O kreatywności poetów oralnych
Wybierz format
RIS BIB ENDNOTEO kreatywności poetów oralnych
Data publikacji: 18.03.2020
Zeszyty Prasoznawcze, 2020, Tom 63, Numer 1 (241), s. 27-40
https://doi.org/10.4467/22996362PZ.20.002.11510Autorzy
O kreatywności poetów oralnych
Pisząc o kulturach pierwotnie oralnych, podkreśla się zwykle wierność międzypokoleniowego przekazu tradycji. Za podstawowe jej medium uznaje się przy tym, oprócz formuł rytualnych, długie utwory narracyjne mające formę poetycką, realizowane oralnie w postaci pieśni. Opozycyjne stanowisko, omawiane w niniejszym artykule, eksponuje rolę kreatywności poetów, a także ograniczeń pamięci, a w konsekwencji wielowariantowości i zmienności przekazów. Neguje pogląd o zbiorowym autorstwie utworów oralnych, wskazując na przykłady uznawania w poszczególnych społecznościach indywidualnego autorstwa utworów. Uznając, że były one komponowane w trakcie wykonania (compose in performance), wskazuje, że nie istniały ich kanoniczne wersje. Mocna wersja tej tezy głosi, że każde wykonanie było odrębnym utworem, dziełem wykonawcy, tworzonym w interakcji z publicznością. Ograniczenia pamięci z jednej strony, a usankcjonowane przez społeczność dążenie poetów do innowacji z drugiej strony, powodowały, że wykonawca nie powtarzał wiernie tradycyjnych przekładów. Korzystając z funkcjonujących w danej kulturze formuł, motywów i schematów narracyjnych, improwizował własne wersje znanych opowieści, niekiedy zaś tworzył zupełnie nowe historie. Słaba wersja tezy zakłada, że relacja między kreacją a memoryzacją była zmienna, zależnie od gatunku i wykonawcy; w praktyce występowała cała gama rozwiązań, od improwizacji do wykonywania wcześniej skomponowanych i zapamiętanych utworów. W obu przypadkach uznaje się, że kreatywność poetów oralnych pozostawała w dialektycznej relacji z tradycjonalizmem. Tworząc własne opowieści, poeta musiał przestrzegać tradycyjnych tematów i schematów narracyjnych, tego oczekiwała bowiem publiczność. Jego twórcza wyobraźnia była przy tym ukształtowana przez wzorce rodzimej kultury, tradycja była też dlań podstawowym czy wręcz jedynym zasobem tematów i rozwiązań formalnych.
Azuonye C. (1994). Oral Literary Criticism and the Performance of the Igbo Epic. Oral Tradition, vol. 9/1, p. 136–161.
Bakker E.J. (1993). Activation and Preservation: The Interdependence of Text and Performance in an Oral Tradition. Oral Tradition, vol. 8/1, p. 5–20.
Czeremski M. (2009). Struktura mitów. Kraków.
Dougherty C. (1991). Phemius’ Last Stand: The Impact of Occasion on Tradition in the Odyssey. Oral Tradition, vol. 6/1, p. 93–103.
Edwards M.W. (1992). Homer and Oral Tradition: The Type-Scene, Oral Tradition, vol. 7/2, p. 284–330.
Elmer D. (2013). The Milman Parry Collection of Oral Literature. Oral Tradition, vol. 28/2, p. 341–354.
Finnegan R. (1990). Introduction; or, Why the Comparativist Should Take Account of the South Pacific. Oral Tradition, vol. 5/2–3, p. 159–184.
Finnegan R. (2012). Oral Literature in Africa. Cambridge.
Foley J.M. (1987). Man, Muse, and Story: Psychohistorical Patterns in Oral Epic Poetry. Oral Tradition, vol. 2/1, p. 91–107.
Foley J.M., Gejin Ch. (2012). Challenges in Comparative Oral Epic. Oral Tradition, vol. 27/2, p. 381–418.
Foote P.G., Wilson D.M. (1975). Wikingowie, przeł. W. Niepokólczycki. Warszawa.
Godlewski G. (2007). Lęk przed wielkimi literami. Dyskusje z Jackiem Goodym i Wielką Teorią Piśmienności. W: A. Mencwel et al. (red.). Communicare. Almanach antropologiczny, t. 2: Oralność/piśmienność (s. 163–190). Warszawa.
Godlewski G. (2008). Słowo – pismo – sztuka słowa. Perspektywy antropologiczne. Warszawa.
Godlewski G. (2016). Antropologia praktyk językowych: wprowadzenie. W: G. Godlewski et al. (red.). Antropologia praktyk językowych (s. 7–80). Warszawa.
Goody J. (1987). The Interface between the Written and the Oral. Cambridge.
Goody J. (2011). Poskromienie myśli nieoswojonej, przeł. M. Szuster. Warszawa.
Goody J. (2012). Mit, rytuał i oralność, przeł. O. Kaczmarek. Warszawa.
Halili R. (2007). Opowieść o pieśniarzach. W: A. Mencwel et al. (red.). Communicare. Almanach antropologiczny, t. 2: Oralność/piśmienność (s. 77–110). Warszawa.
Halili R. (2012). Naród i jego pieśni. Rzecz o oralności, piśmienności i epice ludowej wśród Albańczyków i Serbów. Warszawa.
Haring L. (1994). Introduction: The Search for Grounds in African Oral Tradition. Oral Tradition, vol. 9/1, p. 3–22.
Kowalski A.P. (2001). Myślenie przedfilozoficzne. Studia z filozofii kultury i historii idei. Poznań.
Lord A.B. (2010). Pieśniarz i jego opowieść, przeł. P. Majewski. Warszawa.
Luce J.V. (1987). Homer i epoka heroiczna, przeł. E. Skrzypczak. Warszawa.
Łanowski J. (1977). Literatura starogrecka. W: W. Floryan (red.). Dzieje literatur europejskich, t. 1 (s. 15–134). Warszawa.
Majewski P. (2006). Głos i tekst. Korzenie kultury europejskiej według Erica A. Havelocka. W: E.A. Havelock. Muza uczy się pisać. Rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu (s. 9–19). Warszawa.
Mitchell S., Nagy G. (2010). Wprowadzenie do nowego wydania. W: A.B. Lord. Pieśniarz i jego opowieść (s. 7–48), przeł. P. Majewski. Warszawa.
Murko M. (1990). The Singers and their Epic Songs. Oral Tradition, vol. 5/1, p. 107–130.
Nitschke R.K. (1983) Literatura staroskandynawska. W: W. Floryan. Dzieje literatur europejskich, t. 2, cz. II (s. 7–31), Warszawa.
Ong W.J. (2011). Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. J. Japola, Warszawa.
Piłaszewicz S., Rzewuski E. (2004). Wstęp do afrykanistyki. Warszawa.
Rakoczy M. (2012). Słowo – działanie – kontekst. O etnograficznej koncepcji języka Bronisława Malinowskiego. Warszawa.
Roesdahl E. (1996). Historia wikingów, przeł. F. Jaszuński. Gdańsk.
Rosenberg B. (1987). The Complexity of Oral Tradition. Oral Tradition, vol. 2/1, p. 73–90.
Sinko T. (1966). Wstęp. W: Homer. Iliada (s. III-LXXXVII). Wrocław.
Stolarek Z. (1962). Wstęp, czyli o pewnych niespodziankach egzotyki. W: Z. Stolarek (oprac.). Czerwone oczy maski. Murzyński, eskimoskie, indiańskie, polinezyjskie teksty poetyckie (s. 5–30). Warszawa.
Trybulec M. (2015). Media i poznanie: pojęciowe dylematy teorii komunikacji społecznej z Toronto. Kraków.
Vico G. (1971). Wybór pism. W: S. Krzemień-Ojak. Vico (s. 133–275). Warszawa.
Zieliński K. (2014). „Iliada” i jej tradycja literacka. Studium z zakresu greckiej tradycji oralnej. Wrocław.
Informacje: Zeszyty Prasoznawcze, 2020, Tom 63, Numer 1 (241), s. 27-40
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
O kreatywności poetów oralnych
On the Creativity of Oral Poets
Katedra Dziennikarstwa, Wydział Politologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Publikacja: 18.03.2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski