FAQ

Polacy i polskość na Wileńszczyźnie (1918–2018). Trwałość i zmienność miejsca w świadomości rodaków

Data publikacji: 15.12.2021

Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2022 (XLVIII), Nr 1 (183), s. 85 - 107

https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.21.047.14588

Autorzy

Marcin Dębicki
Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław
https://orcid.org/0000-0002-6510-0614 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Polacy i polskość na Wileńszczyźnie (1918–2018). Trwałość i zmienność miejsca w świadomości rodaków

Abstrakt

Artykuł jest próbą zestawienia miejsca, jakie mniejszość polska na Wileńszczyźnie zajmuje współcześnie w świadomości rodaków, ze sposobem, w jaki społeczność tę widziano przed stuleciem. Z uwagi na ewidentne odmienności obu grup oraz obu „momentów historycznych”, skutkujących również brakiem ekwiwalentności metodologicznej, bardziej niż na rezultatach porównania sensu stricto skoncentrowano się na charakterystyce przedmiotów zestawienia, uwzględniającej elementy społeczne, polityczne i kulturowe. W tym celu przyjrzano się trzem obszarom życia społecznego: (1) relacjom politycznym pomiędzy Polską a Litwą i sposobowi, w jaki były/są one rozumiane przez Polaków; (2) etniczności Polaków z Wileńszczyzny i poziomowi zainteresowania nimi przez rodaków macierzystych; a także (3) kresowości i peryferyjności tego regionu. Rozważania oparto na wynikach współczesnych badań socjologicznych oraz literaturze przedmiotu, a także na relacjach historycznych.

The article attempts at a juxtaposition of the place the Polish minority in the Vilnius region occupies at present in their co-nationals’ awareness, and the way this community used to be perceived a century ago. Due to apparent dissimilarities between these two groups and two ‘historical moments’ which result also in some methodological disequivalence, the author focuses more on these two objects’ characteristics (including social, political and cultural components) than on the results of the comparison as such. Consequently, the three fields of social life were analysed: (1) political relations between Poland and Lithuania and the way in which they used to be and are understood by Poles; (2) the ethnicity of the Poles from the Vilnius region and the level of attractiveness theyrraise of their co-nationals in Poland; (3) the borderland-like and peripheral character of this region. The considerations were based upon the results of the contemporary sociological research and the relevant literature as well as on historical records.

Key words: Poles (Poland), Lithuania, the Vilnius region, Poland’s former lands, awareness, ethnicity

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Balcer A. (2017), Kresentymentalizm, „Nowa Europa Wschodnia”, nr 3–4.
Chutnik A. (2012), Oczekiwania a rzeczywistość: problemy z akulturacjąmłodych Polaków z Litwy przyjeżdżających do Polski, w: M. Dębicki, J. Makaro (red.), Sąsiedztwa III RP – Lenkija, Litwa, Polska, Lietuva. Zagadnienia społeczne, Wrocław: Wydawnictwo GAJT.
Czapliński P. (2015), Kresowe narracje, „Pomocnik Historyczny”, nr 2.
Dębicki M. (2015), Wyblakły obraz Litwy. Mitologizacja Kresów i ich osuwanie sięw niepamięćPolaków, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, t. 15.
Dębicki M., Makaro J. (2016), Postawy Polaków wobec Litwy i Litwinów na przykładzie wrocławian, Kraków: Z.W. NOMOS.
Dolińska K., Niedźwiecka-Iwańczak N. (2012), Język polski na Wileńszczyźnie w kontekście polsko-litewskiej „gry interesów”, w: Sąsiedztwa III RP – Lenkija, Litwa, Polska, Lietuva. Zagadnienia społeczne, red. M. Dębicki, J. Makaro, Wrocław: Wydawnictwo GAJT.
Fuksiewicz A., Kucharczyk J., Łada A. (2013), Obok siebie. Wzajemne postrzeganie sięPolaków i Litwinów, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Garlicki A. (1999), Wilna żądająwszyscy, w: Tematy polsko-litewskie. Historia. Literatura. Edukacja, red. R. Traba, Olsztyn: Wspólnota Kulturowa „Borussia”.
Gońda M. (2020) Migracje do korzeni. Wybory tożsamościowe Polaków ze Wschodu na studiach w kraju przodków, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Grzywaczewski T. (2020), Wymazana granica. Śladami II Rzeczpospolitej, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne
Jundo-Kaliszewska B. (2019), Zakładnicy historii. Mniejszośćpolska w postradzieckiej Litwie, Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
Kajta J. (2020), Młodzi radykalni? O tożsamości polskiego ruchu nacjonalistycznego i jego uczestników, Kraków: Z.W. NOMOS.
Kolbuszewski J. (1999), Kresy, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Kosman M. (1995), Problem Wilna: zbliżenie czy izolacja?, w: Obcy – Sąsiedzi – Niechciani partnerzy?, red. K. Glass, Z. Puślecki, B. Serloth, Poznań–Toruń: Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa. Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kurcz Z. (2005), Mniejszośćpolska na Wileńszczyźnie. Studium socjologiczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ładykowski P. (2014), Litwo, ojczyzno moja… Dyskurs kresowy, tożsamośćnarodowa i głosy podporządkowanych, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. XXIII.
Łossowski P. (1997), Stosunki polsko-litewskie 1921–1939, Warszawa: Instytut Historii PAN, Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu.
Miknys R. (1999), Wilno – miasto wielonarodowe i punkt zapalny w stosunkach polsko-litewskich, w: Tematy polsko-litewskie. Historia. Literatura. Edukacja, red. R. Traba, Olsztyn: Wspólnota Kulturowa „Borussia”.
Miłosz Cz., Venclova T. (1979), Dialogi o Wilnie, „Kultura”, nr 1–2.
Mędrzecki W. (2018), Kresowy kalejdoskop. Wędrówki przez ziemie wschodnie Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Nicieja S.S. (2020), Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, t. XV: Wilno, Opole: Wydawnictwo MS, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Pawlicki J. (2010), Dzięcielina nie pała, „Gazeta Wyborcza”, nr 243.
Rokita Z. (2016), Ziemia odzyskana, „Nowa Europa Wschodnia”, nr 5.
Smółka A. (2018), Kukułka, w: A. Rybak, A. Smółka, Wieża Eiffla nad Piną. Kresowe marzenia II RP, Wołowiec: Wyd. Czarne.
Srebrakowski (2014), Aktywnośćturystyczno-krajoznawcza klubów „Włóczęgów” w Wilnie (1923–1939), w: Znowuż„z kuferkiem i chlebakiem”… Tom poświęcony Wielkiemu Humaniście
Julianowi Jańczakowi, red. B. Konopska, J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
Srebrakowski A. (1997), Pamiętaćo Wilnie, Wrocław: Stowarzyszenie Wspólnota Polska Oddział Dolnośląski, Fundacja na Rzecz Ochrony Kultury Polskiej na Wileńszczyźnie im. Adama Mickiewicza.
Sztompka P. (2007), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Śleszyński W. (2020), Życie na Kresach. Województwa wschodnie II Rzeczypospolitej (1919–1939), Białystok: Muzeum Pamięci Sybiru.
Valatka R. (2017), Dlaczego Litwa powinna uczcić150. rocznicęurodzin Józefa Piłsudskiego?, „Przegląd Bałtycki”, 21 grudnia, https://przegladbaltycki.pl/6593,dlaczego-litwa-uczcic-150-rocznice-urodzin-jozefa-pilsudskiego.html (dostęp: 12.05.2020).
Venclova T. (2018), Nie potrzeba nam zajazdów na Litwie, „Gazeta Wyborcza”, nr 46.
Winnicki Z.J. (2008), „Polsko-polskie” pogranicze pomiędzy Białorusiąa Litwą. Refleksje, w: Polskie pogranicza w procesie przemian, red. Z. Kurcz, t. I, Wałbrzych: Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości.
Zasztowt L. (2014), Od stolicy do prowincji. Degradacja pozycji Wilna w strukturze pojęcia Kresów Rzeczypospolitej w polskiej narracji historycznej, w: Cywilizacja europejska – różnorodnośći podziały, red. M. Koźmiński, Kraków: UNIVERSITAS.

Informacje

Informacje: Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2022 (XLVIII), Nr 1 (183), s. 85 - 107

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Polacy i polskość na Wileńszczyźnie (1918–2018). Trwałość i zmienność miejsca w świadomości rodaków

Angielski:

Polacy i polskość na Wileńszczyźnie (1918–2018). Trwałość i zmienność miejsca w świadomości rodaków

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-6510-0614

Marcin Dębicki
Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław
https://orcid.org/0000-0002-6510-0614 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

Publikacja: 15.12.2021

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Marcin Dębicki (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski