Maciej Kuster

Compression Effect. Bartleby, or the Mystery of Otherness

The text proposes to read Bartleby, the Scrivener as a case of modern genealogy of Otherness. The aporias in Melville’s intertextual prose loudly reverberate in theology and philosophy – therefore one cannot read Melville’s novella without referencing the Bible but also the writings of Blanchot, Derrida, Levinas, Deleuze. Bartleby owes his popularity to the genius of Melville, who, by commenting on the America of his times, included in his short prosaic works hundreds of ambiguous and internally contradictory tropes. The aporias which we now call Bartleby have been discussed by such contemporary critics as Žižek and Butler, who in the formula “I would prefer not to” see the outline of an emancipatory project in late-modernity capitalism. “Compression Effect” is the literary testimony of the experience of a new community which faces an “excess” of politically and religiously engaged texts with a simultaneous “shortage” of divinity in life institutionalized by modernity.

Niniejszy artykuł jest próbą hermeneutycznego, równoległego czytania dwóch nowoczesnych narracji – Melville’a o Bartlebym, biednym skrybie, i Freudowskiego dowcipu o francuskim królu. Głównym gestem zawartym w tekście jest spekulatywne potraktowanie tych formuł jako skutecznych aktów oporu, którym udało się przezwyciężyć i odczarować to, co Foucault nazywa Władzą. Autor traktuje nowelę i dowcip jako parabole, które są inherentnie ironiczne i komiczne w Heglowskim sensie, co oznacza, że operują na, a więc rozbijają porządek symboliczny i takie dychotomie, jak brak i eksces, transcendentalne i materialne, absolutne i konkretne. Skonfrontowanie Deleuzjańskiego i Derridiańskiego odczytania Bartleby’ego oraz uzupełnienie ich mesjańską nadzieją Blocha pozwala autorowi postawić tezę, że skryba i żartowniś są figurami subwersji, a być może nawet rewolucji. Następująca później analiza powyższych anegdot wykorzystująca teorie komedii Zupančič i McGowana ukazuje, że są to opowieści o stawaniu się nowoczesnego podmiotu w strukturze komicznej gry władzy i oporu. Tekst postuluje, że skryba i żartowniś pokazują nam, że jednak istnieje nadzieja dla delikatnych i prekarnych nowoczesnych bytów podporządkowanych przez władzę.