Teoretyczne myślenie o polityce to domena emocjonalnych sporów, antynomii związanych z rozumieniem fenomenu nauki czy też powodów nierozstrzygalnych kontrowersji dotyczących podstaw uznawanych światopoglądów. Uczestniczą w tej dyskusji, we właściwym dla siebie stylu, zarówno nauki społeczne, jak i nauki humanistyczne; politologia i wypracowane w jej obszarze przedmiotowym teorie mieszczą się pomiędzy nimi. Ich rozpatrywanie nie ma znamion spokojnej, rzeczowej polemiki, przebiega z naruszaniem reguł racjonalności naukowej. Niejednokrotnie ma charakter konfesyjny: spierające się strony, zamiast dyskursywnego objaśnienia zajmowanego stanowiska i przytoczenia stosownych argumentów, ograniczają się do wyjawienia własnego „wyznania wiary” i z tej pozycji zdeprecjonowania kontrpartnera. W opinii autorki teoria społeczna i w jej planie rozważane politologiczne teorie polityki – mogłyby ułatwić ustalenie i zrozumienie źródeł poglądów generujących różnice.

Celem artykułu jest analiza wyobraźni twórczej jako źródła tworzenia teorii i teoretyzowania na gruncie nauki o polityce. W tym rozumieniu dokonano trójstopniowej odsłony głównych wątków refleksji metodologicznej, które są synonimem mechanizmu tworzenia teorii w politologii. Odsłona przebiega według następującego schematu: wyobraźnia ludzka → pośredniość poznania → twórcze teoretyzowanie.

Badania dotyczące osobliwości wieloaspektowości polityki, polityzacji i polityczności trwające przez dłuższy czas oraz z uwzględnieniem dyrektywy komparatywizmu – w zakresie zarówno myśli politycznej wielu nurtów ideologicznych i tym samym rozmaitych wykładni aksjologicznych, jak i podstawowych pojęć politologicznych – powinny zmierzać do formułowania zdań ogólnych uzyskujących status ważnych konstatacji eksplanacyjnych i nomologicznych umożliwiających kreowanie określonych teorii polityki.

Doświadczenie komparatywne w zakresie nomologicznego wyjaśniania zjawisk i procesów politycznych, a także wielorakich osobliwości polityczności powinno umożliwiać ideację politologiczną mogącą sprzyjać kreatywnemu formułowaniu twierdzeń teoretycznych w zakresie prawidłowości ujętych probabilistycznie, odnoszących się do szeroko rozumianej polityki, sprawdzalnych w sytuacji zmieniających się realiów społeczno-politycznych.

Wskazana byłaby zatem wzmożona aktywność na rzecz sformułowania najbardziej adekwatnego paradygmatu konceptualnego w zakresie teorii polityki. Wskutek tego pojawiałyby się propozycje teorii polityki uwzględniającej realia społeczno-polityczne i komplementarnej względem licznych specjalności nauk o polityce. Ich przedstawiciele mogą wyrażać, w mniejszym lub większym stopniu, pragnienie na rzecz formułowania konstatacji uzyskujących status stwierdzeń o znamionach teoretycznych, komplementarnych wobec dociekań i wyjaśniania w zakresie szerokiego spektrum badań politologicznych.

Artykuł porusza problematykę naukowego uprawomocnienia refleksji teoretycznej w warunkach dyskursu akademickiego. Zasadnicza teza zakłada, że status stanowiska, szkoły czy tradycji teoretycznej jest uwarunkowany z jednej strony merytoryczną argumentacją odwołującą się do racjonalnego uzasadniania i eksplanacyjnego pragmatyzmu, z drugiej zaś przez wiele czynników pozaracjonalnych, które determinują współczesny dyskurs w środowisku naukowym. Autor zwraca tu uwagę zarówno na kulturowe, jak i organizacyjne oraz instytucjonalne uwarunkowania dyskursu.

Celem artykułu jest ukazanie odmiennych kierunków ewolucji metodologicznych, jakie przechodziły dwie dyscypliny społeczne: ekonomia oraz politologia. Źródłem skrajnie różnych decyzji metodologicznych podejmowanych przez reprezentantów „głównych nurtów” w tych dyscyplinach były odmienne strategie budowania tożsamości własnej dyscypliny oraz różnice w postrzeganiu przedmiotu badań nauk społecznych. Ekonomiści, zapożyczając instrumentarium badawcze od nauk formalnych, opowiadali się po stronie monizmu metodologicznego i konstruowali tożsamość dyscypliny w opozycji do pozostałych reprezentantów nauk społecznych. Politologia z kolei (świadoma specyfiki przedmiotu badań nauk społecznych) przyjęła perspektywę dualizmu metodologicznego, dlatego też swoją tożsamość budowała nie w opozycji, lecz w ramach jednej dziedziny nauk – wyposażonej we wspólne metody badawcze, choć poruszającej odmienne aspekty. W artykule opisano również współczesne skutki tych różnych wyborów metodologicznych: z jednej strony kryzys zdolności eksplanacyjnych i predyktywnych ekonomii, wywołany pogłębiającą się formalizacją stosowanych modeli badawczych; z drugiej strony obserwowany w politologii zwrot w stronę interpretacjonizmu, koncentrującego swoją uwagę na odczytywaniu sensów i motywacji działań ludzkich. 

Przedmiotem artykułu jest konceptualizacja instytucji jako ważnego pola badawczego w teorii polityki. W pierwszej części autor omawia tradycje analizy instytucjonalnej w politologii i klasyczne rozumienie instytucji politycznych. Następnie przedstawia koncepcje definiowania instytucji, ukazując tendencję w literaturze do rozszerzania definicji, czego wyrazem jest wielowymiarowość i nieostrość pojęcia. Trzecia część omawia funkcjonalne podeście do definiowania instytucji, wskazując przede wszystkim na funkcje przypisywane instytucjom politycznym. W kolejnej części autor wskazuje na wieloaspektowość analizy instytucjonalnej, która wymaga badań wielu dyscyplin nauk społecznych, szczególnie politologii i socjologii polityki. Przedmiotem rozważań ostatnich trzech sekcji są charakter relacji między instytucją a działaniem politycznym, mechanizmy władzy instytucjonalnej oraz rola sieci społecznych jako nowego wymiaru analizy instytucjonalnej.

Współczesna debata publiczna w coraz mniejszym stopniu dotyka najważniejszych zagadnień dla tradycyjnej filozofii polityki, a coraz bardziej koncentruje się na samej formie wypowiedzi. Poprawność polityczna ogranicza poważne i istotne społeczne dyskusje oraz powoduje, że niektóre problemy filozoficzne stają się „nietykalne”. Wiele poruszanych publicznie kwestii zaczyna podlegać ocenie w kategoriach estetycznych. Celem artykułu jest przedstawienie współczesnego kontekstu wyznaczającego zewnętrzne warunki uprawiania filozofii politycznej i ukazanie w zarysie czynników wpływających na ramy treściowe i formalne takiej debaty.

Sentencja „cel uświęca środki” ma wieloraki status: może być konstatacją, oceną, postulatem, dyrektywą, dewizą postępowania. „Uświęca” może znaczyć: uzasadnia, usprawiedliwia, rozgrzesza, sankcjonuje, legitymizuje, nobilituje, uwzniośla, dosłownie uświęca (sakralizuje). Formuła ta spełnia zarówno funkcje motywacyjne (służąc przełamaniu własnych wątpliwości i zahamowań podmiotu), jak i racjonalizacyjne (wpływając na przełamaniu oporów, sprzeciwów, krytyki w otoczeniu podmiotu). Towarzyszy również amoralnym i cynicznym oraz ideowym, służebnym społecznie wersjom makiawelizmu.