The purpose of my paper is to reveal the main features of the mystery genre in the European musical culture of the 19th and the 20th century on the basis of the genre features established in the Antiquity and the Middle Ages.

The mystery play genre, as we know, in essence means the firm unity of certain stable features. The complexity of those features consists of two specific elements—religion and social, and a general one—the model of the world for a certain epoch.

If in the mysteries of Ancient civilizations and the Middle Ages, the aforementioned components operated as a firm unity of inseparable elements; later, in the period after the “new times”, especially at the end of the 19th century and in the 20th century, the stable elements were disintegrated from each other. This process is discussed on the examples of the following operas:

• The common religion and ethical model—Wagner’s Parsifal;

• The code of moral rules and principles in the social context—Schoenberg’s Moses und Aron;

• The explication of Thomistic ideas in the modern world—Messiaen’s Saint François d’Assise.

What is outlined is the unity of necessary components of the genre of the mystery play: multidimensional sources of libretto; a mission of the main hero; the author’s interpretation of the mystery; the abundance of ritual scenes; the relationship between the internal and external

dramaturgical processes; synthesis of the different theatrical genres; static dramaturgy. All of these features suggest a specific type of musical main mystic spheres: divine, terrestrial and demonic. Consequently, the dramaturgy of opera staging has three levels of activity: superficial, inner and upon time.

ABSTRAKT

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie głównych cech gatunku misterium w kulturze muzycznej Europy XIX i XX wieku na podstawie jego podstawowych wyznaczników, które ukształtowały się w starożytności i średniowieczu.

Gatunek misterium opiera się przede wszystkim na kilku zasadach. Na złożoność jego cech charakterystycznych składają się: przede wszystkim model świata z danej epoki, a także dwa dodatkowe czynniki – religijny i społeczny.

W misteriach powstałych w starożytności i średniowieczu wymienione komponenty funkcjonowały jako spójna całość współtworzona przez nierozłączne elementy; następnie, w epokach późniejszych, a zwłaszcza pod koniec XIX i na początku XX wieku, stałe części składowe misterium uległy dezintegracji. Proces ten został omówiony na przykładach z następujących oper:

• wspólna religia i model etyczny: Parsifal Richarda Wagnera;

• kodeks zasad moralnych w kontekście społecznym: Moses und Aron Arnolda Schoenberga;

• rozwinięcie myśli św. Tomasza z Akwinu w świecie współczesnym: Saint François d’Assise Oliviera Messiaena.

W moim artykule została podkreślona jedność elementów niezbędnych dla powstania gatunku misterium; wielorakie źródła libretta; misja głównego bohatera; interpretacja samej tajemnicy przez autora; obfitość scen rytuału; relacja pomiędzy wewnętrznymi a zewnętrznymi procesami zachodzącymi w dramaturgii dzieła; synteza wielorakich gatunków teatralnych; statyczna dramaturgia. Wszystkie te cechy nasuwają na myśl specyficzny typ dramaturgii muzycznej, w której kategorie czasu i przestrzeni tworzą trzy główne sfery mistyczne: boską, ziemską i diabelską. W konsekwencji dramaturgia inscenizacji operowej dzieli się na trzy poziomy aktywności: powierzchowny, wewnętrzny i ponadczasowy.

The purpose of my paper is to reveal the main features of the mystery genre in the European musical culture of the 19th and the 20th century on the basis of the genre features established in the Antiquity and the Middle Ages.

The mystery play genre, as we know, in essence means the firm unity of certain stable features. The complexity of those features consists of two specific elements—religion and social, and a general one—the model of the world for a certain epoch.

If in the mysteries of Ancient civilizations and the Middle Ages, the aforementioned components operated as a firm unity of inseparable elements; later, in the period after the “new times”, especially at the end of the 19th century and in the 20th century, the stable elements were disintegrated from each other. This process is discussed on the examples of the following operas:

• The common religion and ethical model—Wagner’s Parsifal;

• The code of moral rules and principles in the social context—Schoenberg’s Moses und Aron;

• The explication of Thomistic ideas in the modern world—Messiaen’s Saint François d’Assise.

What is outlined is the unity of necessary components of the genre of the mystery play: multidimensional sources of libretto; a mission of the main hero; the author’s interpretation of the mystery; the abundance of ritual scenes; the relationship between the internal and external

dramaturgical processes; synthesis of the different theatrical genres; static dramaturgy. All of these features suggest a specific type of musical main mystic spheres: divine, terrestrial and demonic. Consequently, the dramaturgy of opera staging has three levels of activity: superficial, inner and upon time.