FAQ

Początki i rozwój technologiczny artylerii ogniowej i jej wykorzystanie w średniowiecznych działaniach wojennych

Data publikacji: 02.10.2024

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 3, s. 163 - 179

https://doi.org/10.4467/0023589XKHNT.24.028.20113

Autorzy

Andrzej Niewiński
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1613-5885 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Początki i rozwój technologiczny artylerii ogniowej i jej wykorzystanie w średniowiecznych działaniach wojennych

Abstrakt

This article attempts to trace the development of artillery since the appearance of black powder in Europe. Gradually, the process of gunpowder production was improved by purification of its ingredients and selecting the right proportions. Cannons became the next stage in the evolution of the former throwing machines. In order to produce them, suitable metal alloys were discovered, and the art of gunfounding was perfected. The use of iron and lead projectiles instead of stone projectiles made it possible to reduce their size and enhance their striking power. Initially not very effective, the new weapons became increasingly significant in battle outcomes, playing a key role in events such as the capture of Constantinople or the end of the Hundred Years’ War.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła

Biringuccio V., Pirotechnia, Venezia 1558.

Christine de Pizan, The Book of Deeds and Arms and of Chivalry, tłum. by S. Willard. wyd. Ch.C. Willard, University Park 1999.

Długosz J., Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, ks. 7, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1974.

Joinville J. de, Villehardouin G. de, Chronicles of the Crusades, tłum., wstęp i oprac. C. Smith, London 2008.

Martini F., Trattato di architettura civile e militare, oprac. C. Saluzzo, Torino 1841.

Literatura przedmiotu

Ansani F., Tra necessità bellica ed innovazione tecnologica. La formazione dei «maestri di polvere» fiorentini nel Quattrocento, „Mélanges de l’École française de Rome – Italie et Méditerranée modernes et contemporaines” 2019, t. 131, nr 2, s. 239–251, DOI 10.4000/mefrim.6535.

Baker A., Rycerstwo średniowiecznej Europy, tłum. Z. Dalewski, Warszawa 2004.

Bárány A., Burgundian Crusader Ideology in Bertrandon de la Broquière’s Le Voyage d’Outremer, [w:] Byzance et l’Occident III. Écrits et manuscrits, red. E. Egedi-Kovács, Budapest 2016, s. 265–287.

Blair C., Blair J., Copper Alloys, [w:] English Medieval Industries: Craftsmen, Techniques, Products, red. J. Blair, N. Ramsay, London, Rio Grande 1991, s. 81–106.

Bossy M.A., Arms and the Bride. Christine de Pizan’s Military Treatise as a Wedding Gift for Margaret d’Anjou, [w:] Christine de Pizan and the Categories of Difference, red. M. Desmond, Minneapolis 1998, s. 236–256.

Bradbury J., The Medieval Siege, Woodbridge 1992.

Brown G.I., Historia materiałów wybuchowych. Od czarnego prochu do bomby termojądrowej, tłum. R. Trębiński, Warszawa 2001.

Bruhn Hoffmeyer A.M., Arms and Armour in Spain II. A Short Survey, Madrid 1982.

Chase K.W., Firearms: A Global History to 1700, Cambridge 2003, DOI 10.1017/CBO9780511806681.

Contamine Ph., Guerre, État et Société à la fin du Moyen Âge. Études sur les armées des rois de France, 1337–1494, Paris 1972.

Contamine Ph., Wojna w średniowieczu, tłum. M. Czajka, Warszawa 1999.

Cressy D., Saltpetre, State Security and Vexation in Early Modern England, „Past & Present” 2011, nr 212, s. 73–111, DOI 10.1093/pastj/gtr006.

Cressy D., Saltpeter: The Mother of Gunpowder, Oxford 2013.

DeVries K., Smith R.D., Perspectives on Early Gunpowder Weapons, at the Completion of a Study of Valois Burgundian Artillery, [w:] Marshalling Militaria, red. B. Finn, London 2005, s. 5–19.

DeVries K., Smith R.D., Medieval Military Technology, Toronto 2012.

Fino J.F., L’Artillerie en France a la Fin du Moyen Âge, „Gladius” 1974, nr 12, s. 13–31.

Gravett Ch., Medieval Siege Warfare, London 1990.

Hall B.S., Weapons and Warfare in Renaissance Europe. Gunpowder, Technology, and Tactics, London 1997.

Hassan, A. Al-, Gunpowder Composition for Rockets and Cannon in Arabic Military Treatises in Thirteenth and Fourteenth Centuries, „International Committee for the History of Technology” 2003, nr 9, s. 1–30.

Haw S.G., The Mongol Empire  the First ‘Gunpowder Empire’?, „Journal of the Royal Asiatic Society” 2013, t. 23, nr 3, s. 441–469, DOI 10.1017/s1356186313000369.

Köhler G., Die Entwicklung des Kriegswesens und der Kriegsführung in der Ritterzeit von der Mitte des 11. Jahrhunderts bis zu den Hussitenkriegen, t. 3, cz. 1, Die Entwicklung der materiellen Streitkräfte in der Ritterzeit, Breslau 1887.

Kennard A.N., Gunfounding and Gunfounders. A Directory of Cannon Founders from Earliest Times to 1850, London, New York 1986.

Kramer G.W., The Firework Book (Das Feuerwerkbuch). Gunpowder in Medieval Germany, „The Journal of the Arms and Armour Society” 2001, t. 17, nr 1, s. 21–88.

Markus S., Czarny proch strzelniczy, „Broń i Barwa” 1936, nr 2, s. 28–34.

Needham J., Science and Civilisation in China, t. 1, Cambridge 1987.

Nicholson H., Medieval Warfare. Theory and Practice of War in Europe 300–1500, London 2003.

Niewiński A., Sztuka oblężnicza w okresie późnego średniowiecza w świetle dzieła Le Livre des Fais d’Armes et de Chevalerie Christine de Pisan, [w:] „Mieczem i szczytem”. Broń na polu walki. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2016 (Homo Militans, t. 3), s. 43–63.

Oman Ch., Sztuka wojenna w średniowieczu, t. 3, tłum. G. Smółka, Oświęcim 2015.

Partington J.R., A History of Greek Fire and Gunpowder, Baltimore 1999, DOI 10.56021/9780801859540.

Pater Z., Wybrane zagadnienia z historii techniki, Lublin 2011.

Purton P., A History of the Late Medieval Siege 1200–1500, Woodbridge 2010, DOI 10.1515/9781846158049.

Purton P., The Medieval Military Engineer. From the Roman Empire to the Sixteenth Century, Woodbridge 2018.

Ridella R.G., L’evoluzione strutturale nelle artiglierie di bronzo in Italia tra XV e XVII secolo, [w:] I canoni di Venezia. Artiglierie della Serenissima da fortezze a relitti, red. C. Beltrame, M. Morin, Firenze 2014, s. 13–28.

Rogers R., Latin Siege Warfare in the Twelfth Century, Oxford 1992.

Rogers C.J., The Military Revolutions of the Hundred Years’ War, „The Journal of Military History” 1993, t. 57, nr 2, s. 241–278, DOI 10.2307/2944058.

Rogers C.J., The Military Revolutions of the Hundred Years’ War, [w:] The Military Revolution DebateReadings in the Military Transformation of Early Modern Europe, red. C.J. Rogers, Oxford 1995, s. 55–94.

Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, t. 3, Królestwo Akki i późniejsze krucjaty, tłum. J. Schwakopf, Warszawa 1988.

Salamagne A., L’attaque des places-fortes au XVe siècle à travers l’exemple des guerres anglo et franco-bourguignonnes, „Revue Historique” 1993, t. 289, nr 1, s. 65–113, DOI 10.3917/rhis.g1993.585n1.0065.

Setton K.M., The Papacy and the Levant, 1204–1571, t. 2, The Fifteenth Century, Philadephia 1978.

Smith R.D., DeVries K., The Artillery of the Dukes of Burgundy, 1363–1477, Woodbridge 2005.

Sommé M., L’armée bourguignonne au siège de Calais de 1436, [w:] Guerre et société en France, en Angleterre et en Bourgogne XIVe–XVe siècle, red. H. M. Keen, Ch. Giry-Deloison, Ph. Contamine, Lille 1991, s. 197–219.

Strzelczyk J., Krystyna de Pizan. O sztuce wojennej, [w:] „Od najazdów pogańskich dotąd są państwa Waszej Królewskiej Mości spokojne…”. Studia ofiarowane w siedemdziesiątą rocznicę urodzin prof. Karolowi Olejnikowi, red. Z. Pilarczyka, M. Franza, Toruń 2008, s. 116–128.

Strzyż P., Broń palna w Europie Środkowej w XIVXV w., Łódź 2014.

Sumption J., The Hundred Years War, t. 1, Trial by Battle, London 1999.

Szulc S., Czy Mongołowie użyli prochu w bitwie pod Legnicą, [w:] Bitwa legnicka. Historia i tradycja, red. W. Korta, Wrocław, Warszawa 1994, s. 176–199.

Szymczak J., Początki broni palnej w Polsce (1383–1533), Łódź 2004.

Świętosławski W., The Mongol Invasions of Poland in the Thirteenth Century. The Current State of Knowledge and Perspectives for Future Research, [w:] The Routledge Handbook of The Mongols and Central-Eastern Europe, red. A.V. Maiorov, R. Hautala, London, New York 2021, s. 82–97, DOI 10.4324/9780367809959-5.

Świętosławski W., Uzbrojenie koczowników Wielkiego Stepu w czasach ekspansji Mongołów (XII–XIV w.), „Acta Archaeologica Lodziensia” 1996, nr 40, s. 7–114.

Tout Th.F., Firearms in England in the Fourteenth Century, York PA 1968.

Willard Ch.C., Pilfering Vegetius? Cristine de Pizan’s faits d’Armes et de chevalerie, [w:] Women, the Book and the Worldly, t. 2, red. L. Smith, J.H.M. Taylor, Cambridge 1995, s. 31–37.

Willard Ch.C., Christine de Pizan on the Art of Warfare, [w:] Christine de Pizan and the Categories of Difference, red. M. Desmond, Minneapolis, London 1998, s. 3–15.

Strony internetowe

British History Online. Memorials: 1339www.british-history.ac.uk/no-series/memorialslondon-life/pp204-208 [dostęp 28.08.2024].

Salwach E., Historia produkcji prochu czarnego w Mąkolniewww.zlotystok.salwach.pl/img/Historia_Prochu_inet.pdf [dostęp 15.01.2024].

Informacje

Informacje: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 3, s. 163 - 179

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Początki i rozwój technologiczny artylerii ogniowej i jej wykorzystanie w średniowiecznych działaniach wojennych
Angielski: The Origins and Technological Development of Artillery and its Use in Medieval Warfare

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-1613-5885

Andrzej Niewiński
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1613-5885 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Polska

Publikacja: 02.10.2024

Otrzymano: 19.02.2024

Zaakceptowano: 21.05.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Andrzej Niewiński (Autor) - 100%

Informacje o autorze:

Dr hab. Andrzej Niewiński, prof. KUL – historyk, pracownik Katedry Historii Starożytnej, Bizantyńskiej i Średniowiecznej na Wydziale Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II; kierownik Pracowni Wojskowo- Historycznej w Instytucie Historii KUL. Zainteresowania naukowe: historia wojskowości do XVI w.

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski