Teoretyczne myślenie o polityce to domena emocjonalnych sporów, antynomii związanych z rozumieniem fenomenu nauki czy też powodów nierozstrzygalnych kontrowersji dotyczących podstaw uznawanych światopoglądów. Uczestniczą w tej dyskusji, we właściwym dla siebie stylu, zarówno nauki społeczne, jak i nauki humanistyczne; politologia i wypracowane w jej obszarze przedmiotowym teorie mieszczą się pomiędzy nimi. Ich rozpatrywanie nie ma znamion spokojnej, rzeczowej polemiki, przebiega z naruszaniem reguł racjonalności naukowej. Niejednokrotnie ma charakter konfesyjny: spierające się strony, zamiast dyskursywnego objaśnienia zajmowanego stanowiska i przytoczenia stosownych argumentów, ograniczają się do wyjawienia własnego „wyznania wiary” i z tej pozycji zdeprecjonowania kontrpartnera. W opinii autorki teoria społeczna i w jej planie rozważane politologiczne teorie polityki – mogłyby ułatwić ustalenie i zrozumienie źródeł poglądów generujących różnice.

Let’s Get Together – We Are All Theorists!

Abstract: Theoretical approach to politics is the domain of emotional disputes, antinomies connected with the interpretation of the phenomenon of science, or the reason for insoluble controversies, concerning the foundations of recognized worldviews. Both social sciences and humanities participate in this discussion, in their own specific way; political science and the theories developed within this domain can be positioned between them. This discussion, however, bears no signs of a matter of fact debate, it is conducted in breach of the principles of scientific rationality. Many a time it has a confessional character: the arguing parties, instead of presenting their own positions in a discursive way, and quoting appropriate arguments, oft en resort to presenting their own “confession of faith” and use it as a starting point to denigrate the opponent. It is the author’s opinion that social theory and the theories of politics investigated within its frame would help to find and understand the origins of opposing worldviews.

Celem artykułu jest analiza wyobraźni twórczej jako źródła tworzenia teorii i teoretyzowania na gruncie nauki o polityce. W tym rozumieniu dokonano trójstopniowej odsłony głównych wątków refleksji metodologicznej, które są synonimem mechanizmu tworzenia teorii w politologii. Odsłona przebiega według następującego schematu: wyobraźnia ludzka → pośredniość poznania → twórcze teoretyzowanie.

Creative Imagination – the Source of Theorizing in Political Science

Badania dotyczące osobliwości wieloaspektowości polityki, polityzacji i polityczności trwające przez dłuższy czas oraz z uwzględnieniem dyrektywy komparatywizmu – w zakresie zarówno myśli politycznej wielu nurtów ideologicznych i tym samym rozmaitych wykładni aksjologicznych, jak i podstawowych pojęć politologicznych – powinny zmierzać do formułowania zdań ogólnych uzyskujących status ważnych konstatacji eksplanacyjnych i nomologicznych umożliwiających kreowanie określonych teorii polityki.

Doświadczenie komparatywne w zakresie nomologicznego wyjaśniania zjawisk i procesów politycznych, a także wielorakich osobliwości polityczności powinno umożliwiać ideację politologiczną mogącą sprzyjać kreatywnemu formułowaniu twierdzeń teoretycznych w zakresie prawidłowości ujętych probabilistycznie, odnoszących się do szeroko rozumianej polityki, sprawdzalnych w sytuacji zmieniających się realiów społeczno-politycznych.

Wskazana byłaby zatem wzmożona aktywność na rzecz sformułowania najbardziej adekwatnego paradygmatu konceptualnego w zakresie teorii polityki. Wskutek tego pojawiałyby się propozycje teorii polityki uwzględniającej realia społeczno-polityczne i komplementarnej względem licznych specjalności nauk o polityce. Ich przedstawiciele mogą wyrażać, w mniejszym lub większym stopniu, pragnienie na rzecz formułowania konstatacji uzyskujących status stwierdzeń o znamionach teoretycznych, komplementarnych wobec dociekań i wyjaśniania w zakresie szerokiego spektrum badań politologicznych.

The Potential and Limitations of Creating the Theory of Politics

Abstract: Long term comparative studies on the specificity of the multifaceted character of politics, politicization and politicality – entailing both political thought of various ideological currents and thus diff erent axiological interpretations, and also fundamental political notions – should aim to formulate general statements earning the status of significant explanatory and nomological conclusions, which are instrumental in creating specific political theories. Comparative experience in nomological explanation of political phenomena and processes, and also various idiosyncrasies of politicality should enable a political ideation that would contribute to a creative expression of theoretical statements in terms of regularities understood in a probabilistic sense, referring to broadly-understood politics, verifiable in constantly-changing social and political circumstances. It is recommended that eff orts to formulate an optimally adequate conceptual paradigm in terms of theory of politics are intensified. As a result, there would appear various proposals of a theory of politics that would correspond to socio-political reality, the theory that should be complementary to numerous sub-fields in political science. Their exponents can express, to a greater or lesser extent, a wish to formulate observations that will become statements with a status similar to that of theoretical ones, which are complementary to investigations and explanations in the area of broadly-understood political research. 

Artykuł porusza problematykę naukowego uprawomocnienia refleksji teoretycznej w warunkach dyskursu akademickiego. Zasadnicza teza zakłada, że status stanowiska, szkoły czy tradycji teoretycznej jest uwarunkowany z jednej strony merytoryczną argumentacją odwołującą się do racjonalnego uzasadniania i eksplanacyjnego pragmatyzmu, z drugiej zaś przez wiele czynników pozaracjonalnych, które determinują współczesny dyskurs w środowisku naukowym. Autor zwraca tu uwagę zarówno na kulturowe, jak i organizacyjne oraz instytucjonalne uwarunkowania dyskursu.

Discursive Validation of Theoretical Reflection in Political Sciences

Abstract: The article addresses the topic of scientific validation of theoretical reflection in the context of academic discourse. The primary thesis states that the status of a stance, school or a theoretical traditionis, on the one hand, determined by factual arguments relying on rational justification and explanatory pragmatism, and on the other hand, by numerous irrational factors that determine contemporary discourse in scientific community. The author focuses on both cultural, systemic and institutional determinants of discourse. 

Celem artykułu jest ukazanie odmiennych kierunków ewolucji metodologicznych, jakie przechodziły dwie dyscypliny społeczne: ekonomia oraz politologia. Źródłem skrajnie różnych decyzji metodologicznych podejmowanych przez reprezentantów „głównych nurtów” w tych dyscyplinach były odmienne strategie budowania tożsamości własnej dyscypliny oraz różnice w postrzeganiu przedmiotu badań nauk społecznych. Ekonomiści, zapożyczając instrumentarium badawcze od nauk formalnych, opowiadali się po stronie monizmu metodologicznego i konstruowali tożsamość dyscypliny w opozycji do pozostałych reprezentantów nauk społecznych. Politologia z kolei (świadoma specyfiki przedmiotu badań nauk społecznych) przyjęła perspektywę dualizmu metodologicznego, dlatego też swoją tożsamość budowała nie w opozycji, lecz w ramach jednej dziedziny nauk – wyposażonej we wspólne metody badawcze, choć poruszającej odmienne aspekty. W artykule opisano również współczesne skutki tych różnych wyborów metodologicznych: z jednej strony kryzys zdolności eksplanacyjnych i predyktywnych ekonomii, wywołany pogłębiającą się formalizacją stosowanych modeli badawczych; z drugiej strony obserwowany w politologii zwrot w stronę interpretacjonizmu, koncentrującego swoją uwagę na odczytywaniu sensów i motywacji działań ludzkich. 

Explanatory Limitations in Economics and Political Science

Przedmiotem artykułu jest konceptualizacja instytucji jako ważnego pola badawczego w teorii polityki. W pierwszej części autor omawia tradycje analizy instytucjonalnej w politologii i klasyczne rozumienie instytucji politycznych. Następnie przedstawia koncepcje definiowania instytucji, ukazując tendencję w literaturze do rozszerzania definicji, czego wyrazem jest wielowymiarowość i nieostrość pojęcia. Trzecia część omawia funkcjonalne podeście do definiowania instytucji, wskazując przede wszystkim na funkcje przypisywane instytucjom politycznym. W kolejnej części autor wskazuje na wieloaspektowość analizy instytucjonalnej, która wymaga badań wielu dyscyplin nauk społecznych, szczególnie politologii i socjologii polityki. Przedmiotem rozważań ostatnich trzech sekcji są charakter relacji między instytucją a działaniem politycznym, mechanizmy władzy instytucjonalnej oraz rola sieci społecznych jako nowego wymiaru analizy instytucjonalnej.

Institutional Aspects of the Theory of Politics

Abstract: The subject of this essay is conceptualization of political institutions as an important research field for the theory of politics. An article is divided into seven parts. The first section reminds of the traditions in the institutional political studies. The second part embraces a conceptual analysis and traces a tendency in the political science literature to stretch the concept of institution beyond its original meaning. Third part puts attention to the functional approach to the conceptualization of political institutions. And the next part an author points out the many disciplinary aspects of the new institutional analysis, which requires an involvement of many disciplines such as political science, law, political sociology and economy. The last three sections are devoted to the relationships between political actor and institutions, the mechanisms of institutional power, and the role of social networks in the institutional analysis. 

Współczesna debata publiczna w coraz mniejszym stopniu dotyka najważniejszych zagadnień dla tradycyjnej filozofii polityki, a coraz bardziej koncentruje się na samej formie wypowiedzi. Poprawność polityczna ogranicza poważne i istotne społeczne dyskusje oraz powoduje, że niektóre problemy filozoficzne stają się „nietykalne”. Wiele poruszanych publicznie kwestii zaczyna podlegać ocenie w kategoriach estetycznych. Celem artykułu jest przedstawienie współczesnego kontekstu wyznaczającego zewnętrzne warunki uprawiania filozofii politycznej i ukazanie w zarysie czynników wpływających na ramy treściowe i formalne takiej debaty.

Will Philosophy of Politics Be Transformed into Political Aesthetics? Contribution to the Meta-theoretical Analysis

Abstract: Contemporary public debate less and less touches the key issues for the traditional philosophy of politics, and more and more focused on very form of the statements. The political correctness reduces serious, profound discussions and causes, that some philosophical problems are “untouchable”. Many issues brought up publicly are starting being subject to an evaluation in aesthetic categories. The  aim of the article is to show the contemporary context of designating the external conditions for practicing political philosophy and to present an overview of the factors affecting the framework of content and formal frames such debate. 

Sentencja „cel uświęca środki” ma wieloraki status: może być konstatacją, oceną, postulatem, dyrektywą, dewizą postępowania. „Uświęca” może znaczyć: uzasadnia, usprawiedliwia, rozgrzesza, sankcjonuje, legitymizuje, nobilituje, uwzniośla, dosłownie uświęca (sakralizuje). Formuła ta spełnia zarówno funkcje motywacyjne (służąc przełamaniu własnych wątpliwości i zahamowań podmiotu), jak i racjonalizacyjne (wpływając na przełamaniu oporów, sprzeciwów, krytyki w otoczeniu podmiotu). Towarzyszy również amoralnym i cynicznym oraz ideowym, służebnym społecznie wersjom makiawelizmu.

On Multiple Meanings of the Saying “the End Justifies the Means”

Normative political theory was developed in ancient Greece and provided the foundations for political research. Its role was never questioned until the rise of logical positivism and empirical social science with its claims to be truly scientific’ that is, value neutral. The article starts with a short overview of this controversy and provides an analysis of the nature of normative theorizing, the structure of a normative argument and the role of normative political theory. The last section focuses on the problematic relationship between empirical and normative research. It is argued that political philosophy can be practical, but before it becomes oriented towards practical goals, it should deal with purely deductive fact-insensitive principles.

Although concepts are typically assumed to be at the core of both the language of politics and the language of political inquiry, the meaning of “concept” has remained notoriously vague. In everyday usage, prominent elements of philosophy, and the literature of political science and political theory, concepts are, however, primarily assumed to be mental phenomena that are expressed in words and actions. This assumption has been challenged by Ludwig Wittgenstein, Gilbert Ryle, and a variety of contemporary philosophers who claim that human thought is primarily linguistic. This suggests that concepts are best understood as forms of linguistic usage. The concept-word “politics” refers to a culturally and historically variable category of social phenomena, and it is a mistake to assume that the phrase “the political” designates a theoretical concept.

David Easton’s 1953 complaint of political science’s ‘theoretical malnutrition and surfeit of facts’ has been echoed numerous times, recently for instance in the ‘Perestroika’ movement in American political science. Proposals for rectifying the theoretical deficit have been numerous, but one line of argument has come to predominate: the realist critique of political science’s positivism. This essay examines that critique and finds fault both with its characterization of positivism and its proposed remedy for the theoretical deficit. Its diagnosis and therapy are both philosophically inflated, with a dangerous promotion of a transcendental or speculative ontology and concomitant neglect of empirical constraints on theorizing. Yet with a restored but deeper emphasis on the empirical basis of theory, taking the question of the nature and causal mechanisms of ‘political culture’ as illustrative, and disregarding the inhibitions created by disciplinary boundaries, progress beyond theoretical malnutrition remains possible.

The aim of the article is to reveal the nature of political values. One group of theoreticians thinks that political values are derived from non-political spheres. The representatives of the other group hold the view that there are purely political values. These two different understandings are to be found in the works of Michel Foucault and John Rawls. Foucault thinks that any non-political value can be transformed into a political value, and Rawls claims that there are purely political values. Both of these positions face difficulties. Foucault cannot explain how non-political values become political, and Rawls cannot explain how non-political values can influence politics. To solve the problem of the origin of political values we have to turn to what Carl Schmitt calls the political. Without a definition of the political it is impossible to explain political values.

I will focus here on three perspectives related to the question of the application of social rights as rights to subsistence in European affluent societies. It can be said that the problem of the equalisation between subsistence rights (as social rights) and patrimonial rights did not lead either to narrow distinctions or to acceptable solutions. In fact, if subsistence rights, as many affirm, are social rights entailing duties of assistance from others, the second point should also be self-evident, that is to say, every subsistence right would determine the equal distribution regarding the relation between social services and patrimonial rights. Nevertheless, this problem appears to be hanged on the social structures of control of power.