Leśniczówka Kaczew (Szwedówka) – dawny dwór myśliwski Radziwiłłów oraz rys historyczny leśnictwa dóbr nieborowskich
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEKwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 1, s. 9 - 66
https://doi.org/10.4467/0023589XKHNT.24.001.19533Autorzy
Kaczew Forester’s Lodge (‘Szwedówka’) – Former Radziwiłł Hunting Lodge and Historical Outline of the Nieborów Estate Forestry
This monographic study focuses on the history of the construction and functioning of ‘Szwedówka,’ a wooden hunting lodge in the Radziwiłł estate in the Nieborów Forests. The building, erected through the efforts of Fr. Michał Piotr Radziwiłł , was initially utilized by the Warsaw industrialist and avid hunter Aleksander Szwede but later underwent various changes. Originally serving as a representative hunting lodge near the forester’s lodge of the Nieborów Estate, it later became a post-war forester’s lodge after a fire incident.
The last forester of the Radziwiłł family, Stanisław Hruszka, resided there until the mid-1970s when it became the headquarters of Kaczew Forestry. Subsequently, the family of the final forester, Włodzimierz Bogaciński, lived there. The study places the creation and functioning of the facility within the broader context of the history of forestry in the Nieborów Estate. The narrative presents extensive biographies of individuals associated with the Estate. Aleksander Szwede emerges as a crucial figure in the development of Polish food and metal industries. He is also known for his role as a social activist and patriot.
A significant aspect of the study comprises the technical and conservation description of the building. Preceded by a formal and stylistic analysis, this section narrows down the period of its construction to approximately 1900–1902. This is essential due to the lack of sources enabling the determination of authorship of the design and the date of construction. The manor’s design incorporates elements reminiscent of both regional and Zakopane solutions, making it an object of considerable historical and aesthetic value.
In 2020, the Łódź Conservator, recognizing its significance, included ‘Szwedówka’ in the register of monuments of the Skierniewice district. Despite this, this unique monument of wooden construction, currently managed by the Skierniewice Forest District, is in poor technical condition. The most important conservation postulate of this study is the need to quickly secure the facility and place it under conservation protection by entering it in the register of monuments. This lays the groundwork for the actual conservation efforts aimed at preserving the monument in situ or, as a secondary consideration, its relocation to the Łowicz Ethnographic Park in Maurzyce.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa [ARN]: Akta gospodarcze nowsze, sygn. 143, 291, 358, 376, 450, 474, 475, 652, 952, 954, 1022; Gospodarcze nowsze, sygn. 447; Korespondencja, sygn. 52; sygn. 355;
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Kolekcja Planów, sygn. 530-40, 530-43;
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Prokurator Warszawskiej Izby Sądowej; sygn. 1373.
Archiwum Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddział Muzeum Narodowego w Warszawie [AMNA]: Plan Urządzenia Gospodarstwa Leśnego w Lasach Dóbr Nieborów;
Archiwum Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddział Muzeum Narodowego w Warszawie [AMNA] Akta administracji dóbr i interesów Janusza X. Radziwiłła w Nieborowie: sygn. 11226, Rkp. 230, Inwentarze martwe 1926–1944; 11334, Rkp. 340, Dotyczące polowań i rezultatów polowań 1909/1911.
Archiwum Państwowe w Warszawie, Oddział w Łowiczu [APW o/Łowicz], Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Bolimowie, Rejestr mieszkańców, Piaski – Kaczew, Chojniak, sygn. 88.
Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie k. Kalisza [OKL w Gołuchowie], Ewidencja obiektów budowalnych na terenie RDLP w Łodzi, bez nr. inw.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi [WUOZ w Łodzi]: Karta Ewidencyjna: Leśniczówka Kaczew (ob. Dom mieszkalny), Wólka Łasiecka, (d. Osada Kaczew), gm. Bolimów, pow. skierniewicki, oprac. Halina Lisińska dla Delegatury Skierniewickiej WUOZ w Łodzi, lipiec 2008 r.;
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi [WUOZ w Łodzi]: Karta Ewidencyjna Obiektu Nieruchomego Niewpisanego Do Rejestru Zabytków: Dawny dwór myśliwskiego Radziwiłłów w osadzie leśnej „Kaczew”, Wólka Łasiecka 34, (d. Osada Kaczew), gm. Bolimów, pow. skierniewicki, oprac. Piotr Ugorowicz, luty 2020 r. dla WUOZ w Łodzi. Zabytek datowany jest na koniec XIX w.;
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi [WUOZ w Łodzi]: Zarządzenie nr 27/2020 Łódzkiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 24.06.2020 r. w sprawie włączenia obiektów z wojewódzkiej ewidencji zabytków;
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi [WUOZ w Łodzi]: Zawiadomienie nr WUOZ-ZRR.5140.35.2020.PU z dn. 30 lipca 2020 r.
Zbiory rodzinne Iwony Dymel [ZRID]: Akt ślubu Stanisława Hruški i Bożeny Kalenský w języku czeskim, Pisk 1921 r.; akt ślubu, fotografie.
Zbiory rodzinne Wiesława Bogacińskiego: fotografie.
Diehl E., Wille Otwockie i warunki pobytu tamże, Warszawa 1893.
Inwentarze Pałacu w Nieborowie 1694–1939, oprac. I. Grzeluk, W. Warchałowski, Warszawa 2012.
Kováts E., Sposób zakopiański. Manière de Zakopane. Die Art Zakopane, Wien 1899.
Lato pod Warszawą. Informator uzdrowisk, letnisk i osiedli podstołecznych, nr 1 (2), red. J. Podolski, Warszawa 1938.
Liebold B., Holzarchitektur (Holzbau). Taschenbuch für Bauhandwerker, t. 2, Holzminden 1893.
Matlakowski W., Budownictwo ludowe na Podhalu, Kraków 1892.
Mapa obszaru: Kutno – Lowicz – Litzmannstadt – Skierniewice, [b.m.w.] 1944.
Mapa topograficzna Dóbr Nieborowskich (Nieborów Pas 40 – Słup 30 – H), Warszawa 1936.
Przewodnik po wystawie przemysłu i rolnictwa w Częstochowie. Sierpień. Wrzesień 1909, cz. 1, Częstochowa 1909.
Przewodnik po wystawie przemysłu i rolnictwa w Częstochowie. Sierpień. Wrzesień 1909, cz. 2, Historja wystaw i ich znaczenie, Częstochowa 1909.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, Warszawa 1882.
Słownik języka polskiego, t. 1, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900.
Sprawozdanie z działalności Warszawskiego Oddziału Cesarskiego Towarzystwa Rozmnażania Zwierzyny Łownej i Prawidłowego Myślistwa za 1896 rok, Warszawa 1897.
Witkiewicz S., Wybór pism estetycznych, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2009.
Historya pomnika Mickiewicza w Warszawie, „Tygodnik Ilustrowany” 24.12.1898, nr 52 (2044), s. 1018, 1019, 1022.
„Kurjer Warszawski” 15.05.1859, nr 140; 12.05.1861, nr 125; 29.01.1874, nr 22; 12.05.1889, nr 130; 22.04.1890, nr 110; 7.05.1899, nr 125; 6.05.1900 r., nr 124; 19.06.1901, nr 167; 24.05.1903, nr 152; 7.06.1903, nr 155; 9.06.1903, nr 157; 19.06.1903, nr 168; 10.04.1906, nr 100; 12.04.1906, nr 102; 27.04.1906, nr 115; 10.05.1906, nr 128; 15.07.1906, nr 193.
Ochronka na wsi, „Tygodnik Ilustrowany” 16.03.1907, nr 11, s. 232.
„Przegląd Techniczny” 21.01.1909, nr 3.
Szyller S., O attykach polskich i polskich dachach wklęsłych, „Przegląd Techniczny” 1909, nr 5, s. 63.
„Świat” 4.09.1909, nr 36.
„Tygodnik Ilustrowany” 1.10.1922, nr 40 (3281).
„Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny” 1896, t. 10, z. 3.
Witkiewicz S., Styl zakopiański, „Kurjer Warszawski” 1891, nr 241, 242, 255, 256, 276–279.
Dziennik Urzędowy Województwa Skierniewickiego, Skierniewice, dnia 30.10.1986 r., Nr 5, Uchwała nr XIV/93/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Skierniewicach z dnia 26 września 1986 r. w sprawie utworzenia Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i obszarów krajobrazu chronionego.
Dz.U. 1976, Nr 32, poz. 190, Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, z dn. 16.11.1972 r., Paryż, przyjęta przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury.
Uchwała Nr XIII/92/07 Rady Gminy Bolimów z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie wystąpienia o zniesienie urzędowych nazw miejscowości: Chojniak (leśniczówka) i Kaczew (leśniczówka) na terenie Gminy Bolimów oraz Załącznik do Uchwały Nr XIII/92/07 zawierający uzasadnienie (dostęp on-line: Biuletyn Informacji Publicznej – Urząd Miasta i Gminy Bolimów, bip.ugbolimow.nv.pl [dostęp 31.08.2021]).
Beylin K., Warszawy dni powszednie 1800–1914, Warszawa 1985.
Błaszczyk E., Dziecko wplątane w spór o budynek, „Nowy Łowiczanin. Tygodnik Łowicki” 2010, nr 2, s. 8–9.
Cichy A., Znaczenie ozdobnego deskowania w periodyzacji drewnianej architektury w Paśmie Otwockim. Problematyka badawcza i konserwatorska, „Ochrona Zabytków” 2007, nr 3, s. 35–58.
Ciołek G., Dach w polskim budownictwie wiejskim, cz. 1, „Polska Sztuka Ludowa” 1947, nr 1–2, s. 35–58.
Ciołek G., Dach w polskim budownictwie wiejskim, cz. 2, „Polska Sztuka Ludowa” 1948, nr 1, s. 12–19.
Ciołek G., Podstawy regionalnego planowania wiejskiego, „Architekt” 1947, nr 2, s. 46–51.
Czubiński J., Słowo o recepcji zakopiańszczyzny w architekturze uzdrowiskowej na Huculszczyźnie, [w:] Architektura, Miasto, Piękno, t. 1, red. A. Zachariasz, M. Zieliński, Kraków 2021, s. 67–79.
Czubatka W., Bartos T., Kto ma zakusy na leśniczówkę?, „Nowy Łowiczanin” 2008, nr 22, s. 1, 6.
Czubatka W., Co dalej z leśniczówką Kaczew, „Nowy Łowiczanin” 2009, nr 7, s. 8–9.
Dardzińska I., Styl narodowy. Forma manifestu czy manifest formy, „Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo” 2018, nr 14, s. 27–41.
Duda A., Zarys stanu posiadania i ogólne warunki funkcjonowania majątków ostatniego Ordynata Ołyckiego, księcia Janusza Radziwiłła w latach 1905–1939, „Słupskie Studia Historyczne” 2014, nr 20, s. 169–194.
Durka J., Materialne podstawy funkcjonowania ordynata ołyckiego księcia Janusza Radziwiłła w okresie międzywojennym, „Poznańskie Zeszyty Humanistyczne” 2009, t. 12, s. 85–93.
Durka J., Janusz Radziwiłł 1880–1967. Biografia polityczna, Warszawa 2011.
Durka J., Wynagrodzenie pracowników w majątku ziemskim Nieborów Janusza Radziwiłła w latach 30. XX w., [w:] Metamorfozy społeczne. Prace i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, red. W. Mędrzecki, C. Leszczyńska, Warszawa 2014, s. 87–104.
Dylewski Ł., Historia Tura – jego przeszłość i przyszłość, „Wszechświat” 2016, t. 117, nr 4–6, s. 127–131.
Dwory i pałace na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i okolic, red. M. Bieniek, K. Nowak, S. Pytliński, Skierniewice 2013.
Fita S., Listy Stanisława Witkiewicza do Jana Steckiego, „Roczniki Humanistyczne” 1993, t. 41, z. 1, s. 75–84.
Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, t. 1, Warszawa 1907.
Hoppe S., Zarys historii polskich organizacji łowieckich (cz. 2), „Łowiec Polski” 15.07.1962, nr 14, s. 3–4, 14.
Jabłońska T., Styl zakopiański Stanisława Witkiewicza, Olszanica 2020.
Jaruzelski J., Książę Janusz (1880–1967), Warszawa 2001.
Kochanowski J., Polska kolonia akademicka w Darmstadt 1894–1914, „Przegląd Historyczny” 1990, nr 3–4, s. 559–580.
Kornilov V.V., Donecko-Krivorožskaâ respublika. Rasstrelânnaâ mečta, Peterburg 2020.
Kryński A., Z kart łowiectwa polskiego, Warszawa 1991.
Napiórkowska A., Robotnice na włościach Radziwiłła, „Gość Niedzielny” 1.07.2012, s. 6–7.
Olaczek R., Puszcza Bolimowska – przeszłość i przyszłość, „Monographiae Botanicae” 1999, t. 85, s. 5–25, DOI 10.5586/mb.1999.001.
Orman E., Szwede Aleksander Ludwik, PSB t. 49, s. 467.
Oświęcimski J., Jasiński Z., Wspomnienia, Stanisław Hruszka (1889–1965), „Łowiec Polski” 2006, nr 5, s. 80.
Piwkowski W., Manufaktura majoliki w Nieborowie, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1985, t. 29, s. 369–421.
Piwkowski W., Nieborów. Arkadia, Warszawa 1988.
Piwkowski W., Nieborów. Mazowiecka siedziba Radziwiłłów, Warszawa 2005.
Podstawczyńska A., Temperatura powietrza i opady atmosferyczne w regionie łódzkim w ostatnim stuleciu, [w:] Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach, red. J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak, Poznań 2010, s. 63–74.
Radecki W., Ochrona walorów turystycznych w prawie polskim, Warszawa 2011.
Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa w części 24 oraz dziale 921 – kultura i ochrona dziedzictwa narodowego za rok 2007, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa 2008.
Stefański K., Ludzie którzy zbudowali Łódź: Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), Łódź 2009.
Szałygin J., Dziedzictwo drewnianej architektury w Polsce, „Ochrona Zabytków” 2013, nr 1–4, s. 281–298.
Świątek T.W., Chwiszczuk R., Warszawski ruch społecznikowski, Warszawa 2010.
Tłoczek I.F., Budownictwo leśne, Warszawa 1970.
Tłoczek I.F., Dom mieszkalny na polskiej wsi, Warszawa 1985.
Tondos B., Styl zakopiański i zakopiańszczyzna, Wrocław 2004.
Topolska M., Myśliwstwo wielkoksiążęce i ochrona środowiska leśnego na Litwie w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, „Materiały Muzeum wnętrz zabytkowych w Pszczynie” 1988, nr 5, s. 45–58.
Tworkowski S., Architektura wsi, Kraków 1946.
Wiercińska J., Andriolli. Świadek swoich czasów, Warszawa 1976.
Włodek K., Historia rozprzestrzeniania się daniela europejskiego w czasach nowożytnych i jego rozmieszczenie na świecie, „Przegląd Zoologiczny” 1979, t. 23, z. 1, s. 84–91.
Zausznica A., Nauka o barwie, Warszawa 1959.
Zeugner G., Barwa i człowiek, tłum. J. Rogaczewski, Warszawa 1965.
Żuchowski T., Źródła do dziejów łowiectwa w wybranych zespołach akt podworskich z terenu zaboru rosyjskiego na tle porównawczym, „Archeion” 2013, t. 114, s. 265–295.
Żuk I., Zakopiańszczyzna, secesja, neoklasycyzm: ewolucja stylowa w twórczości Tadeusza Obmińskiego, „Folia Historiae Artium” 2015, t. 15, s. 97–126.
Brzeziny, pl.wikipedia.org/wiki/Brzeziny [dostęp 11.08.2021].
JN, Skąd się wziął styl zakopiański w Łodzi?, www.polskiemuzy.pl/skad-sie-wzial-styl-zakopianski-w-lodzi/ [dostęp 27.06.2023].
Kazimierz Pomian-Sokołowski, https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_Pomian-Soko%C5%82owski [dostęp 7.07.2023].
Klimat Polski, www.klimada.mos.gov.pl/zmiany-klimatu-w-polsce/tendencje-zmian-klimatu/ [dostęp 14.09.2021].
Kowalski W., Operacja Łódzka – krwawe boje o „ziemię obiecaną”, www.dzieje.pl/artykulyhistoryczne/operacja-lodzka-krwawe-boje-o-ziemie-obiecana [dostęp 11.02.2021].
Lasy Państwowe na rzecz dziedzictwa kulturowego, 17.12.2021 r., www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/lasy-panstwowe-na-rzecz-dziedzictwa-kulturowego [dostęp 22.01.2022].
NIK o zabytkach architektury drewnianej, 2018 r., www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-zabytkach-architektury-drewnianej-oraz-ich-wykorzystaniu-w-promocji-regionu.html [dostęp 12.10.2021]
Szlak stylu zakopiańskiego, www.szlakstyluzakopianskiego.pl/index.php/obiekty [dostęp 1.04.2021].
Szlak Znakomitych Zakopiańczyków, Zygmunt Dobrowolski (1866–1898), www.szlakzz.pl/zakopianczyk/zygmunt-dobrowolski/ [dostęp 1.04.2021].
Tamka 26 róg Topiel 1. www.warszawa1939.pl/obiekt/tamka-26 [dostęp 20.05.2023].
Wojtylak M., Na kartach łowickiej kroniki, www.archiwa.gov.pl/images/docs/M_Wojtylak_Nakartachlowickiejkroniki.pdf [dostęp 12.02.2021].
Zaporož’e i goroda SNG. Istoriâ zaporož’â. Čast’ 2, www.photoalbum.zp.ua/history/history/part2.htm [dostęp 12.02.2020].
Informacje: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 1, s. 9 - 66
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa
Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 421
Liczba pobrań: 186