchowieństwa polskiego, wspomnienia obozowe oraz dokumenty i fotografie z pielgrzymek księży. Materiały te wnoszą wiele szczegółów w obraz życia obozowego nie znany z innych przekazów. Uzupełniają je „pamiątki obozowe” prezentowane w sali muzealnej. Są nimi „pasiaki”, przedmioty codziennego użytku oraz związane z kultem religijnym.

W artykule przedstawione są dokumenty Urzędu Bezpieczeństwa, dotyczące przedstawiciela ziemian wielkopolskich Józefa Jabłkowskiego i jego rodziny. W okresie powojennym, po utracie majątków ziemskich w wyniku reformy rolnej, ziemianie traktowani byli jako wrogowie państwa. Ci którzy nie znaleźli się na emigracji i uniknęli aresztowań, próbowali odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Szczególnie trudno było im podjąć pracę. Józef Jabłkowski po wojnie pracował między innymi w bankowości. Jednak przez cały czas był obiektem zainteresowania aparatu bezpieczeństwa.

Ostatnim przedwojennym burmistrzem Goliny był Feliks Jóźwiak (1896-1969). Wcześniej był nauczycielem, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Ranny w oko, nie mógł już wrócić do zawodu nauczycielskiego. Prowadził działalność gospodarczą. Był aktywnym na polu społecznym – działał w różnych stowarzyszeniach, w tym również w Ochotniczej Straży Pożarnej. Wybrany burmistrzem Goliny sprawował ten urząd do wybuchu II wojny światowej. Był trzykrotnie żonaty.

Ksiądz Antoni Kołodziejczak (1909-1977) salezjanin, urodził się w miejscowości Święte koło Konina. Pochodził z wielodzietnej rodziny rolniczej. Do Towarzystwa Salezjańskiego wstąpił w wieku 17 lat. Po ukończeniu Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego w 1937 roku przyjął święcenia kapłańskie w Krakowie. Następnie studiował historię na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. W 1946 roku należał do duszpasterzy pionierów na ziemiach zachodnich Polski. Od 1947 roku pełnił obowiązki dyrektora szkoły i domu zakonnego w Łodzi, kolejno przełożonego studentatu filozoficznego w Kutnie-Woźniakowie i studentatu teologicznego w Lądzie. Ponadto był pierwszym wikariuszem inspektora prowincji warszawskiej. Zapisał się w historii zgromadzenia salezjańskiego w Polsce jako gorliwy kapłan, odpowiedzialny zakonnik oraz wytrawny nauczyciel, wychowawca i przełożony. Dodatkowo przez kilkanaście lat był radcą inspektorialnym. Wszystkie obowiązki wykonywał dokładnie i sumiennie i w ten sposób wyrażał swoje przywiązanie do Towarzystwa Salezjańskiego.

Józef Opic żył w latach 1904-1988. Po ukończeniu studium nauczycielskiego w Łodzi rozpoczął pracę w Publicznej Szkole Powszechnej w Brdowie w 1929 roku. Pracował w niej do wybuchu II wojny światowej. W czasie okupacji podejmował się różnych zajęć, aby utrzymać rodzinę. Po wyzwoleniu powrócił do Brdowa. Pracował w szkole do przejścia na emeryturę w 1965 roku. 120 Tamże. 121 Tamże. 122 Tamże. 197 Józef Opic (1904-1988) – nauczyciel, wychowawca i społecznik W 1946 roku został kierownikiem szkoły. Oprócz pracy w szkole prowadził działalność społeczną. Pracował w straży, kółku rolniczym, Gromadzkiej Radzie Narodowej w Brdowie. Działał w różnych społecznych komitetach, m. in.: elektryfikacji, odbudowy pomników, XX-lecia PRL. Był szanowanym pedagogiem, cieszył się zaufaniem i uznaniem uczniów oraz rodziców. Po przejściu na emeryturę wyjechał z Brdowa, ale wielokrotnie tu przyjeżdżał.