Kopista i błazen, czyli dwie mesjańskie formuły wolności. Frojdeska hermeneutyczno-spekulatywna

Maciej Kuster

Kopista i błazen, czyli dwie mesjańskie formuły wolności. Frojdeska hermeneutyczno-spekulatywna

Data publikacji: 2022

Konteksty Kultury, 2022, Tom 19 zeszyt 2, s. 205 - 221

https://doi.org/10.4467/23531991KK.22.017.16251

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Kopista i błazen, czyli dwie mesjańskie formuły wolności. Frojdeska hermeneutyczno-spekulatywna

Abstrakt

Niniejszy artykuł jest próbą hermeneutycznego, równoległego czytania dwóch nowoczesnych narracji – Melville’a o Bartlebym, biednym skrybie, i Freudowskiego dowcipu o francuskim królu. Głównym gestem zawartym w tekście jest spekulatywne potraktowanie tych formuł jako skutecznych aktów oporu, którym udało się przezwyciężyć i odczarować to, co Foucault nazywa Władzą. Autor traktuje nowelę i dowcip jako parabole, które są inherentnie ironiczne i komiczne w Heglowskim sensie, co oznacza, że operują na, a więc rozbijają porządek symboliczny i takie dychotomie, jak brak i eksces, transcendentalne i materialne, absolutne i konkretne. Skonfrontowanie Deleuzjańskiego i Derridiańskiego odczytania Bartleby’ego oraz uzupełnienie ich mesjańską nadzieją Blocha pozwala autorowi postawić tezę, że skryba i żartowniś są figurami subwersji, a być może nawet rewolucji. Następująca później analiza powyższych anegdot wykorzystująca teorie komedii Zupančič i McGowana ukazuje, że są to opowieści o stawaniu się nowoczesnego podmiotu w strukturze komicznej gry władzy i oporu. Tekst postuluje, że skryba i żartowniś pokazują nam, że jednak istnieje nadzieja dla delikatnych i prekarnych nowoczesnych bytów podporządkowanych przez władzę.

The paper is a hermeneutic attempt at parallel, messianic reading of the two modern narratives – Melville’s story about Bartleby, the poor scrivener and the Freudian joke about the French king. The main point of the text is to speculatively treat these two formulas as the acts of resistance, which succeeded in overcoming and disenchanting what Foucault calls the Power. The author treats the novella and the joke as parables which are inherently ironic and comic in the Hegelian sense, which means, that they operate on and thus shatter the symbolic order and such dichotomies as the lack and the excess, the transcendental and the material as well as the absolute and the concrete. Confronting the readings of “Bartleby” by Deleuze and Derrida and supplementing them with Bloch’s messianic hope, enables the author to claim, that the scrivener and the jester are figures of subversion, if not revolution. What comes next is the analysis of above-mentioned allegories that use theories of comedy by Zupančič, and McGowan, showing that they are in fact the stories about becoming of the modern subject and the latter one emerges in the structure of the comic play of power and resistance. The paper claims that scrivener and the jester show us that there is, in fact, hope for the fragile and precarious modern being mercilessly subjugated to the power.

Słowa kluczowe

władza, komedia, dowcip, subwersja, rewolucja, wolność, mesjanizm, Melville, Freud, Derrida, Foucault, Deleuze

power, resistance, comedy, joke, subversion, revolution, freedom, messianism, Melville, Freud, Derrida, Foucault, Deleuze

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Abiven K., Pouvoir du jeu de mots: dominer par la parole en contexte d’inégalité sociale [w:] Jeux de mots, textes et contextes, red. E. Winter-Froemel, A. Demeulenaere, Berlin 2018.

Agamben G., Bartleby, czyli o przypadkowości, tłum. S. Krolak [w:] H. Melville, Kopista Bartleby. Historia z Wall Street, tłum. A. Szostkiewicz, Warszawa 2009.

Bievre F.G.M., Calembours et autres jeux sur les mots d’esprit, red. A. de Baecque, Paris 2000.

Blanchot M., L’Écriture du désastre, Paris 1980.

Bloch E., Ślady, tłum., oprac. i wstęp A. Czajka, Kraków 2012.

Bryar T., Preferring Žižek’s Bartleby Politics, „International Journal of Žižek Studies”2018, t. 12, nr 1.

Deleuze G., Krytyka i klinika, tłum. B. Banasiak, P. Pieniążek, Łódź 2016.

Deleuze G., Różnica i powtórzenie, tłum. B. Banasiak, Warszawa 1997.

Derrida J., Donner la mort, Paris 1999.

Derrida J., Glas, Paris 1974.

Derrida J., Without Alibi, red., tłum. i wstęp P. Kamuf, Stanford 2002.

Foucault M., Historia seksualności, t. 1: Wola wiedzy, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, Gdańsk 2020.

Foucault M., Levy B.-H., Non au sexe roi, „Le Nouvel Observateur”1977, nr 644.

Freud S., Der Witz und seine Beziehung zum Unbewussten, Leipzig–Wien 1905.

Freud S., Dowcip i jego stosunek do nieświadomości, tłum. R. Reszke, Warszawa 1993.

Hardt M., Negri A., Imperium, tłum. A. Kołbaniuk, S. Ślusarski, Warszawa 2005.

Hegel G.W.H., Fenomenologia ducha, tłum. A. Landman, Warszawa 1965.

Heidegger M., Augstein R., Wolff G., Tylko Bóg mógłby nas uratować, tłum. M. Łukasiewicz, „Teksty” 1977, nr 3 (33).

Hoffmann K., Profesja. Derrida i uniwersytet, „Przestrzenie Teorii” 2016, nr 25.

Jaworski Ph., Melville. Le Désert et l’Empire, Paris 1986.

Kaiser B.M., Figures of Simplicity. Sensation and Thinking in Kleist and Melville, New York 2011.

Kantorowicz E., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, tłum. M. Michalski, A. Krawiec, Warszawa 2007.

Kierkegaard S., Bojaźń i drżenie, tłum. i wstęp J. Iwaszkiewicz, Warszawa 1982.

Lacan J., L’éthique de la psychanalyse 1959–1960, red. J.-A. Miller, Paris 1986.

Lipszyc A., Freud: logika doświadczenia. Spekulacje marańskie, Warszawa 2019.

McGowan T., Only a Joke Can Save Us. A Theory of Comedy, Evanston 2017.

Melville H., Kopista Bartleby. Historia z Wall Street, tłum. A. Szostkiewicz, Warszawa 2009.

Melville H., Nowele i opowiadania, posł. A. Lipszyc, M. Wiśniewski, Warszawa 2020.

Ranciere J., La chair des mots: Politiques de l’écriture, Paris 1998.

Ridicule, reż. P. Leconte, Francja 1996.

Sartre J.-P., Święty Genet. Aktor i męczennik, tłum. K. Jarosz, Gdańsk 2010.

Sławek T., Ujmować. Henry David Thoreau i wspólnota świata, Katowice 2009.

Steinbeck J., Na wschód od Edenu, tłum. B. Zieliński, Warszawa 1994.

Szturc W., Eironeia, Kraków 2018.

Wiśniewski M., Ślepe ściany [w:] H. Melville, Nowele i opowiadania, posł. A. Lipszyc, M. Wiśniewski, Warszawa 2020.

Wojcik B., Antygona Hegla i nowoczesny podmiot kobiecy, „Civitas. Studia z Filozofii Polityki”2017, nr 21.

Zupančič A., The Odd One In: On Comedy, Cambridge 2008.

Zupančič A., The Shortest Shadow. Nietzsche’s Philosophy of the Two, Cambridge 2003.

Žižek S., Metastazy rozkoszy. Sześć esejów o kobietach i przyczynowości, tłum. M. Jastrzębiec-Mosakowski, Warszawa 2013.

Žižek S., Od tragedii do farsy, tłum. M. Kropiwnicki, B. Szelewa, Warszawa 2011.

Žižek S., Przemoc. Sześć spojrzeń z ukosa, tłum. A. Górny, Warszawa 2010.

Informacje

Informacje: Konteksty Kultury, 2022, Tom 19 zeszyt 2, s. 205 - 221

DOI: https://doi.org/10.4467/23531991KK.22.017.16251

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Kopista i błazen, czyli dwie mesjańskie formuły wolności. Frojdeska hermeneutyczno-spekulatywna

Angielski:

The Scrivener and the Jester, or the Two Messianic Formulas of Freedom. Hermeneutic-speculative Freudesque

Autorzy

Maciej Kuster

https://orcid.org/0000-0003-1163-8811

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 2022

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Maciej Kuster (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 586

Liczba pobrań: 442

<p> Kopista i błazen, czyli dwie mesjańskie formuły wolności. Frojdeska hermeneutyczno-spekulatywna</p>

Pobierz xml