Adaptacja kulturowa Łyśca, to jedno z kluczowych zagadnień w studiach nad dziedzictwem kulturowym jednego z najwyższych szczytów Gór Świętokrzyskich, skupione na pytaniu o sakralną funkcję w czasach przedchrześcijańskich, jej charakter, genezę, metrykę etniczną oraz zależność od otaczającej natury. Dotychczasowe poglądy oscylują między akceptacją a sceptycyzmem poznawczym. Jednakże tylko część badaczy odrzuca sakralną metrykę szczytu. Większość przychyla się do tezy, że plateau Łyśca było zagospodarowane jako górskie sanktuarium o metryce sięgającej daleko wstecz przed osadnictwem słowiańskim. Prezentowany artykuł jest podsumowaniem dotychczasowego stanu badań oraz próbą jego oceny. Autor skłania się do kontynuowania interpretacji szczytu jako dawnego górskiego sanktuarium o cechach tzw. „świętego gaju”, wyłączonej przestrzeni sakralnej delimitowanej datowanym na VIII/IX w. otaczającym kamiennym podwójnym wałem zgodnie z dotychczasowymi sugestiami badań archeologicznych lub jak u Germanów świątyni naturalnej w typie nemetonu. Pierwotnym powodem sakralizacji szczytu oraz obiektem odrębnej adoracji oraz źródłem nazwy wzniesienia było gołoborze, naturalny twór skalny pozbawiony lasu (goły od boru), który wpłynął na uformowanie się nazwy całego szczytu „Łysiec”, od przymiotnika „łysy”, w znaczeniu „góra łyskająca”, „błyskająca” z białą plamką – gołoborzem jako świetlnym (wypalonym przez światło?) znamieniem. Sugeruje także, że Łysiec dla czasów słowiańskich mógł być górą perunową, poświęconą Perunowi, władcy nieba, błyskawic, gromów, burzy.
