FAQ

Szafran i Crocus jako surowiec leczniczy i przyprawa w polskich renesansowych zielnikach

Data publikacji: 11.09.2024

Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Suplement I, s. 57 - 77

https://doi.org/10.4467/12311960MN.24.012.20005

Autorzy

Anna Trojanowska
Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska
https://orcid.org/0000-0003-3870-3679 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Szafran i Crocus jako surowiec leczniczy i przyprawa w polskich renesansowych zielnikach

Abstrakt

Since ancient times, saffron – Crocus sativus L. has been used in Europe as a medicinal raw material, spice and dye. It was called crocus and saffron and various medicinal properties were attributed to it. It was believed, for example, that it revitalized the brain and heart, stimulated the senses, and protected against poisons. Saffron was a component of many medicines, including popular anti-plague remedies, such as theriac, and was also a characteristic spice of Old Polish cuisine. Saffron was mentioned in Polish Renaissance herbariums and in old cookbooks. The aim of the work is to indicate what properties of saffron were mentioned by Polish herbarium authors as important for medicinal use, and what properties were important for its use as a spice.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła
Czerniecki S., Compendium ferculorum, albo zebranie potraw…, Kraków 1682.

Dispensatorium medico-pharmaceuticum Pragense, Pragae 1739.

Falimirz S., O ziołach i o mocy ich…, Kraków 1534.

Fuchs L., New Kreüterbuch, in welchem nit allein die gantz histori, das ist namen, gestalt, statt vnd zeit der wachsung, natur, krafft vnd würckung…, Isingrin, Basell 1543.

Hájek T., Herbarz: ginak Bylinář welmi vžitečný a Figůrami pieknymi y zřednem podlé praweho a yako ziwého zrostu Bylin ozdobeny y také mnohymi a zkussenymi Lékarzstwijmi rozhognieny gessto takowy nikdá w ziádnem Yazyku pr wé wydán nebyl […] [Druk.] Melantrich z Aventina, Jiří (1511–1580). W Starém Miestie Pražském [Praga] 1562.

Kluk K., Roślin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie krajowych albo które w kraju użyteczne być mogą, utrzymanie, rozmnożenie i zażycie: t. 1: O drzewach, ziołach ogrodowych i ogrodach, Warszawa 1777.

Marcina z Urzędowa, Herbarz polski, to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych…, Kraków 1595.

Pharmacopoeia Regni Poloniae, Varsoviae 1817.

Piotra Crescentyna Kxięgi [!] o gospodarstwie y o opatrzeniu rozmnożenia rozlicžnych pożytkow każdemu stanowi potrzebne, Druk. Helena Florianowa, Kraków 1549.

Siennik M., Herbarz, to jest zioł tutecznych, postronnych y zamorskich opisanie [...], Kraków 1568.

Spiczyński H., O ziolach tutecznych y zamorskich y o moczy ich [...], Cracoviae: apud haeredes Marci Scharfenberger 1556.

Syreniusz S., Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią…, Kraków 1613.

Todenfeld J.F.H. von, Crocologia seu curiosa Croci Regis vegetabilium enucleatio…, Bibliopolae Vratislaviensis 1671.

Wielądko W., Kucharz doskonały: pożyteczny dla zatrudniaiących się gospodarstwem [...] Warszawa 1783.

Opracowania

Al-Snafi A., The pharmacology of Crocus sativus – A review „IOSR Journal Of Pharmacy” 2016, Vol. 6, s. 8–38, https://www.researchgate.net/publication/313743115_The_pharmacology_of_Crocus_sativus-A_review.

Brykner W., Kilka słów o fałszowaniu szafranu, „Wiadomości Farmaceutyczne” 1896, nr 22.

Bukowski A., Bekker A., Kilka słów o szafranie i jego zafałszowaniach, „Wiadomości Farmaceutyczne” 1892, nr 9.

Compendium of Medical Texts by Mesue, with Additional Writings by Various Authors, https://www.loc.gov/item/2021666877#group=1&page=1&zoom=0.4814&centerX=0.5000&centerY=0.6647.

Dumanowski J., „Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów...”: nowe źródło do dziejów kuchni staropolskiej, „Przegląd Historyczny” 2011, nr 102/4, s. 675–696.

Dumanowski J., Old Polish Fasting: Discourse and Dietary Practices in the 16th–18th Century, [w:] B. Dybas, J. Bojarski (red.), Gruppenidentitäten in Ostmitteleuropa. Auf der Suche nach Identität, Brill 2021.

Gieremek B., Kula W., Przedmowa [w:] F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1999.

Haden R., [recenzja książki] Out of the East: Spices and the Medieval Imagination (Yale University Press, 2008), https://reviews.history.ac.uk/review/842.

Kalinowska Z.E., Stigma Croci – szafran w świetle historii i najnowszych badań, „Roczniki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie” Dział E, Nauki Rolnicze 1948, Vol. III, nr 6, s. 123–154.

Majewski E., Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich, zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku…, T. 1, Słownik polsko-łaciński, Warszawa 1889.

Matras A., „Pieprzno i szafranno, moja mościa panno”: Staropolskie książki kucharskie i obrazy staropolskiego ucztowania, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów U. J. Nauki Społeczne” 2016, nr 3(14), s. 55–68.

Mousavi S.Z., Bathaie S.Z., Historical uses of saffron: Identifying potential new avenues for modern research, „Avicenna Journal of Phytomedicine” Autumn 2011, Vol. 1, No. 2, s. 57–66, https://ajp.mums.ac.ir/article_122_fa0adab83a39198419c20125f89ee8bf.pdf.

Muszyński J., Warzywa, owoce i przyprawy korzenne w Polsce w wieku XIV, Warszawa 1924.

Mzabri B., Addi M., Berrichi A., Traditional and Modern Uses of Saffron (Crocus Sativus), „Cosmetics” 2019, Vol. 6, No. 63, s. 1–11, https://www.researchgate.net/publication/336817839_Traditional_and_Modern_Uses_of_Saffron_Crocus_Sativus.

Rostafiński J., Porównanie tak zwanych zielników Falimirza, Spiczyńskiego i Siennika, Kraków 1888.

Rostański K., Zemanek A., „Habent sua fata Libelli” czyli uwagi o egzemplarzach Zielnika (1613) Syreniusza zachowanych w Polsce, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1996, R. 41, nr 3–4, s. 159–188.

Słownik polszczyzny XVI wieku, Instytutu Badań Literackich PAN, https://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/61650.

Szweykowska A., Szweykowski J. (red.), Słownik botaniczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1993.

Turnau I., Polskie skórnictwo, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Łódź 1983.

Zemanek A., Z dziejów botaniki Renesansu – padewskie inspiracje polskich zielnikarzy, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1996, R. 41, nr 1, s. 31–58.

Informacje

Informacje: Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Suplement I, s. 57 - 77

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Szafran i Crocus jako surowiec leczniczy i przyprawa w polskich renesansowych zielnikach
Angielski: Saffron and Crocus as medicinal raw materials and spices in Polish Renaissance herbaria

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-3870-3679

Anna Trojanowska
Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska
https://orcid.org/0000-0003-3870-3679 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska

Publikacja: 11.09.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Anna Trojanowska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski