Przyjmowanie perspektyw feministycznych w badaniach muzykologicznych nie tylko jest w Polsce nadal wielką rzadkością, ale też ma głęboko problematyczny status. Zarówno istniejące w Polsce prace naukowe, jak i doświadczenia badaczek i badaczy, ujawniają podwójny problem istniejący w polskiej muzykologii feministycznej: z jednej strony powiązaniom pomiędzy muzyką a płcią biologiczną i kulturową poświęca się niezwykle mało uwagi, a z drugiej strony, gdy temat już się pojawia, uchodzi za bardzo kontrowersyjny.

Wyzwania, przed którymi stoi współczesna muzykologia feministyczna w Polsce, mają swoje źródło między innymi w złożonym i często bardzo ambiwalentnym sposobie, w jaki kultura muzyczna i dyskurs feministyczny w Polsce kształtowały się już w czasach PRL (1945-1989). Sięgając aż do okresu komunistycznego, można zaobserwować jak rozmaite czynniki historyczne, polityczne i socjologiczne wpłynęły na badania nad statusem kobiet i płcią we współczesnej polskiej muzykologii. W celu wyjaśnienia statusu muzykologii feministycznej w Polsce omówione zostały trzy istotne zagadnienia: 1) wpływ propagandy komunistycznej na polską muzykologię; 2) wpływ rzeczywistości komunistycznej na recepcję feminizmu w polskim społeczeństwie; 3) sposób, w jaki na historię polskiej muzyki wpłynęła postać Grażyny Bacewicz. Artykuł charakteryzuje każde z tych zagadnień i omawia, w jaki sposób każde z nich mogło przyczynić się do aktualnego stanu muzykologii feministycznej w Polsce.

Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) jest uważany za jedną z najbardziej wpływowych postaci kultury swego czasu, a jego dorobek literacki inspirował wielu kompozytorów dziewiętnastowiecznych i późniejszych. Sam Goethe cenił muzyczne opracowania swoich dzieł, gdyż jego zdaniem poezja bez muzyki nie wydawała się kompletna.

Jednym z wielu kompozytorów, którzy inspirowali się wierszami Goethego, był Zdeněk Fibich (1850-1900), czeski kompozytor, którego nazwisko mocno związane jest z gatunkami opery i melodramatu. Niewiele jednak wiadomo o jego pierwszych próbach kompozytorskich w dziedzinie pieśni. Zainspirowany opracowaniami Schuberta i Schumanna kompozytor cenił takich niemieckich poetów, jak Rückert, Heine, Eichendorff i Goethe. Ponadto podczas całego życia Fibich sięgał po teksty poetów niemieckich i czeskich. Podobnie jak w przypadku Schuberta, pierwsze Lieder Fibicha pochodzą z czasów, kiedy kompozytor był nastolatkiem. Gefunden, jego pierwsze muzyczne opracowanie tekstu Goethego, powstało już w 1865 roku. W niniejszym artykule przestudiowałem dziewięć opracowań tekstu Wilhelm Meister Lehrjahren, które powstały między 16 a 21 kwietnia 1871 roku. Do zbadania tych konkretnych pieśni skłoniły mnie liczne powody. Po pierwsze, utwory Fibicha do tekstów Goethego były długo zaniedbywane zarówno przez muzykologów, jak i wykonawców – dotychczas żaden z jedenastu utworów wokalnych nie został wydany ani zarejestrowany. Po drugie, potrzebne jest przeprowadzenie porównawczych studiów zestawiających te pieśni z innymi opracowaniami tekstów Goethego. Moje badania mają na celu wypełnić lukę, jaka powstała w badaniach nad gatunkiem pieśni w XIX wieku oraz odpowiedzieć na zaistniałe pytania: Jak pieśni Fibicha wypadają w porównaniu z pieśniami Schuberta, Schumanna, Wolfa i innych? Dlaczego dotychczas nie zostały przebadane? Ten artykuł został zamierzony jako punkt wyjścia dla ustalenia znaczenia zapomnianych pieśni Fibicha do tekstów Goethego.

André Caplet jest ważną postacią muzyki francuskiej początku XX wieku. Był założycielem Société Musicale Indépendante i orędownikiem muzyki nowej. Został zapamiętany także dzięki swojemu wkładowi w powstanie Le Martyre de Saint-Sébastien i La boîte à joujoux Claude’a Debussy’ego.

Cechą charakterystyczną dorobku twórczego Capleta z lat poprzedzających I wojnę światową i późniejszych jest bogaty język harmoniczny, będący mieszanką harmoniki modalnej i diatoniki, przeplatających się w wyszukany i skomplikowany sposób. Także w Mélodies można odnaleźć wiele przykładów nowatorskiego użycia struktur modalnych.

Niniejszy artykuł jest refleksją nad niektórymi z odkryć na polu tonalności dokonanych przez Capleta w jego wybranych dziełach z lat 1914-1925. Przedstawiono także przykłady innowatorskiego podejścia Capleta do łączenia modalizmów z diatonizmami, zwracając uwagę na użycie struktur powstałych w wyniku ich syntezy.

Nowoczesny język harmoniczny Capleta oferuje bogactwo rozwiązań na polu kreatywności i wyobraźni muzycznej. Był to kompozytor, który używał różnych konwencji i technik kompozytorskich. Analiza jego warsztatu pomoże zrozumieć indywidualny język harmoniczny André Capleta i umieścić go w kręgu francuskiego modernizmu.

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie głównych cech gatunku misterium w kulturze muzycznej Europy XIX i XX wieku na podstawie jego podstawowych wyznaczników, które ukształtowały się w starożytności i średniowieczu.

Gatunek misterium opiera się przede wszystkim na kilku zasadach. Na złożoność jego cech charakterystycznych składają się: przede wszystkim model świata z danej epoki, a także dwa dodatkowe czynniki – religijny i społeczny.

W misteriach powstałych w starożytności i średniowieczu wymienione komponenty funkcjonowały jako spójna całość współtworzona przez nierozłączne elementy; następnie, w epokach późniejszych, a zwłaszcza pod koniec XIX i na początku XX wieku, stałe części składowe misterium uległy dezintegracji. Proces ten został omówiony na przykładach z następujących oper:

• wspólna religia i model etyczny: Parsifal Richarda Wagnera;
• kodeks zasad moralnych w kontekście społecznym: Moses und Aron Arnolda Schoenberga;
• rozwinięcie myśli św. Tomasza z Akwinu w świecie współczesnym: Saint François d’Assise Oliviera Messiaena.

W moim artykule została podkreślona jedność elementów niezbędnych dla powstania gatunku misterium; wielorakie źródła libretta; misja głównego bohatera; interpretacja samej tajemnicy przez autora; obfitość scen rytuału; relacja pomiędzy wewnętrznymi a zewnętrznymi procesami zachodzącymi w dramaturgii dzieła; synteza wielorakich gatunków teatralnych; statyczna dramaturgia. Wszystkie te cechy nasuwają na myśl specyficzny typ dramaturgii muzycznej, w której kategorie czasu i przestrzeni tworzą trzy główne sfery mistyczne: boską, ziemską i diabelską. W konsekwencji dramaturgia inscenizacji operowej dzieli się na trzy poziomy aktywności: powierzchowny, wewnętrzny i ponadczasowy.

Okres międzywojenny był czasem wielkiej popularności muzyki żydowskiej; jej ekspansja na grunt kultury ogólnoeuropejskiej łączyła się z rozwojem zaplecza instytucjonalnego dla działań kulturalnych, szczególnie zaś ruchu medialnego (co oznaczało, że muzyka zaczęła mieć znacznie rynkowe), z drugiej zaś strony – z odradzaniem się żydowskiego ruchu narodowego, w jego różnorodnych ideologicznych odmianach, z których każda podkreślała ważną rolę wspierania i promowania kultury niematerialnej, stanowiącej jeden z filarów tożsamości żydowskiej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Praga pełniła funkcję trzeciego co do znaczenia (po Wiedniu i Berlinie) ośrodka żydowskiej kultury muzycznej w Środkowej Europie, wywierała znaczny wpływ na inne centra kulturowe, takie jak Bratysława, Budapeszt, czy też najbliższa autorowi niniejszego tekstu – Warszawa. W artykule zaprezentowane zostały kolejno różnorodne aspekty obecności muzyki żydowskiej w tzw. powszechnym życiu muzycznym międzywojennej Pragi, wśród których wymienić należy: działalność muzyczną żydowskich organizacji oraz synagog, prezentacje żydowskiej muzyki instrumentalnej, chóralnej i pieśni (synagogalnej, ludowej i artystycznej) w praskich salach koncertowych, aktywność grupy młodych kompozytorów żydowskich, czyli reprezentantów tzw. Nowej Szkoły Żydowskiej (m.in. Walter Süskind, Mieczysław Kolinski, Berthold Kobias, Hermann Weiss i Frank Pollak) oraz refleksje na temat muzyki żydowskiej obecną w publikacjach książkowych i na łamach prasy.

Niniejszy artykuł omawia problem tożsamości muzyków żydowskich na przykładzie przedwojennych artystów galicyjskich. Podkreśla znaczenie podziałów społecznych i politycznych wewnątrz społeczności żydowskiej oraz wpływ idei asymilacji liberalnej, socjalistycznej i syjonistycznej na życie muzyczne Żydów w dawnej Galicji. Następnie omawia ich oddziaływanie na indywidualnych muzyków takich jak: Bronisław Gimpel, Bronisław Huberman, Józef Koffler, Stanisław Lipski, Wilhelm Mantel, Paweł Anhalt, Stefan Schleichkorn, Henryk Guensberg, Józef Neger, Henryk Apte, Izaak Lust, Zofia Lissa, Mordechaj Gebirtig, Nachum Sternheim oraz tych aktywnych na scenie muzyki rozrywkowej. Celem artykułu jest skłonienie do ponownej refleksji nad tematem tożsamości przedwojennych muzyków żydowskich i wykorzystanie w literaturze muzykologicznej ustaleń socjologów i historyków wskazujących na złożoność, a nie jednoznaczność, autoidentyfikacji członków żydowskiej diaspory. Zrozumienie uwarunkowań działalności żydowskich artystów pozwala dopiero pełniej odczytać ukryte znaczenia podejmowanej przez nich aktywności.

Tematem artykułu jest działalność współczesnych polskich wydawnictw muzycznych, mających w swojej ofercie publikacje dedykowane dzieciom rozpoczynającym swoją edukację muzyczną. Autorka w syntetyczny sposób prezentuje ten obszar polskiego rynku, jak również obserwuje i analizuje obecne na nim tendencje. Wymienia także kluczowe wydawnictwa, prezentując krótko profil ich działalności, preferowane instrumenty, kompozytorów, warunki edytorskie itp., w sposób bardziej szczegółowy omawiając wybrane publikacje trzech domów wydawniczych: Studio Bis, Crescendo i Euterpe. W ostatnim przypadku autorka przeprowadziła wywiad z Małgorzatą Flis – ilustratorką wydawnictwa Euterpe. Wszystkie przykłady zostały zanalizowane w sposób interdyscyplinarny – zarówno ze strony edytorskiej, jak i muzykologicznej.