FAQ

Elektryfikacja miast województwa poznańskiego w okresie międzywojennym

Data publikacji: 16.12.2024

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 4, s. 109 - 131

https://doi.org/10.4467/0023589XKHNT.24.037.20687

Autorzy

Miron Urbaniak
Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego
https://orcid.org/0000-0002-1834-6742 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Elektryfikacja miast województwa poznańskiego w okresie międzywojennym

Abstrakt

During the partitions, electric energy was used in approximately 30 of the 129 towns of the Poznań Province, as the vast majority of towns used various types of gas. However, due to World War I, many gasoline and coal gasworks ceased to exist, and their deficit was compensated by local and small municipal direct current power plants. At the same time, attempts were made to develop a more economical district energy system based on several large plants supplying electricity to neighboring towns and villages. In the 1920s, the concept of electrification of the province was also renewed, based on district power plants and electric power stations of Greater Poland sugar factories, generating alternating current collectively. Nevertheless, until the outbreak of World War II, small power stations predominated in the towns, and the level of advancement of long-distance (district) electrification was low. At the end of 1938, electric energy was used by the population of approximately 65 out of 101 towns in the province.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła archiwalne

Archiwum Państwowe w Kaliszu [APK]:

– Akta miasta Pleszew, sygn. 1091;

– Akta miasta Pogorzela, sygn. 378;

– Akta miasta Sulmierzyce, sygn. 981.

Archiwum Państwowe w Lesznie [APL]:

– Akta miasta Bojanowo, sygn. 61;

– Akta miasta Krzywiń, sygn. 274, 275;

– Akta miasta Osieczna, sygn. 389, 390, 391;

– Akta miasta Rydzyna, sygn. 100, 101;

– Akta miasta Wolsztyn, sygn. 513.

Archiwum Państwowe w Poznaniu [APP]:

– Akta miasta Buk, sygn. 27;

– Akta miasta Opalenica, sygn. 67;

– Akta miasta Sieraków, sygn. 216, 221.

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie [APP OK]:

– Akta miasta Konin, sygn. 676;

– Akta miasta Turek, sygn. 926.

Źródła drukowane

Dz.U. 1934, Nr 48 poz. 422, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego niektórych miast w województwie poznańskiem.

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30. września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 10, Województwa poznańskie, Warszawa 1924.

Statystyka zakładów elektrycznych w Polsce 1931, Warszawa 1932.

Statystyka zakładów elektrycznych w Polsce 1938, Warszawa 1939,

Województwo poznańskie od 1.IV.1938 roku. Mapa drogowa i samochodowa, Poznań 1938.

Źródła prasowe

Dąbrowski I., Rozbudowa cukrowni polskich w roku 1930, „Gazeta Cukrownicza” 3.01.1930, nr 1/2, s. 3–7.

Elektrownia Miejska w Bydgoszczy, „Przegląd Elektrotechniczny” 1.03.1937, z. 5, (Monografie zakładów elektrycznych), s. XV.

Günther W., Elektryfikacja Polski, „Polska Gospodarcza” 12.11.1938, nr 46, s. 1609–1616.

Jarkowski M., O program elektryfikacji Wielkopolski, „Gospodarka Zachodnia” 1.01.1938, nr 1, s. 370–377.

Kujawska Elektrownia Okręgowa we Włocławku, „Przegląd Elektrotechniczny” 1.03.1937, z. 5 (Monografie zakładów elektrycznych), s. XVI.

„OZEMKA”. Okręgowy Zakład Elektryczny M. Kalisza, „Przegląd Elektrotechniczny” 1.03.1937, z. 5 (Monografie zakładów elektrycznych), s. XX.

Poświęcenie kamienia węgielnego pod elektrownię w Ostrowie, „Kurier Poznański” 21.07.1927, nr 326, s. 4.

„Przegląd Elektrotechniczny” 15.01.1929, z. 2, s. 46–47.

„Przegląd Elektrotechniczny” 1.01.1930, z. 1, s. 23.

„Przegląd Elektrotechniczny” 15.01.1930, z. 2, s. 46–47.

„Przegląd Elektrotechniczny” 1.07.1930, z. 13, s. 370.

Przybyłowicz W.J., O udziale elektrowni cukrownianych w elektryfikacji Polski, „Przegląd Elektrotechniczny” 15.02.1929, z. 4, s. 82–86.

Sokolnicki G., W sprawie roli Okręgowego Zakładu Elektrycznego m. Kalisza (OZEMKA) w elektryfikacji okręgowej, „Przegląd Elektrotechniczny” 1.01.1937, z. 1, s. 6–10.

Statystyka tymczasowa elektrowni w Polsce, „Przegląd Elektrotechniczny” 1.03.1922, z. 5, s. 65–71.

Śliwiński S., Uwagi w sprawie elektryfikacji województwa poznańskiego, „Przegląd Elektrotechniczny” 15.01.1929, z. 2, s. 32–35.

Trompeteur K., Sprawa planowej elektryfikacji województwa poznańskiego oraz wykorzystanie pokładów węgla brunatnego dla wytwarzania energii, „Przegląd Elektrotechniczny” 15.10.1928, z. 20, s. 457–463.

Wysocki S., Elektrownie publiczne w Poznańskiem, Prusach Królewskich i Książęcych i na Śląsku Górnym, „Przegląd Techniczny” 25.02.1919, nr 5–8, s. 35–38.

Wysocki S., Elektrownie publiczne w Poznańskiem, Prusach Królewskich i Książęcych i na Śląsku Górnym, „Przegląd Techniczny” 26.03.1919, nr 9–12, s. 53–56.

Literatura przedmiotu

Badziak K., Województwo jako jednostka podziału administracyjnego i władza administracyjna II stopnia w okresie międzywojennym, [w:] Województwo łódzkie 1919–2009.

Studia i materiały, red. K. Badziak, M. Łapa, Łódź 2009, s. 61–84.

Bednara K. et al., Księga pamiątkowa energetyki kaliskiej 1916–1996, red. K. Walczak, Kalisz 1996.

Bielawska-Pałczyńska J., Hałas-Rakowska H., Powszechna Wystawa Krajowa 1929, Łódź 2019.

Bonusiak W., Rozwój gospodarczy Kalisza w latach 1918–1939. Gospodarka komunalna, [w:] Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań 1977, s. 565–595.

Duda Z., Elektrownia miejska w Opalenicy, „Kronika Wielkopolski” 2011, nr 137, s. 48–57.

Dworecki Z., W odrodzonej Polsce, [w:] Urząd wojewody w Poznaniu. Od X wieku do współczesności, red. S. Sierpowski, Poznań 1997, s. 63–128.

Dziurzyński A. et al., Zarys budowy nowej centrali elektrycznej w związku z rozwojem Elektrowni Miejskiej w Poznaniu, Poznań 1934.

Fiedler L.K., Przemysł Wielkopolski, Poznań 1923.

Górzyński M., Zabytki miasta Turku i powiatu tureckiego, t. 1, Miasto Turek, Turek 2009.

Historia elektryki polskiej, t. 2, Elektroenergetyka, red. K. Kolbiński et al., Warszawa 1977.

Hoppe H., Die Überlandzentrale Wirsitz, [w:] Der Kreis Wirsitz. Ein westpreussisches Heimatbuch, red. H. Papstein, Oldenburg 1982, s. 87–89.

Kiereta H., Dolata K., Historia Rejonu Dystrybucji Września, Września 2003.

Kordus A., Zasilanie energią elektryczną, [w:] Wielka księga miasta Poznania, red. K. Matusiak, Poznań 1994, s. 620–628.

Kowalczyk A., Buk. Zarys dziejów miasta, Poznań 1989.

Kubiak S.P., Modernizm zapoznany. Architektura Poznania 1919–1939, Poznań 2016.

Łapa M., Główne kierunki rozwoju gospodarczego województwa łódzkiego w latach 1919–1939, [w:] Województwo łódzkie 1919–2009. Studia i materiały, red. K. Badziak, M. Łapa, Łódź 2009, s. 133–160.

Maik H., Daktera W., Elektrownie i elektrociepłownie miasta Poznania, [w:] 100 lat poznańskiej energetyki, red. M. Jańczak et al., Poznań 2004, s. 12–87.

Matusik P., Historia Poznania, t. 3, 1918–1945, Poznań 2021.

Neubach H., Die Verwaltung Schlesiens zwischen 1848 und 1945, [w:] Verwaltungsgeschichte Ostdeutschlands 1815–1945. Organisation – Aufgaben – Leistungen der Verwaltung, red. G. Heinrich, F.W. Henning, K.G.A. Jeserich, Stuttgart, Berlin, Köln 1993, s. 878–942.

Piłatowicz J., Elektryfikacji Polski w dwudziestoleciu międzywojennym, Lublin 2022.

Piłatowicz J., Integracja elektroenergetyki w latach 1918–1939, „Dzieje Najnowsze” 1978, nr 4, s. 81–101.

Ptak A., Wielkopolski samorząd okresu międzywojennego 1918–1939, [w:] Władza lokalna w procesie transformacji systemowej, red. J. Babiak, A. Ptak, Poznań 2010, s. 37–51.

Trzciński A., Wytyczne dla elektryfikacji Okręgu Poznańskiego, [w:] Elektryfikacja Wielkopolski, Poznań 1939, s. 10–26.

Urbanek G., Elektrownia wodna w Bledzewie i elektryfikacja Ziemi Międzyrzeckiej 1906–1990, Międzyrzecz 2019.

Urbaniak M., Leszno w latach 1832–1914. W drodze ku nowoczesności, Łódź 2016.

Urbaniak M., Miejskie zakłady przemysłowe Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Gazownie, t. 1, Zarys dziejów, Łódź 2011.

Urbaniak M., Miejskie zakłady przemysłowe Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Gazownie, t. 2, Katalog, Łódź 2011.

Usurski M., Ruta R., Kulczyński R., Piła na zdjęciach lotniczych 1914–1945, Piła 2015.

Informacje

Informacje: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 4, s. 109 - 131

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Elektryfikacja miast województwa poznańskiego w okresie międzywojennym
Angielski: Electrification of the Towns in the Poznań Province in the Interwar Period

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-1834-6742

Miron Urbaniak
Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego
https://orcid.org/0000-0002-1834-6742 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

Publikacja: 16.12.2024

Otrzymano: 15.05.2024

Zaakceptowano: 10.09.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Miron Urbaniak (Autor) - 100%

Informacje o autorze:

dr hab. Miron Urbaniak, prof. UWr, w latach 1999–2004 studiował historię na Uniwersytecie Wrocławskim; w 2008 r. doktoryzował się na podstawie pracy Modernizacja infrastruktury miejskiej Leszna w latach 1832–1914, a w 2013 r. habilitował na podstawie książki Miejskie zakłady przemysłowe Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Gazownie (Łódź 2011). Jest też autorem lub współautorem książek: Zabytkowa stacja kolejowa Gniezno. Od Kolei Górnośląskiej do programu „Otto” (Łódź 2010), Wrocławskie wodociągi i kanalizacja. Od przeszłości do współczesności (Wrocław 2011), Dzieła hydrotechniki w Polsce. Kanał Górnośląski (Gliwicki), Łódź 2015, a ponadto licznych artykułów z zakresu inżynierii cywilnej, przemysłu, techniki i kolejnictwa w ujęciu historycznym oraz technicznym. e-mail: miron.urbaniak@uwr.edu.pl

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski