Zagadnienia dotyczące struktury przestrzennej miasta zaczęto ostatnio dokładniej badać z uwagi na wzrost zainteresowania autentycznym dziedzictwem kulturowym i turystyką oraz poszukiwanie zakorzenionych w kulturze, więc bardziej zrównoważonych, zasad planowania przestrzeni miejskiej. W aspekcie poprawy potencjału miejskiego w rejonach tropikalnych, w tym w rejonie Nusantara, szczególne zainteresowanie budzą przedkolonialne „oryginalne” układy urbanistyczne miast nadrzecznych lub nadmorskich Azji Południowo-Wschodniej, powstające od XV do XVIII wieku na Półwyspie Malajskim i Borneo. Praca ta rzuca światło na tego rodzaju badania, a skupia się przede wszystkim na takich miastach, jak: Alor Setar (zlokalizowane na północy Półwyspu Malajskiego), Kuala Kangsar (na północnym wschodzie, ale skierowane bardziej w stronę lądu), Malaka (nadmorskie miasto na południu) oraz Pontianak, Kalimantan (zachodnia część Borneo). Podjęto próbę odtworzenia ery zwanej ‘przedkolonialną’ w realiach Malajów, które są ściśle związane z rzekami i morzem. Podjęto próbę utworzenia ramowej koncepcji projektowania urbanistycznego, którego cechy są silnie związane z klimatem tropikalnym. Chodzi więc o wzmocnienie typowych zasad bioklimatycznych, w oparciu o które stworzono wizualizacje inspirowane rodzimymi formami dawnego osadnictwa. Zanim pojawiły się obce wpływy, malajskie centra miast w przeszłości związane były z wybrzeżem i nadbrzeżami rzek, później kolonizacja doprowadziła do rozerwania i fragmentacji. Ponieważ wiele z tych miejsc pokryły osady (sedymentacja), praca dokonuje rekonstrukcji w oparciu o dane historyczne, mapy i dokumenty, a następnie porównuje te rekonstrukcje z formami i układami urbanistycznymi z czasów kolonialnych. Wykazano, że malajski rdzeń miasta w czasach przedkolonialnych wyróżnia się naturalnym wzrostem oraz dostosowaniem do warunków ekologicznych i klimatycznych, dzięki układowi i spójności, podczas gdy wzory postkolonialne są bardziej rozprzestrzenione i tracą oryginalną przejrzystość.

Lasy Państwowe w Polsce utrzymują dokładną przestrzenną bazę danych obejmującą około 80% powierzchni lasów w Polsce. Jednakże pozostałe 20% lasów, głównie prywatnych, jest kartowane ze znacznie mniejszą dokładnością. W ostatnich latach w Polsce zrealizowane zostały różne projekty pozyskiwania danych przestrzennych o zasięgu krajowym, jednakże integracja ich wyników w celu uzyskania wartości lesistości nie jest łatwa, z uwagi na niespójności w przyjętych definicjach lasu. Na przykład, w niektórych zbiorach danych nie uwzględnia się obszarów, które prawnie są lasami, natomiast chwilowo są wylesione wskutek uszkodzeń  rzewostanów przez wiatry lub szkodniki. Niepewność w szacunkach powierzchni lasów wprowadza też sukcesja leśna na porzuconych gruntach rolnych, której zasięg przestrzenny jest na ogół nieznany. W naszej pracy zaproponowaliśmy więc półautomatyczny algorytm integrujący dane przestrzenne o lasach pochodzące z różnych współczesnych źródeł, który eliminuje występujące w tych danych niespójności. Badania przeprowadzone zostały w Karpatach polskich, gdzie, z uwagi na duży odsetek lasów prywatnych, rzetelne oszacowanie powierzchni lasów jest szczególnie trudne. Zastosowane podejście łączy informacje o rozmieszczeniu lasów z polskich danych topograficznych, zarówno historycznych (lata 70. XX wieku), jak i współczesnych, oraz z przestrzennych baz danych Lasów Państwowych. Inaczej niż współczesne dane topograficzne, opracowana mapa przedstawia lasy zgodnie z polską definicją prawną i jest w ten sposób porównywalna do wcześniejszych opracowań topograficznych. Nasze wyniki wskazują, że różne współczesne bazy danych zaniżają lesistość Karpat polskich, natomiast fuzja różnych zbiorów danych poparta wiedzą ekspercką pozwala na uzyskanie kompletnej i rzetelnej informacji o współczesnym rozmieszczeniu lasów w tym regionie.

Cykl artykułów zawiera porównanie możliwości wykorzystania do dazymetrycznego szacowania rozmieszczenia ludności informacji przestrzennej o zabudowie z trzech źródeł, charakteryzujących się różną dokładnością przestrzenną, tematyczną i czasową: dane z projektów Corine Land Cover (CLC) i Urban Atlas (UA) oraz klasyfikacji obiektowej (OBIA) danych RapidEye. Eksperyment przeprowadzono na obszarze Krakowa, wykorzystując dane statystyczne ze 141 jednostek urbanistycznych miasta.
W pierwszych dwóch częściach cyklu zaprezentowano przeliczanie populacji w oparciu o CLC, UA (Pirowski i Timek, 2018) oraz OBIA, w tym jej skorygowany wynik poprzez połączenie z UA (Pirowski i in., 2018). Łącznie uzyskano 12 map zaludnienia Krakowa. Poddano dyskusji obliczone błędy średnie RMSE i MAPE oraz wagi zagęszczenia ludności dla każdej kategorii zabudowy mieszkalnej.
W trzeciej części cyklu uzyskane wyniki poddane zostały szczegółowej analizie dzięki specjalnie przygotowanej przez autorów, wysokorozdzielczej referencyjnej mapie ludności dzielnicy Bronowice (północno-zachodni obszar miasta). Szczegółowo opisano przyjętą metodykę jej opracowania, w tym komplementarne wykorzystanie interpretacji ortofotomapy ze zdjęć lotniczych oraz ogólnodostępnych baz danych (Geoportal, OpenStreetMap, GoogleStreetView). Zaproponowano autorski parametr MMAPE, analizujący podobieństwo mapy referencyjnej Bronowic z mapami dazymetrycznymi, pozwalający statystycznie opisać ich wiarygodność i wykluczyć zjawisko ekwifinalności.
W wyniku przeprowadzonych badań wykryto błędny rozkład ludności dla wariantu opartego o klasyfikację obiektową z ustalaniem wag na drodze minimalizacji błędu MAPE. Spośród pozostałych eksperymentów trzy najlepsze wyniki uzyskały mapy wykorzystujące informacje o zabudowie z Urban Atlas (MMAPE100m = 19,3–22,1%). Komplementarne wykorzystanie OBIA i UA nie przyniosło efektu synergii – wyniki są gorsze niż dla UA (21,6–24,3%). Wysokie błędy odnotowano dla OBIA – warto jedynie odnotować lepszy wynik dla metody binarnej OBIA (MMAPE100m = 22,8%) niż dla metody binarnej CLC (MMAPE100m = 24,3%).
Na tym etapie badań rekomenduje się do przeliczania ludności stosować dane UA. Metody klasyfikacji obiektowej nie są wiarygodnym źródłem danych o rodzajach zabudowy, niezbędnym dla metod powierzchniowo-wagowych. Stosowanie OBIA jest możliwe w metodzie binarnej i daje rezultaty zbliżone do korzystania z CLC.
W czwartej części planuje się weryfikację map zaludnienia wykorzystując siatkę kilometrową GUS, udostępnioną przez urząd w 2017 roku, dla całej Polski. Na bazie wielowariantowych testów i dwuetapowej weryfikacji autorzy planują podać ograniczenia proponowanej metody przeliczania ludności oraz opracować ranking map.

Artykuł jest kontynuacją i podsumowaniem cyklu publikacji związanych z dazymetrycznym szacowaniem rozmieszczenia ludności Krakowa. Przeliczanie ludności z pierwotnych jednostek spisowych oparto na danych o zabudowie z trzech źródeł, z projektu Corine Land Cover (CLC), z projektu Urban Atlas (UA) oraz z klasyfikacji obiektowej (OBIA) danych RapidEye. Eksperyment przeprowadzono wykorzystując archiwalne dane statystyczne z roku 2009 ze 141 jednostek urbanistycznych (j.u.) miasta.
W pierwszych dwóch częściach cyklu (Pirowski i Timek, 2018; Pirowski i in., 2018) zaprezentowano przeliczanie populacji na bazie map CLC, UA oraz OBIA, łącznie uzyskując 12 map zaludnienia Krakowa. Przedstawiono uzyskane rozkłady błędów, poddano dyskusji obliczone wagi zagęszczenia ludności dla każdej kategorii zabudowy mieszkalnej. W trzeciej części cyklu (Pirowski i Berka, 2019) opracowane wyniki poddane zostały szczegółowej analizie poprzez odniesienie się do referencyjnej, wysokorozdzielczej mapy zaludnienia dzielnicy Bronowice (północno-zachodni obszar miasta).
W niniejszej publikacji, kończącej cykl, zweryfikowano mapy zaludnienia w oparciu o siatkę kilometrową GUS, będącą agregacją danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011, udostępnioną przez Urząd w 2017 roku. Porównano wyniki weryfikacji wysokorozdzielczej prowadzonej na dzielnicy Bronowice z weryfikacją na danych GUS. W siatce GUS uzyskano najlepsze wyniki dla metod powierzchniowo-wagowych UA (RMSE 908–917 osób; MAPE 42–46%). Za błędne uznano szacowanie rozmieszczenia ludności przy użyciu danych OBIA (RMSE 1115–2073 os.; MAPE 121–184%). Po korekcie OBIA poprzez dane UA uzyskano znaczącą poprawę wyników dla metod powierzchniowo-wagowych (RMSE 930–1067 osób; MAPE 53–68%), jednak poziom błędów był nadal wyższy niż dla samej UA, co eliminuje metodę OBIA z zastosowań praktycznych w tym obszarze.
Stwierdzono zależność pomiędzy notowanymi błędami RMSE i MAPE w j.u. na etapie doboru wag a notowanymi błędami RMSE i MAPE w siatce GUS, odpowiednio R2(RMSE) = 91%, R2(MAPE) = 65%. Zatem wykryta korelacja wskazuje, że niskie błędy uzyskane na etapie doboru wag przekładają się na wiarygodne szacowanie liczby ludności. Proponowana metodyka doboru wag ogranicza subiektywizm metody, opierając się na minimalizacji RMSE i MAPE w pierwotnych jednostkach spisowych. Wadą metody jest konieczność definiowania warunków brzegowych doboru wag, w przypadku uzyskiwania nierzeczywistych wag oraz możliwość wystąpienia ekwifinalności, trudnej do wykrycia przy braku dodatkowych danych referencyjnych.

W niniejszym artykule przedstawiono metodologię stosowania podejścia GIS do analizy transformacji spółdzielni rolniczych w ramach wietnamskiej ustawy spółdzielczej z 2012 roku. Dzięki ankietom przeprowadzonym w 90 spółdzielniach, w 9 prowincjach oraz w 7 regionach gospodarczych Wietnamu dokonano oceny poziomu przekształconej z sukcesem grupy, przekształconej nieudanie grupy i nieprzekształconej grupy spółdzielni rolniczych.
Dzięki narzędziom analitycznym GIS przeprowadzono analizę przestrzenną, wykorzystując dane z badań terenowych.
Na tej podstawie menedżerowie mogą określić poziom i jakość przekształcania spółdzielni rolniczych w ramach Wietnamskiej Ustawy Spółdzielczej 2012 zgodnie z czterema wybranymi kryteriami.

Odkrywkowa eksploatacja kruszyw naturalnych (piasku i żwiru) niesie ze sobą zmiany w krajobrazie, przyczyniając się również do powstawania antropogenicznych zbiorników wodnych. Badania zostały przeprowadzone w wybranych kopalniach kruszyw w południowej Polsce z zastosowaniem autorskiego. zdalnie sterowanego urządzenia batymetrycznego Smart-Sonar-Boat. Pierwszym celem badań była weryfikacja metody pomiarowej w ściśle określonych warunkach, jakie występowały w kopalniach odkrywkowych kruszyw naturalnych. Cykl badań miał przede wszystkim na celu sprawdzenie, w jakim stopniu zdalna batymetria mogła być pomocna do ochrony środowiska wodnego.

W artykule poruszono następujące kwestie:

• charakterystyka zastosowanego zdalnego zestawu batymetrycznego Smart-Sonar-Boat,
• charakterystyka uzyskanych danych batymetrycznych,
• badania batymetryczne przy zastosowaniu zdalnie sterowanego zestawu batymetrycznego, jakie zostały przeprowadzone przez autora w kopalniach odkrywkowych,
• wkład, jaki może być wniesiony w wiedzę o środowisku wodnym w kopalniach odkrywkowych stosując tego typu obserwacje.

Pomiary badawcze przeprowadzono w południowej Polsce w następujących obiektach:

• Kopalnia Kruszywa „Zator – Podolsze-Nowe” w miejscowości Zator, gdzie gniazdowały rzadko występujące kolonie ślepowronów (Nycticorax nycticorax),
• Kopalnia Kruszywa „Dwory” w Oświęcimiu, w której prowadzono eksploatację surowca w bliskim sąsiedztwie linii wysokiego napięcia oraz linii kolejowej,
• Kopalnia Kruszywa „Brzegi” w Krakowie, gdzie prowadzone były prace rekultywacyjne dla zagospodarowania terenu poeksploatacyjnego w celu utworzenia obiektu rekreacyjnego „Przystań Brzegi”,
• Otwarty zbiornik rekreacyjny Bagry Wielkie w Krakowie, gdzie wykonane zostały pomiary badawcze trudnodostępnego obszaru wodnego.

Wyniki wykazały, że zastosowana metoda zdalnej batymetrii była w kopalniach odkrywkowych praktyczna, skuteczna i dokładna. Badania potwierdziły możliwość znacznego wkładu takich obserwacji w ochronę środowiska wodnego. Poszczególne etapy badań zostały szeroko opisane w osobnych artykułach. Szczegółowe wyniki planowanych zadań zostaną opisane po zakończeniu obserwacji.

Tradycja sypania kopców i kurhanów na ziemiach polskich sięga czasów prehistorycznych. Kurhany pełniły funkcję mogilną pochówków szkieletowych i ciałopalnych oraz miejsc kultu. Późniejsze kopce spełniały m.in. funkcje: punktów orientacyjnych, sygnalizacyjnych, strażniczych i granicznych, sztucznych wyniosłości terenu pod zabudowę, elementów wystroju ogrodów i parków dworskich, mogilne, pomników ku czci ważnych osobistości i wydarzeń państwowych. Właściwe ich udokumentowanie poprzez charakterystykę opisowo-graficzną może stanowić cenne źródło informacji o lokalizacji, historii oraz stanie technicznym budowli.
W artykule przedstawiono propozycję karty naukowo-dokumentacyjnej kopca lub kurhanu na przykładzie kopca Krakusa. Na podstawie przeprowadzonej kwerendy literatury naukowej, materiałów kartograficznych, wykazów PTTK oraz wywiadów terenowych zilustrowano na mapie lokalizację 1111 kopców i kurhanów (w tym 85 zniszczonych), które stanowią otwartą bazę danych.

Lokalizacja znacznej liczby kościołów i klasztorów krakowskich wyznacza linie o charakterze astronomiczno-kalendarzowym. Opisano dwie linie, które są ściśle związane z kierunkiem kopiec Krakusa – kopiec Wandy. Wykazano korzystne warunki, w aspekcie astronomicznym lokalizacji: kościoła św. Benedykta, kościoła św. Wojciecha na Rynku Głównym, kościoła Mariackiego oraz kopca Esterki. Szczegółowo opisano linię kierunku zachodu Słońca w dniu przesilenia letniego na tle Wzgórza Wawelskiego oraz dwie linie południkowe.

Drążenie wyrobisk w podziemnych zakładach górniczych realizowane jest przy ścisłej współpracy górników oraz mierniczych górniczych. Prowadzenie wyrobisk w określonym kierunku poziomym i pionowym bazuje na wykorzystaniu osnowy, której charakterystyka dokładnościowa określona jest obowiązującymi przepisami. Spełnienie wymagań dokładnościowych dotyczących błędu położenia punktu oraz błędu azymutu boku niejednokrotnie nie jest możliwe bez wykorzystania przyrządów giroskopowych. Wdrożenie pomiarów giroskopowych w podziemnym zakładzie górniczym uwarunkowane jest, przede wszystkim: lepszym dostosowaniem się do obowiązujących przepisów dotyczących wykonywania pomiarów w wyrobiskach górniczych, szczególnie w ciągach jednostronnie nawiązanych, odtworzeniem pomiarów giroskopowych na istniejących bokach na powierzchni i wyrobiskach udostępniających, wykonywaniem orientacji wyrobisk przy budowie nowych poziomów wydobywczych lub nowych kopalń. Proces wdrażania pomiarów giroskopowych został podzielony na kilka etapów, tj.: rozbudowę bazy giro na powierzchni Ruchu „Borynia” o nowo zastabilizowane punkty, na których wykonano pomiar statyczny GPS w dowiązaniu do stacji referencyjnych sieci ASG-EUPOS, wykonanie transformacji współrzędnych z układu 2000 do układu kopalnianego SG-ROW i obliczenie azymutu boków w lokalnym układzie geodezyjnym, przeprowadzenie pomiarów giroskopowych na kilku bokach bazy na powierzchni w Ruchu „Borynia”, wyznaczenie azymutów giroskopowych w wyrobiskach górniczych. W artykule przedstawiono również wyniki uzyskane z pierwszych pomiarów wykonanych w wyrobiskach górniczych, tj. z jednego pomiaru w Ruchu „Zofiówka” oraz dwóch pomiarów w Ruchu „Borynia”, gdzie przy odległości ok. 3,5 km pomiędzy bokami giro dokonano pomiaru ciągu poligonowego metodą trzech statywów. W podsumowaniu artykułu zawarto wnioski z pierwszych doświadczeń z pomiarów giroskopowych wykonywanych przez dział mierniczy Ruchu „Borynia” JSW S.A. oraz przeprowadzono wstępną ocenę dokładności giroteodolitu Sokkia GYRO X1 II.

W każdym zakładzie górniczym w procesie wydobywania złóż występuje konieczność ponownego przeliczenia zasobów, a co za tym idzie aktualizacji dokumentacji mierniczo-geologicznej. Dokumentacja ta jest niezbędna m.in. do wprowadzenia zmian w projekcie zagospodarowania złoża, planie ruchu zakładu górniczego i w końcu do poprawnego zaplanowania działań w zakresie przeróbki (usuwania zanieczyszczeń urobku), transportu i sprzedaży. Opracowano oprogramowanie, które pozwala na tworzenie modeli przestrzennych złóż. Są to modele interaktywne i numeryczne. W artykule przedstawiono rozwiązania w tym zakresie stosowane w większości przedsiębiorstw górniczych prowadzących podziemną eksploatację węgla kamiennego w rejonie GZW. Zastosowany system, o nazwie Numeryczny Model Złoża, wykorzystuje programy Oracle Spatial, AutoCAD Civil 3D, GEONET, GEOLISP, EDBJ. W artykule skupiono się na możliwościach systemu w aspekcie oceny jakości węgla w oparciu o metody chemiczne, fizykochemiczne, fizyczne i petrograficzne. Przedstawiono podstawowe funkcjonalności wykorzystujące jakościowy model złoża. Wykonane przez laboratorium analizy chemiczne węgla zapisywane są na bieżąco do relacyjnej bazy danych. Następnie, po weryfikacji przez uprawnionego geologa, trafiają na mapę numeryczną, co dalej pozwala na uzupełnienie danych parcel geologicznych o atrybuty takie jak: pole, tonaż, średni upad, zasiarczenie itp.

Rozwój technologii informatycznych spowodował upowszechnienie sposobu prezentacji obiektów inżynierskich w formie przestrzennych wizualizacji. Dotyczy to przede wszystkim obiektów zabytkowych udostępnionych dla ruchu turystycznego, co w praktyce zwiększa ich atrakcyjność także w sferze odbioru. Znane z literatury fachowej opracowania pseudoprzestrzenne (na płaszczyźnie) zabytkowej Kopalni Soli „Wieliczka” stanowią swego rodzaju arcydzieła grafiki inżynierskiej, ale są to opracowania jednorazowe z uwagi na technikę budowy modelu, a także złożoność modelu oraz liczebność prezentowanych szczegółów (komór poeksploatacyjnych i chodników). Dziś programy środowiska CAD (AutoCAD, Microstation), pozwalają na generowanie modeli wszelkiego rodzaju obiektów na podstawie dokumentacji archiwalnej i aktualnej lub danych pochodzących z pomiarów geodezyjnych oraz fotogrametrycznych. Stopień generalizacji modelu uzależniony jest od liczebności i szczegółowości wykorzystanych źródeł danych. Jednym z popularnych programów z zakresu grafiki inżynierskiej jest program AutoCAD firmy Autodesk, który stanowił narzędzie opracowania na podstawie dokumentacji kartograficznej modelu przestrzennego Kopalni Soli „Bochnia” według aktualnego stanu.

Ocena możliwości prowadzenia eksploatacji górniczej, szczególnie z naruszeniem filarów ochronnych, stanowi często podstawowe zagadnienie w praktyce inżynierskiej. Szczególne znaczenie tego zagadnienia występuje w przypadku dokonanej wieloletniej eksploatacji górniczej, która już spowodowała zmiany naprężeniowo-odkształceniowe w chronionych obiektach, a których stan techniczny powinien zapewnić bezpieczeństwo użytkowania.
Wpływ eksploatacji górniczej na górotwór i powierzchnię terenu najbardziej wiarygodnie można określić na podstawie wyników pomiarów geodezyjnych, jednakże w praktyce w warunkach, gdy eksploatacja górnicza była prowadzona przez wiele lat, brak jest wyników pomiarów geodezyjnych, które rejestrowały zachodzące deformacje w takim rejonie. Wówczas dla potrzeb oceny wpływu dotychczasowej eksploatacji górniczej pozostaje tylko możliwość wykorzystania dostępnych cząstkowych wyników pomiarów geodezyjnych. Taka sytuacja występuje przy ocenie możliwości prowadzenia eksploatacji górniczej szczególnie z naruszeniem filara ochronnego dla szybów górniczych, które posiadają podstawowe znaczenie dla działalności górniczej.
W artykule przedstawiono przykładową ocenę możliwości prowadzenia eksploatacji górniczej z zawałem stropu w filarze ochronnym dla szybów w świetle wyników reprognozy dotychczasowych wpływów eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu i górotwór.
W zastosowanej metodyce oceny możliwości prowadzenia dalszej eksploatacji górniczej w rejonie filara ochronnego szybów głównych uwzględniono, że w świetle wyników wykonanej reprognozy, wieloletnia eksploatacja górnicza prowadzona do granic filara ochronnego spowodowała w miejscu szybów stosunkowo duże przemieszczenia poziome, przy jednocześnie mniejszych przemieszczeniach pionowych. Stan taki pozwolił na skorzystanie z ostatnich pomiarów przemieszczeń poziomych umożliwiających wnioskowanie o aktualnej krzywiźnie osi pionowej szybu nr 1, położonego najbliżej parcel dokonanej eksploatacji górniczej. Obliczeniowo ocenę możliwości prowadzenia dalszej eksploatacji górniczej w zasięgu oddziaływania na chronione szyby nr 1 i nr 2, określono porównując obliczony dopuszczalny promień krzywizny osi szybu, wynikający ze zdolności odkształceniowej obudowy z obliczonym promieniem krzywizny osi pionowej obudowy szybu spowodowanej poziomymi przemieszczeniami górotworu.