Próba przeglądu problemów, źródeł i opracowań na temat losów Polek na emigracji przed II wojną światową
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEPróba przeglądu problemów, źródeł i opracowań na temat losów Polek na emigracji przed II wojną światową
Data publikacji: 30.12.2019
Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2019 (XLV), Nr 4 (174), s. 27 - 56
https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.19.038.11352Autorzy
Próba przeglądu problemów, źródeł i opracowań na temat losów Polek na emigracji przed II wojną światową
The Fate of Polish Women in Countries of Emigration Before WWII: A Review of Research Problematics, Source Texts and Scientific Analyses
Since the end of the 18th century, Former Polish territories had been abandoned by successive waves of deportees, political refugees and emigrants. Among them there were also women. However, their participation in migratory movements, problems and experiences of travel as well as changes related to the new settlement are omitted and marginalized in most historical studies. This results from the lack of sources, lack of detailed research on the participation and role of women in subsequent waves and directions of Polish migration, as well as from the lack of interest in this subject on the part of historians. It should be stressed that the last of these barriers has been broken only since the 1980s. The examples presented here show, however, that the history of Polish emigration is based mainly on the experiences of men.
The aim of the article is to present the state of research concerning subsequent periods, different directions and familiar and less familiar issues related to the migration of Polish women from the 19th century till the outbreak of World War II. The presented issues include political migrations, study trips, various directions of economic emigration (Ruhr, France, USA, Brazil, Canada) as well as relocations from the period of World War I. The comparison of available statistical data shows a gradual increase in the number of women among Polish migrants. Their percentage, the course of fate and the processes of change in their position within the family as well as in the local and supra-local ethnic community and beyond it had been shaped in different ways. They depended both on the period of emigration, the country and place of settlement as well as the nature of the activities undertaken. Another important factor seems to be the attitude and assistance for women-immigrants in the countries of their settlement. This issue, however, still remains in the sphere of suggestions for future researchers, both men and women.
Streszczenie
Od końca XVIII w. ziemie polskie opuszczały kolejne fale zesłańców, uchodźców politycznych i emigrantów. Były wśród nich również kobiety. Ich udział w ruchach migracyjnych, problemy i doświadczenia podróży oraz zmiany związane z nowym miejscem osiedlenia są jednak w większości opracowań historycznych pomijane i marginalizowane. Wynika to z braku źródeł, z braku szczegółowych badań nad udziałem oraz rolą kobiet w kolejnych falach polskich migracji, ale też z braku zainteresowania tą sferą ze strony historyków. Ostania z wymienionych barier jest przełamywana dopiero od lat 80. XX w., a wcześniejsze opracowania bazują głównie na doświadczeniach mężczyzn.
Celem artykułu jest próba ukazania stanu badań dotyczących kolejnych okresów, różnych kierunków oraz zagadnień związanych z migracjami Polek od XIX w. do wybuchu II wojny światowej. Przedstawiona problematyka obejmuje zarówno migracje polityczne, wyjazdy na studia, różne kierunki emigracji zarobkowej jak i przemieszczenia z okresu I wojny światowej. Zestawienie dostępnych danych statystycznych dowodzi stopniowego zwiększania udziału kobiet wśród polskich migrantów. Ich odsetek, koleje losu oraz procesy przemian pozycji w rodzinie a także w lokalnej i ponadlokalnej społeczności etnicznej i poza nią zależały tak od okresu emigracji, kraju oraz miejsca osiedlenia jak i od charakteru podejmowanych zajęć. Ważnym czynnikiem wydaje się także nastawienie i pomoc dla kobiet – imigrantek w krajach ich osiedlenia.
Baranowski B., Baranowski K. (1985), Polaków kaukaskie drogi, Łódź: KAW.
Banaszkiewicz M. (2017), Antropolog wobec odmienności kulturowej i przyrodniczej. Refleksje Marii Czaplickiej z ekspedycji na Syberię, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, nr 17.
Blank J.C. (2016), Creating Kashubia. History, Memory, and Identity in Canada’s First Polish Community, Montreal: McGill University.
Bobrowska E. (2012), Emancypantki? Artystki polskie w Paryżu na przełomie XIX i XX w. „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, nr 1–2, s. 11–27.
Borys M. (2018), Działalność żeńskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii chicagowskiej (1874–1899), „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 1, s. 219–239.
Brożek A. (1972), Ślązacy w Teksasie, Opole: Instytut Śląski.
Cygan M.E. (1994), Polish Women and Emigrant Husbends, w: Roots of the Transplanted, vol.1: Late 19th Century East Central and Southeastern Europe, D. Hoerder, I. Blank (red.), New York.
Drogi hańby. Piśmiennictwo polskie o handlu „żywym towarem” (2013), R. Antonów (red.), Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Duda-Dziewierz K. (1938), Wieś małopolska a emigracja amerykańska. Studium wsi Babica powiatu rzeszowskiego, Warszawa-Poznań.
Dufrat J. (2010), Migracje Polek do Francji w okresie międzywojennym, w: Kobiety i procesy migracyjne, A. Chlebowska, K. Sierakowska (red.), Neriton: Warszawa.
Gmurczyk-Wrońska M. (1996), Polacy we Francji w latach 1871–1914. Społeczność polska i jej podstawy materialne, Warszawa: Neriton.
Ickiewicz K. (2008), Kaszubi w Kanadzie, Gdańsk: ZG Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.
Janowska H. (1964), Polska emigracja zarobkowa we Francji 1919–1939, Warszawa: Książka i Wiedza.
Jarochowska M.A. (2006), Poza gniazdem. Wizerunek emigrantki polskiej w Kanadzie w XX w., Montreal: Polski Instytut Naukowy w Kanadzie.
Jędrychowska B. (2014), Żony XIX-wiecznych zesłańców jako organizatorki życia rodzinnego na Syberii, „Wychowanie w Rodzinie” t. IX, nr 1, s. 161–173.
Kalembka S. (1971), Wielka Emigracja. Polskie Wychodźstwo Polityczne w latach 1831–1862, Warszawa: Książka i Wiedza.
Knothe M.A. (1997), Recent Arrivals: Polish Immigrant Women’s Response to the City, w: Peasant Maids – City Women. From the European Countryside to Urban America, Ch. Harzig (red.), Ithaca and London: Cornell University Press.
Kobiety i procesy migracyjne (2010), A. Chlebowska, K. Sierakowska (red.), Neriton: Warszawa.
Kolbuszewska J. (2017), Polki na uniwersytetach – trudne początki, „Sesus Historiae”, 2017/1, s. 35–53.
Kołodziej E. (1982), Wychodźstwo zarobkowe z Polski. Studia nad polityką emigracyjną II Rzeczpospolitej, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Konopka J.A. (2010), Polacy na uniwersytecie w Genewie i Polonica biblioteki uniwersyteckiej (lata 1817–1917) http://skryba.inib.uj.edu.pl/goscie/JAK/2010/JAK-2010.pdf.
Kościelecka S. (1983), Dzieje Polonii w Danii w latach 1892–1940, Szczecin: WSP.
Kowalski M.A. (1970), Polacy w Danii, „Etnografia Polska”. T. XIV z.1, s. 57–73.
Kozłowska K. (1974), Polki w Résistane. Z walk lewicowego ruchu oporu we Francji, Warszawa MON.
Kozłowski J. (1984), Emigracja u schyłku Rzeczpospolitej szlacheckiej i początki emigracji porozbiorowej, w: Emigracja w czasach nowożytnych i najnowszych, A. Pilch (red.), Warszawa: PWN.
Kozłowski J. (1992), Polacy w Niemczech w XIX i XX w., w: Polonia w Europie, B. Szydłowska-Ceglowa (red.), Poznań: Zakład Badań Narodowościowych PAN, s. 223–243.
Kubica-Heller G. (2015), Maria Czaplicka – płeć, szamanizm, rasa: biografia. antropologiczna, Kraków: WUJ.
Later-Chodyłowa E. (1992), Polonia w krajach skandynawskich – Dania w: Polonia w Europie, B. Szydłowska-Ceglowa (red.), Poznań: Zakład Badań Narodowościowych PAN, s. 571–627.
Lenartowicz Ś. (2012), Podróże Zofii Stryjeńskiej i ich paryskie etapy, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, nr 1–2, s. 101–115.
Maksymowicz A. (2015), Agnieszka Wisła i działalność Polek w Ameryce na rzecz ochotników i weteranów Błękitnej Armii, Nowy Jork-Opole: Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.
Markiewicz A. (2018), Kobiety i rodziny powstańców styczniowych zesłanych w głąb Rosji, Warszawa: Difin.
Marynia Don’t Cry: Memoirs of Two Polish-Canadian Families (1995), A. Kojder, B. Głogowska (red.), Toronto: Multiculural History Society of Ontario.
Molenda J. (1997), Miejsce kobiet wśród polskiego wychodźstwa w reńsko-westfalskim okręgu przemysłowym na początku XX w., „Przegląd Historyczny” nr 1/1997, s. 117–134.
Morawska E. (1985), For Bread with Batter: The Life-Worlds of East Central Europeans in Johnstown, Pennsylvania 1890–1940, New York: Cambridge University Press.
Nowakowska-Wierzchoś A. (2009), Życie codzienne polskich emigrantek w okupowanej Francji 1940–1944 (cz.1) https://histmag.org/Zycie-codzienne-polskich-emigrantek-w-okupowanej-Francji-1940-1944-cz.-1-3581/1/1.
Paczkowski A. (1969), Prasa polska we Francji (1918–1940) „Roczniki Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, nr 8/4, s. 521–536.
Pamiętniki emigrantów. Francja (1939), Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego.
Pamiętniki emigrantów. Kanada (1971), Warszawa: Książka i Wiedza.
Pamiętniki emigrantów. Stany Zjednoczone (1977), t.1, Warszawa: Książka i Wiedza.
Polonais aux champ. Lettres de femmes immigrées dan les campagnes françaises (1930–1935) (2015), S. Aprile, M. Laurent, J. Ponty (red.), Paris: Numilog.
Polish Setlers in Alberta. Reminiscences and Biographies (1979), J. Matejko (red.), Toronto: Polish Alliance Pres.
Polska diaspora (2001), A. Walaszek (red.), Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Pomnik „Buraczanych dziewcząt” ma 75 lat, Federacja Polonia, (2015) http://www.federacja-polonia.dk/news-pomnik-buraczanych-dziewczat-ma-75-lat,108.html.
Praszałowicz D. (2009), Rola żeńskich zakonów religijnych w życiu skupisk polonijnych w Stanach Zjednoczonych, w: Polska – dwa światy. Kraj i Polonia. Materiały z Międzynarodowej Konferencji Naukowej ‘Polacy w Ameryce Północnej – 400 lecie’, J.W. Wysocki, W. Gliński (red.), Warszaw: Wydawnictwo UKSW.
Praszałowicz D. (1999), Stosunki polsko-niemieckie na obczyźnie. Polscy i niemieccy imigranci w Milwaukee, Wisconsin (USA) 1860–1920, Kraków: Universitas.
Prymaka-Oniszek A. (2016), Bieżeństwo, „Karta” nr 86, s. 8–23.
Pula J.S. (2001), Polska diaspora w Stanach Zjednoczonych Ameryki do roku 1914, w: Polska diaspora, A. Walaszek (red.), Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Radecki H. (1979), Ethnic Organizational Dynamics. The Polish Group in Canada, Waterloo, Ont.: Wilfrid Laurier University Press.
Sierakowska z Dalewskich A. (2018), Wspomnienia, J. Sikora-Kulesza, T Bariaškaitė (red.), Warszawa: Neriton 2010.
Skrabania D. (2018), „Ruhrpolen” – Polacy z Zagłębia Ruhry, Porta Polonica https://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/ruhrpolen-polacy-z-zaglebia-ruhry.
Smolana K. (1983), Za ocean po lepsze życie, w: Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej, Wrocław: Ossolineum.
Szramek T. (2008), Wczoraj i dziś Związku Polaków w Kanadzie [księga pamiątkowa], Toronto.
Thomas W.I., Znaniecki F, ( 1976) Chłop polski w Europie i Ameryce, t.: 5: Organizacja i dezorganizacja w Ameryce, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Vincent I. (2006), Ciała i dusze, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Walaszek, A. (1998), Między tradycją a kulturą masowej konsumpcji – kobiety i kultura życia codziennego społeczności polonijnych w USA w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku, w: Kobieta i kultura życia codziennego wiek XIX i XX, A. Żarnowska (red.), Warszawa, s. 279–292.
Walaszek A. (2002), Polskie imigrantki w miastach USA, „Przegląd Polonijny” nr 2, s. 25–41.
Walaszek A. (1996), The Polish Women’s Alliance in America: Between Feminism and Patriotism – Immigrants and Their Children in the USA, 1898–1930, w: Ethnic Fraternalism in Immigrant Countries, M. Klemenčić (red.), Maribor: University of Maribor, s. 197–212.
Wkład Polek na emigracji w rozwój kultury i nauki polskiej. Materiały z sesji naukowej odbytej w Opolu 19–20 listopada 2004 roku (2004), T. Detyna, D. Kisielewicz (red.), Opole: Instytut Śląski.
Wojciechowski J. (1971), Życiorys własny robotnika, t. 1, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Zawistowicz-Adamska K. (1948), Społeczność wiejska. Doświadczenia i rozważania z badań terenowych w Zaborowie, Łódź.
Zdunek W. (1982), Duszpasterstwo Polaków w Danii (1893–1978), „Studia Polonijne” nr 5, s. 145–177.
Informacje: Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2019 (XLV), Nr 4 (174), s. 27 - 56
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Próba przeglądu problemów, źródeł i opracowań na temat losów Polek na emigracji przed II wojną światową
The Fate of Polish Women in Countries of Emigration Before WWII:
A Review of Research Problematics, Source Texts and Scientific Analyses
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 30.12.2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1350
Liczba pobrań: 1810