Wobec przemian współczesnego świata wzrasta zapotrzebowanie na interwencje edukacyjne, które z jednej strony służą harmonijnemu rozwojowi ludzi, a drugiej strony akceptacji różno-rodności, likwidacji wykluczenia. Rozważania wpisują się w dyskurs myślenia o inkluzji jako o imperatywie moralnym, zasadzie politycznej, otwartości na różnice poprzez usuwanie barier edukacyjnych i przeciwdziałanie naznaczaniu inności. W opracowaniu omówiono istotę edukacji inkluzyjnej jako filozofii edukacji, polityki oświatowej oraz ścieżki kształcenia w odniesieniu do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ponadto przedstawiono wyniki badań do-tyczące przygotowania polskich szkół, w tym nauczycieli, do realizacji idei edukacji inkluzyjnej. Dopełnienie artykułu stanowią rozważania, w których zderzono ze sobą mocno idealistyczny charakter inkluzji z realiami szkolnictwa, które zmienia się, ale jawi się jeszcze ciągle jako zbiuokratyzowane, opresyjne, nastawione na masowość oddziaływań.

Inclusive education may not have been an illusion...
In wiew of the transformation of the modern world, the demand for educational interventions is increasing, which on the one hand serves the harmonious development of people and the other part of exclusion. The considerations are part of the discourse of thinking about inclusion as a moral imperativie, a political principle, openness to differences by removing educational barriers and counteracting the labeling of otherness. In the article, there was discussed the essence of in-clusive education as a philosophy of education, educational policy and learning pathways in the context of students with special educational needs. In addition, research results were presented on the preparation of Polish schools, including teachers to implement the idea of inclusive educa-tion. The completeness of the article is a consideration in which they are compared the very ideal-istic nature of the inclusion with the reality of the education which is changing, but still appears as an intense bureaucratic, oppressive and massive action.

Keywords: inclusion, education, special educational needs, differences

W artykule podjęto próbę spojrzenia na zjawisko współpracy środowiska szkolnego i rodzinnego z perspektywy zdolności dzieci. U podłoża podjętych rozważań legło założenie, że wspólnota działań nauczycieli i rodziców zwiększa możliwości odkrywania oraz rozwijania zdolności dziewcząt i chłopców. Uzasadnienia tej tezy poszukiwać można w dominujących we współczes-nym dyskursie rozwojowych koncepcjach zdolności, które akcentują ich dynamiczną i inter-akcyjną naturę. W kolejnych częściach tekstu przedstawiono modele powiązań między szkołą i rodziną dziecka zdolnego oraz wskazano obszary, w których przebiegać może efektywna współpraca obu środowisk.

The cooperation of teachers and parents of gifted children —considerations of concepts and practice
The article endeavours to explore the cooperation of the school and family environment from the perspective of children's giftedness. The considerations follow from the assumption that the co-operation of teachers and parents enhances the opportunities to discover and develop the abili-ties of girls and boys. This wiew is supported by the most popular conceptions of the present discourse, which emphasize their dynamic and interactive nature. The subsequent parts of the text present models of interactions between the school and the family of the gifted child and indi-cate the areas for the most effective cooperation of both environments.

Keywords: gifted child, cooperation of school and family, identification and development of gifted students
 

Nauczyciele mają wyjątkową pozycję, aby mieć bezpośredni wpływ na swoich uczniów. Warto zatem zapytać, jakie są ich cechy i kompetencje społeczne, które umożliwiają im budowanie twór-czych relacji wychowawczych z uczniami. W przeprowadzonym badaniach wzięło udział 225 nauczycieli, w tym 64 ze szkół ogólnodostępnych, 97 ze szkół integracyjnych oraz 64 ze szkół specjalnych (dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną i autyzmem). W badaniu zastosowa-no kwestionariusz, Dwuwymiarowy Inwentarz Inteligencji Emocjonalnej (DINEMO) oraz Kwestionariusz Kompetencji Społecznych. Uzyskane wyniki pokazały, że nauczyciele szkół ogól-nodostępnych nie chcą pracować z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną, nauczycie wspomagający chcą pracować z grupami dzieci z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia, a pedagodzy specjalni są w stanie sprostać potrzebom edukacyjnym uczniów z różnych stopniem niepełnosprawnością intelektualną. Ponadto nauczyciele, którzy deklarują chęć pracy z dziećmi z lekką niepełnosprawnością intelektualną lepiej rozumieją i wyrażają doświadczane przez siebie emocje, w podejmowanych działaniach mają na uwadze współdziałanie i dobre samopoczucie członków grupy; nauczyciele deklarujący chęć pracy z dziećmi z umiarkowaną, znaczną oraz głęboką niepełnosprawnością intelektualną są lepiej przystosowani do radzenia sobie w sytuacjach społecznie trudnych. Słowa kluczowe: niepełnosprawność intelektualna, inteligencja emocjonalna, kompetencje społeczne, nauczyciele dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

Personal and social competences of integration, public and special school teachers and their willingness to work with students with intellectual disabilities
Teachers are in an exceptional position to have a direct impact on their pupils. Is worth to identify the characteristics, social competences and ask about attitudes towards done work of those who teach and care for students with SEN in different types of schools. The research comprised of teachers working with SEN students: 97 from integrative schools, 64 form mainstream school, 64 special school teachers (those with intellectual disabled children and autism). The data was collected using a questionnaire, the Social Competence Questionnaire and the Two-dimensional Emotional Intelligence Inventory (DINEMO). The findings highlight that mainstream school teachers do not want to work with students with intellectual disability (ID), support teachers want to work with groups of mild ID children, and special educators are able to meet the educational needs of students with different ID degrees. In addition, teachers who declare their willingness to work with children with mild ID  etter understand and express emotions experienced by them, in their actions they take into account the cooperation and well-being of group members; teachers declaring their willingness to work with children with moderate, severe and profound ID are better adapted to cope with socially difficult situations.

Key words: intellectual disability, emotional intelligence, social competences, teachers of children with intellectual disabilities

 

Artykuł dotyczy problematyki wypalenia szkolnego uczniów ze szkół podstawowych. Głównym celem prowadzonych analiz jest walidacja skali wypalenia ESSBS w tej grupie wiekowej. W bada-niach wykorzystano skalę ESSBS, skalę TAB oraz Arkusz Personalny. Łącznie przebadano 144 uczniów z klas V i VI szkół podstawowych w wieku 11 lat. Przeprowadzone analizy statys-tycznych potwierdzają przydatność skali ESSBS w badaniach uczniów ze szkół podstawowych. Skala cechuje się wysoką zgodnością wewnętrzną (a = .87) i dobrą trafnością. W badanej grupie prawie połowa osób doświadczała wypalenia. W grupie uczniów wyłoniono dwa typy wypalenia: Uczniowie niedopasowani do wymagań ze strony szkoły i rodzicóworaz Uczniowie z silnym poczuciem wyczerpania. Wyniki analiz korelacyjnych potwierdzają, że uczniowie wypaleni prezentują wyższe wskaźniki Wzoru Zachowania typu A, z nasilonym pośpiechem i wrogością.

Application of the ESSBS scale to primaryschoolstudents
The article presents the issue of school burn out of primary school pupils.The main goal of the conducted analyzes is to validate the scale of ESSBS burn out in this age group.The studies used the ESSBS scale, the TAB scale and the Personnel questionnaire. In total, 144 students from grades V and VI at the age of 11 were examined. The statistical analyzes carried out confirm the use ful-ness of the ESSBS scale in the research of primary school pupils. The scale is characterized by high internal consistency (a = .87) and good accuracy. In the study group, almost half of the people experienced burn out. In the group of students, two types of burn out were selected: Students mismat ched to the requirements of the school and parents and Students with a strong sense of ex-haustion. Correlation analysis results confirm that burned students present high errates of Type A Behawior Pattern, with increased haste and hostility.

Keywords: school burn out, students; type A behawior, adolescents

Artykuł podejmuje temat aktualnych trendów technologicznych w edukacji. Wskazuje je, akcentując, że funkcjonują w kontekście przemian związanych z czwartą rewolucją technologiczną. Zwraca uwagę, jak istotna dla pedagogiki, w tym pedagogiki specjalnej, jest refleksja nad skutkami korzystania z nowych technologii. Niezmiernie ważne jest także projektowanie zastosowań nowości oraz fakt, że nie da się myśleć o ich korzystaniu i przygotowywaniu do używania ich (oraz kolejnych technologii) bez namysłu pedagogicznego. Rozpatrując nowości przez pryzmat umiejętności, wiedzy, ale równie mocno przekazywanych wartości. W tym celu autor sięga do pojęcia kultury uczestnictwa i próbuje na nowo przyjrzeć się możliwościom budowania otwartej, dialogicznej kultury nastawionej na twórczą partycypację i współpracę jej uczestników i uczestniczek, w oparciu o powszechnie dostępne nowe technologie. Tekst porusza wątek kompetencji przyszłości, które będą niezbędne do rozwoju kultury i edukacji uczestnictwa oraz aktywnego wykorzystywania nowości w edukacji (i nie tylko). Słowa kluczowe: kultura uczestnictwa, edukacja uczestnictwa, pedagogika cyfrowa, edukacja cyfrowa, kompetencje przyszłości
 

Techno-educational trends and the need to develop future competences. Challenges of participatory education
The article deals with current technological trends in education. It points them out, emphasizing that they function in the context of changes associated with the fourth technological revolution. It draws attention to the importance of reflection on the effects of using new technologies for pedagogy, including special pedagogy. It is also extremely important to design applications of new products and the fact that you cannot think about using them and preparing to use them (and subsequent technologies) without pedagogical reflection. Considering new products through the prism of skills and knowledge, but also of transmitted values. To this end, the author draws on the concept of participatory culture and tries to look again at the possibilities of building an open, dialogical culture focused on the creative participation and cooperation of its participants based on widely available new technologies. The article touches on the topic of future competences, which will be necessary for the development of culture and participatory education as well as for the active use of novelties in education (and more).

Keywords: participatory culture, participatory education, digital pedagogy, digital literacy, future competences

W niniejszym artykule chcę pokazać, na podstawie analizy indywidualnych przypadków, a także semiotycznej analizy wytworu, potencjał: komunikacyjny, semiotyczny i terapeutyczny, stwo-rzonej przeze mnie metody wizualno-werbalnej, która wpisuje się w znany już od dawna kierunek arteterapeutyczny. Zajmując się rysunkiem dziecka (Karczmarzyk 2011a, 2014b), znaczeniami dzieci i dorosłych na temat ikonografii malarstwa polskiego oraz europejskiego (Karczmarzyk, Wasilewska 2015), czy też ideą emancypacyjną rysunku dziecka (Karczmarzyk 2012), emancypacją w sztuce (Karczmarzyk 2015), kontynuuję swoje rozważania, otwierając się na poszukiwanie szerszego kontekstu (Karczmarzyk 2018) dotyczącego pedagogiki specjalnej i terapii. Metodą wykorzystaną w badaniu jest analiza indywidualnych przypadków, zaś oprócz techniki wywia-du stosuję również analizę semiotyczną, powstałego w trakcie badania, wytworu plastycznego (Rose 2010) oraz opis sesji arteterapeutycznej, która przebiega z wykorzystaniem metody dialogów wizualno-werbalnych.

The method of visual-verbal dialogues in the therapy with a disabled child in early education. Case studies
In this article, I would like to show, based on the analysis of three individual cases, the communication, semiotic and therapeutic potential of the method of visual-verbal dialogues. Dealing with child's drawing (Karczmarzyk 2011a, 2014b), meanings of children and adults about the iconography of Polish and European painting (Karczmarzyk, Wasilewska 2015), or the idea of emancipa-tion of child's drawing (Karczmarzyk 2012), emancipation in art (Karczmarzyk 2015) I continue my considerations, opening myself to seeking a broader context (Karczmarzyk 2018) regarding special pedagogy and therapy. The method used in this study is s case studies, and in addition to the interwiew technique, I also use a semiotic analysis of the drawings created during the study (Rose 2010), as well as a description of the art therapy session that uses the method of visual-verbal dialogues.

Keywords: method of visual-verbal dialogues, disabled child, dialogue, emancipation of a child's drawing
 

Celem pracy jest przegląd narzędzi i metod terapii centralnych zaburzeń przetwarzania słucho-wego, ze szczególnym wskazaniem na trening słuchowy i jego efekty u pacjentów z deficytami wyższych funkcji słuchowych. Autorzy analizują sposoby terapii zaburzeń przetwarzania słuchowego w kontekście aktualnej wiedzy audiologicznej, pedagogicznej i logopedycznej. Pro-blem centralnych zaburzeń słuchu jest opisywany w literaturze światowej od co najmniej kilku-dziesięciu lat, jednak w dalszym ciągu toczy się dyskusja na temat skutecznych form diagnozy i terapii. Wczesne wykrycie zaburzeń zwiększa szanse na skuteczną rehabilitację słuchu i mowy oraz zapobieganie trudnościom w nauce szkolnej. Artykuł jest trzecim, ostatnim z cyklu przybli-żającego problematykę związaną z centralnymi zaburzeniami przetwarzania słuchowego u dzie-ci (CAPD).

Therapeutic treatment of central auditory processing disorders — an overview of methods and tools in the context of educational support for pupils
The aim of the study is to review the tools and methods for the therapeutic treatment of central auditory processing disorders, with particular attention to auditory training and its effects in pa-tients with deficits in higher auditory functions. The authors analyse ways of treating auditory processing disorders in the context of current knowledge in audiology, pedagogy and speech therapy. The problem of central auditory disorders has Been described in world literature for at least several decades, but there is still an ongoing discussion regarding effective forms of diagnosis and therapy. Early detection of disorders increases the chances of effective hearing and speech rehabilitation as well as preventing difficulties in school learning. This is the third and final article in a series closely examining the issues related to central auditory processing disorders in children (CAPD).

Keywords: central auditory processing disorders, therapy

W prezentowanym artykule zwrócono szczególną uwagę na zmianę w funkcjonowaniu wycho-wanków, istotną w badaniach pedagogicznych prowadzonych w instytucji resocjalizacyjnej dla nieletnich na przykładzie młodzieżowych ośrodków wychowawczych. Badania te są szczególnie ważne zarówno dla teoretyków, jak i praktyków resocjalizacji, wymagają odpowiedniego przy-gotowania oraz wiedzy opartej również na eveidence base practise. Połączenie wymienionych dwóch perspektyw jest dziś koniecznością, jeżeli proces ten ma podlegać systematycznej modyfi-kacji w kierunku zwiększania stopnia jego efektywności. Badania prowadzone w środowisku instytucjonalnym wymagają dokładnego planowania, definiowania istotnych dla badania pojęć, a w procesie ich przygotowania uwzględnienia wielu czynników związanych nie tylko z samymi nieletnimi, ale i organizacją pracy instytucji oraz kadrą pedagogiczną. Poza wyborem schematu badań oraz metod zbierania danych, badania prowadzone w środowisku instytucji resocjalizacyj-nej wiążą się z szeregiem innych czynników opisanych w tym artykule. Instytucja resocjalizacyjna to dynamiczna organizacja, reagująca na zmiany tak zewnętrzne, jak wewnętrzne. Prowadzone w tym nurcie badania wpisują się w wyraźnie dziś dostrzegalną potrzebę analizy efektywności procesu resocjalizacji w wymiarze indywidualnym i grupowym. Ważne jest, aby na ich podsta-wie prezentować rzetelne wnioski, które staną się podstawą do wskazywania czynników, u podłoża których leży skuteczne osiąganie celów w procesie resocjalizacji nieletnich sprawców przestępstw oraz tworzenie nowych modeli pracy wychowawczej.

The change as a diagnostic category in pedagogical research —on the example of educational, therapeutic and care-providing activities conducted in the institutional environment of Youth Educational Centres
This article presents how the scientific researches in the social rehabilitation centre are important. It is necessary to plan and organize them because they connect the „theory world" with „practice world". There is a group of factors which can influence on even basic research. It is obvious, we cannot forget about methodology aspects but in this article they are omitted. Deliberations in this article are concentrated at functioning of the rehabilitation institution, its institutional environment and some factors which interact each other. The institutional environment has a great impact on any research which may be planned in it. The goal of this article is to  onduct a theoretical and multifaceted analysis of educational, therapeutic and care-providing activities undertaken in the institutionalised environment. The most important category of diagnose in this analysis is the term of change. In this article only the key factors are described but it is good to consider them before planning the scientific researches in this kind of institution such as: cognitive level of general functioning of the pupils’, age and the length of stay of these pupils are extremely important in each scientific activity. It is crucial to make as much effort as you can to show to the public the real conclusions conducted from credible information based  n the scientific researches. It may be the foundation for creating new models of educational work.

Keywords: youth educational centers, process of social rehabilitation, effectiveness of social rehabilitation process, change in social rehabilitation

W okresie adolescencji niepełnosprawność fizyczna w szczególny sposób wpływa na funkcjonowanie młodego człowieka. Ponadto doświadczenie to pozostaje w związku z poczuciem umiejscowienia kontroli oraz sposobem radzenia sobie z przeciwnościami przez nastolatka. Badaniami objęto próbę 60 osób w okresie wczesnej adolescencji, w tym 30 z niepełnosprawnością ruchową i 30 sprawnych fizycznie. Kluczowe zmienne: „radzenie sobie ze stresem" oraz „poczucie umiejscowienia kontroli" zdiagnozowano odpowiednio za pomocą kwestionariusza Jak sobie radzisz autorstwa Z. Juczyńskiego i N. Ogińskiej-Bulik oraz Kwestionariusza do badania poczucia kontroli autorstwa G. Krasowicz-Kupis i A. Wojnarskiej. U podstaw badań własnych leżało przewidywanie, że niepełna sprawność fizyczna nastolatków wraz z poczuciem umiejscowienia kontroli będą wspólnie determinowały sposób ich radzenia sobie w stresie. Główne założenie nie potwierdziło się, jednak udowodniono m.in., że: (1) lokalizacja poczucia kontroli osób sprawnych jest bardziej zbliżona do wewnętrznej, niż w przypadku osób niepełnosprawnych; (2) badani niepełnosprawni przejawiają nieustalone/zewnętrzne i zewnętrzne poczucie umiejscowienia kontroli istotnie częściej, niż sprawni.

Coping with stress of physically disabled youth in the light of the issue of location of control
In the period of adolescence, physical disability has a special impact on the functioning of a young person. In addition, this experience remains in connection with the sense of location of control and the way adolescents deal with adversities. The study included a sample of 60 people in the period of early adolescence, including 30 with physical disabilities and 30 physically fit. Key variables: "coping with stress" and "sense of location of control" were diagnosed using the questionnaire Jak sobie radzisz by Z. Juczyński and N. Ogińska-Bulik and Kwestionariusz do badania poczucia kontroli by G. Krasowicz-Kupis and A. Wojnarska. At the basis of her own research was the anticipation that incomplete physical fitness of adolescents, along with the sense of the location of control, would jointly determine how they dealt with stress. The main assumption has not been confirmed, but it has been proven, among others, that: (1) the location of the sense of control of the able-bodied is more similar to the internal one than in the case of disabled people; (2) disabled respondents display an undefined/ external and external sense of location of control significantly more often than efficient.

Keywords: physical disability, coping with stress, sense of location of control, adolescence, stereotypes

W artykule opisano wpływ zaburzeń neurorozwojowych i zaburzeń dystrybucji napięcia mięśniowego na funkcjonowanie wzrokowe dzieci, w tym dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną² i dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną. Opis zachowań wzrokowych dzieci zaobserwowanych w ramach własnej praktyki autorki porównano z zaburzeniami percepcji wzrokowej w Teorii Integracji Odruchów Pierwotnych Sally Goddard Blythe (Blythe 2015) u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami szkolnymi. Przeanalizowano też wpływ różnych postaci mózgowego porażenia dziecięcego na sposób korzystania z podstawowych funkcji wzrokowych bez wsparcia terapeuty widzenia oraz zmiany w umiejętnościach wzrokowych po regu-larnej terapii. Artykuł zawiera praktyczne wskazówki dotyczące modyfikacji terapii widzenia pod kątem dzieci ze sprzężoną (wieloraką) niepełnosprawnością, w tym dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną.

The specificity of visual functions of children with neurodevelopmental problems and children with linked disability
The article describes the impact of neurodevelopmental disorders and disorders of muscle tension distribution on the visual functioning of children, including children with severe intellectual disabilities and children with conjugate disabilities. The description of visual functioning of children observed as part of the author’s own  ractice  as compared with visual perception disorders in Sally Goddard Blythe’s Theory of Primitive Reflexes Integration (Blythe 2015) of children who are within intellectual norm with school difficulties. The influence of various forms of cerebral palsy on the way of using basic visual functions without the support of a vision therapist  nd changes in visual skills after regular therapy were also analyzed. The article contains practical advice on how to modify vision therapy for children with linked disabilities, including children with severe intellectual disabilities.

Keywords: vision therapy, neurodevelopmental disorders, cerebral palsy, non-integrated primitive reflexes
 

W oddziaływaniach wspomagających w edukacji i rehabilitacji istotną rolę należy przypisać rodzicom, opiekunom dziecka z niepełnosprawnością. Rodzina w sytuacji pojawienia się dziecka z niepełnosprawnością doświadcza wielu problemów. Często sama oczekuje pomocy i wsparcia. Jednocześnie dla efektywności oddziaływań edukacyjno-rehabilitacyjnych, dla oczekiwanych celów i zadań oraz wielowymiarowych rezultatów korzystnych zmian w rozwoju dziecka niezbędna jest podmiotowa współpraca z rodzicami. Prowadzone już na ten temat badania naukowe potwierdzają, że uczestnictwo rodziców w regularnej, dwustronnej komunikacji ze specjalistami daje większe poczucie odpowiedzialności za dziecko z niepełnosprawnością ze strony wszystkich podmiotów edukacji i rehabilitacji.

Empowerment of parents of a child with a disability in educational and rehabilitation interactions
The parents and carers of a child with a disabiliyshould be attributed animportant role in the supporting interactions in education and rehabilitation. When a child with a disability appears, the family experiencesmany problems. Family membersoften expect help and suport themselves. At the same time, objective cooperation with parents isindispensable for the effectiveness of educational and rehabilitation interactions, the expected goals and tasks as well as multidimensional results of beneficial changes in the child's development. Scientific research already conducted on this subject confirms that the participation of parents in regular, bilateral communication with specialist sgives a greater sense of responsibility for a child with a disability form all education and rehabilitationentities.

Keywords: empowerment, cooperation, subjectivity, parents, education, rehabilitation

Artykuł ma charakter empiryczny. Celem badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jak postrzegają realizowane przez siebie role dziadkowie i babcie wnuków niesłyszących? W badaniu wzięło udział 109 osób starszych, które są babciami (54 osoby) i dziadkami (55 osób). Badania miały charakter eksploracyjny. Analiza materiału empirycznego pozwoliła zdiagnozować reakcje dziadków i babć na uzyskaną diagnozę uszkodzenia słuchu ich wnuka. Ponadto osoby starsze zaprezentowały funkcje wykonywane w rodzinie, a także przyczyny, które utrudniały im wykonywanie powyższych funkcji, i wskazały konsekwencje uszkodzenia słuchu dla rozwoju dziecka. Dziadkowie i babcie również podkreślali potrzebę wielowymiarowego wsparcia społecznego, dostosowanego do ich możliwości i dostosowanego do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych niesłyszącego wnuka.

The role of grandparents in the development of a deaf child
The article is empirical. The aim of the research was to answer the question: how do they perceive the roles of grandparents and grandmothers of the deaf grandchildren? The study involved 109 elderly people who are grandmothers (54 people) and grandparents (55 people). The research was exploratory. The analysis of the empirical material allowed to diagnose the reactions of grandparents and grandmothers to the news about the damage to the grandson of their grandson. In addition, older people identified functions performed in the family, as well as the reasons that made it difficult for them to perform the above functions and indicated the consequences of hearing impairment for the child's development. Grandparents and grandmothers also emphasized the need for multidimensional social support, tailored to their capabilities and adapted to the developmental and educational needs of the deaf grandchild.

Keywords: grandparents, grandmothers, family role, deaf grandchild

Artykuł prezentuje wyniki badań związane z opiniami rodziców na temat relacji nawiązywanych przez lekarzy prowadzących z pacjentami chorymi na nowotwory. Materiał badawczy zebrano przy wykorzystaniu metody sondażu diagnostycznego. Jako narzędzia użyto kwestionariusza skonstruowanego na wzór narzędzia opracowanego przez Aleksandrę Barczak i Sylwię Kołtan. Miejscem badań były trzy kliniki onkohematologii dziecięcej w Polsce należące do Polskiej Pediatrycznej Grupy ds. Leczenia Białaczek i Chłoniaków. Analiza zgromadzonego materiału badawczego wskazuje, iż relacja lekarz - dziecko chore na nowotwór została przez rodziców oceniona pozytywnie. Obserwacja w trakcie prowadzonych wcześniej badań oraz rozmowy z rodzicami pacjentów onkologicznych wskazują na przyjazny, a w niektórych przypadkach nawet rodzinny klimat oddziałów onkohematologii dziecięcej.

Physician - child relationship as perceived by parents of children treated at Departments of Paediatric Oncology and Haematology
This paper presents the results of research devoted to parents' opinions concerning the relationship established between attending physicians and patients treated due to cancer. The analyzed research material was collected with the use of a diagnostic survey. The survey was carried out using a questionnaire modelled on the tool designed by Aleksandra Barczak and Sylwia Kołtan. The study was conducted in three Clinics of Paediatric Oncology and Haematology in Poland that are supervised by the Polish Paediatric Leukaemia and Lymphoma Study Group. The analysis of the collected research material indicates that parents assess the physician - cancer patient relationship positively. Observations made during earlier studies and interviews with parents of oncology patients point to a friendly, and in some cases even familial setting of Departments of Paediatric Oncology and Haematology.

Keywords: cancer, physician - patient relationship, communication

Artykuł prezentuje wybraną część szeroko zakrojonych badań autorki na temat problemów wychowania związanych z wychowaniem dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Analiza jakościowa zebranego przez autorkę materiału empirycznego akcentuje pozytywne podejście do kwestii wychowania dziecka z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Rodzice wskazują na osiem głównych problemów/tematów, w których wyróżniono głównie pozytywne wątki. Największą grupą tematów, w relacjach rodziców, stanowi temat psychologiczny poruszany w każdej z narracji. Stosunkowo liczne są tematy z grupy społecznej i opiekuńczej. Co ciekawe, nie wszyscy rodzice wskazują w swoich relacjach na problemy ekonomiczne. Analizy pokazują, że istnieją rodziny, które mogą pozytywnie przezwyciężyć kryzys, jakim jest urodzenie się w rodzinie dziecka z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Ze względu na niewielką liczbę badań dostępnych w literaturze przedmiotu, opisujących pozytywną realizację zadań wychowania rodzicielskiego w grupie rodzin z dziećmi z niepełnosprawnością, warto podejmować dalsze badania w przedstawionym obszarze.

Positive analysis of upbringing problems of a child with severe disability on the example of selected families
The article presents a part of the author's extensive research on the problems of raising of children with severe intellectual disability. In the research part, the reader can learn about the problems revealed in narratives presented by a selected group of parents. Qualitative research analyzed by the author indicates a positive approach to the situation of raising a child with severe intellectual disability. Families point to eight major problem topics in which mainly positive topics are high-lighted. The largest group of themes in parents' accounts is the psychological topic raised in each narrative. The next are topics from the social and caring group. Interestingly, not all parents point to economic problems. The analyzes show that there are families who can positively overcome the crisis of a child with severe intellectual disability being boru. Due to the small number of positive studies available in the subject literature, the prospect of further research in this regard is advisable.

Keywords: upbringing problems, parents, a child with severe intellectual disability

Kategoria wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną w obszarze resocjalizacji jest nadal mało eksplorowana. Rozważania podjęte w poniższym artykule stanowią refleksję wokół kontekstualnego traktowania współpracy z rodziną jako elementu wspierającego proces oddziaływań wychowawczych wobec nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Artykuł traktuje o jakości pełnionej społecznej roli rodzinnej przez wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych o charakterze resocjalizacyjno-rewalidacyjnym. We wstępie opisano społeczną sytuację osób z niepełnosprawnością intelektualną, sygnalizując wdrażanie postulatu normalizacji oraz inkluzji społecznej. W dalszej części zaprezentowano teoretyczny przegląd systemowych rozwiązań o charakterze prawnym w stosunku do nieletniego oraz uwarunkowań niedostosowania społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Finalnie zaprezentowano główne założenia metodologiczne oraz wyniki prowadzonych badań sondażowych. Celem podjętego badania było określenie jakości pełnienia społecznej roli rodzinnej nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umieszczonych w młodzieżo-wym ośrodku wychowawczym o charakterze resocjalizacyjno-rewalidacyjnym. Do badania wykorzystano Skalę Oszacowań do Oceny Funkcjonowania Młodzieży w Rolach Społecznych, opracowany przez Marka Ignaczaka i Janusza Reykowskiego. W rezultacie zgromadzono materiał empiryczny obejmujący 124 profile badanej młodzieży. Wyniki badań pozwoliły na sformułowanie wniosku, że długość pobytu nieletniego w placówce resocjalizacyjnej oraz płeć jest czynnikiem różnicującym jakość pełnienia społecznej roli rodzinnej. Ponadto okazuje się, że środowisko rodzinne jest niezwykle istotnym, ale niedocenianym, czynnikiem procesu resocjalizacji nieletnich.

The functioning of pupils of a youth educational center for people with intellectual disabilities in a social family role
The category of support for people with intellectual disabilities in the area of social rehabilitation is still poorly explored. The considerations undertaken in the following article constitute a reflection around the contextual treatment of cooperation with the family as an element supporting the process of educational interaction with minors with mild intellectual disability. The article deals with the quality of fulfilling social family role of pupils placed in youth educational centers. The introduction describes the social situation of people with intellectual disabilities, signaling the implementation of the postulate of normalization and social inclusion. Subsequent part  resents the theoretical review of systemic solutions of a legal nature in relation to a minor and the conditions of social maladjustment of persons with mild intellectual disability. In the last part the main methodological assumptions and results of conducted surveys were finally presented. The aim of the study was to determine  he quality of fulfilling the social family role of minors with mild intellectual disabilities placed in a youth educational center. The study used the Estimation Scale to Assess the Functioning of Youth in Social Roles developed by Marek Ignaczak and Janusz Reykowski. As a result, empirical material was collected  overing 124 profiles of the studied youth. The results of the research allowed to formulate the conclusion that the length of the juvenile’s stay in the social rehabilitation institution and their gender are the factors differentiating the fulfillment of the social family role. In addition, it turns out that the family environment is an extremely important but undervalued factor in the process of juvenile social rehabilitation.

Keywords: intelectuall developmental disorder, social rehabilitation, youth educational centers, human development, teenager, social role

A new scale, Parental Burnout Measure - 12 (PBM-12), for measuring burnout of parents of children with disabilities is validated in the study with 246 participants. Confirmatory factor analysis (CFA) reveals the best fit model that comprises two correlated factors - exhaustion and helplessness. Also, in theoretical validity test, all burnout parameters negatively correlate with all parameters of the sense of coherence and resilience while positively with 3 coping parameters – Focus on and emotion venting, Behavioral disengagement, and Substance use, plus negatively – with Positive Reinterpretation and Growth Coping. The results attest the validity of PBM-12 measure in the context of theories of stress and burnout and suggest that PBM-12 can be a useful tool for screening of parental burnout. 

Poczucie spójności, prężności i radzenie sobie z problemami jako korelanty wypalania się sił rodziców dzieci z niepełnosprawnością. Nowe narzędzie do przesiewowego badania w zakresie wypalania Rodzicielskiego

Nowa skala, Samopoczucia Rodzicielskiego (PBM-12), do pomiaru wypalania się sił u rodziców dzieci z niepełnosprawnością została uwierzytelniona w badaniu 246 rodziców. Analiza czynnikowa (Confirmatory Factor Analysis – CFA) ujawniła model najlepszego dopasowania, na który składają się dwa skorelowane ze sobą czynniki – wyczerpanie i bezradność. Ponadto, w teście poprawności teoretycznej, wszystkie parametry wypalenia ujemnie korelują ze wszystkimi parametrami poczucia koherencji i prężności, a dodatnio – z 3 parametrami radzenia sobie – koncentracja na emocjach i ich wyładowaniu,  zaprzestaniu działań i zażywaniu alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, oraz ujemnie – z pozytywnym przewartościowaniem i rozwojem. Wyniki potwierdzają zasadność pomiaru PBM-12 w kontekście teorii stresu i wypalenia oraz sugerują, że PBM-12 może być użytecznym narzędziem do badania przesiewowego wypalenia rodzicielskiego, rodziców dzieci z niepełnosprawnością.

Słowa kluczowe: pomiar wypalenia rodzicielskiego, dzieci z niepełnosprawnością, poczucie koherencji, rezyliencja, radzenie sobie