FAQ

Konstanty Borzęcki – przypadkowy bohater w mikrohistorycznym studium dwukulturowości

Data publikacji: 07.08.2020

Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2020 (XLVI), Nr 2 (176), s. 281-306

https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.20.020.12336

Autorzy

Agnieszka Ayşen Kaim
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
https://orcid.org/0000-0002-5839-4191 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Pobierz pełny tekst

Tytuły

Konstanty Borzęcki – przypadkowy bohater w mikrohistorycznym studium dwukulturowości

Abstrakt

Tekst jest opracowaniem studium przypadku dwukulturowości (polsko-chrześcijańskiej i osmańsko-muzułmańskiej) Konstantego Borzęckiego (1826–1876), polskiego powstańca emigranta z XIX w., który przeszedł na islam i przyjął imię Mustafa Dżelaleddin Pasza (tur. Mustafa Celâlettin Paşa). Do historii kultury Turcji przeszedł dzięki nośności jego teorii o europejskim pochodzeniu Turków. Można uznać , że na jego formację ideologiczną i życiową jako polskiego bohatera tureckiej wizji narodu wpłynął splot wielu okoliczności, jak: doświadczenie życia w polskiej ziemiańskiej rodzinie, seminarium, rozczarowanie powstańcze, opuszczenie kraju i konwersja na islam, czynna służba w armii osmańskiej, praca publicysty-ideologa nowo tworzącej się państwowości tureckiej. Myśl Borzęckiego ewoluowała, w działalności jego potomków i innych inspirujących się jego pracą Les Turcs Anciens et Modernes (Turcy dawni i nowi, Konstantynopol, 1869). Teoria turo-aryjskości zarysowana przez Borzęckiego stała się podstawą reform kulturowych, zwłaszcza zmiany alfabetu (z arabskiego na łaciński) za czasów Republiki Turcji (1928). Tekst proponuje zerwanie z anachroniczną terminologią jak „poturczeniec”, a w zamian, promuje zapożyczony z zachodnioeuropejskiej literatury naukowej: termin postać „pomiędzy”, („go between”), i pośrednika kulturowego („cultural broker”). Analiza sięga też do delikatnej strony podwójności, jaką są słabe więzi z dawnym środowiskiem chrześcijańskim przed apostazją i z nowym muzułmańskim, a nawet podwójnym wykluczeniu ze strony obu środowisk, w świetle socjologicznej teorii Marka Granovettera.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła

Andrić Ivo (1983), Omer-pasza Latas, przeł. Alija Dukanović, Warszawa: Czytelnik.Aktchoura Oglou Youssouf Bey (Yusuf Akçura), 1933, L’oeuvre historique de Mustapha Dje­lalettin Pacha et ses points de vue sur l’histoire des Turcs, in: [brak red.] VII-e Congrès Inter­national des Sciences Historiques. Résumés des communications présentées au Congrès, cz. 2, Warszawa, s. 233–236.

Djelaleddin Pasa Mustafa (1870), Les turcs anciens et modernes, Paris: Librairie internationale; Bruxelles: A. Lacroix, Verboeckhoven.

Celâlettin Paşa Moustapha (2014), Eski ve Modern Türkler [Dawni i nowi Turcy], przeł. Güven Beker, İstanbul: Kaynak Yayınları.

Djelaleddin Moustapha, (b.d.) L’Europe et le touro-aryanisme, Bibliothèque Nationale de Fran­ce, département Philosophie, histoire, sciences de l’homme; g-22801.https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4321974 (12.12.2019)

Enver Pasza Hasan (1931), Mes idées, Archiwum Akt Nowych (Warszawa), teczka: Ambasada RP w Ankarze, sygn. 61.

Enver (1984), ir Mehmet Ali Paa’nın damadı Ferik Hasan Enver Paa’nın kendi çocukluğuyla babası Ferik Mustafa Celâlettin Paa’yı anlatan mektubu: Oğlum Sâmih Bey’e [List Hasana Enwera Paszy, zięcia Marszałka Mehmeda Alego Paszy, opowiadający o swoim dzieciństwie i ojcu, generale Mustafie Dżelaleddinie Paszy] “Tarih ve Toplum” t. 1 (styczeń), s. 4–14.

List Envera Baszy (1913), “Gazeta Narodowa”, Lwów, 24 (30 stycznia 1913), s. 2.

Hikmet Nâzım, wiersz „List do Polski” (1954). Oryginał, Uykusuz geceleri, in: Yeni Şiirler (1951–1959) Şiirler: 6, Adam Yayınları, İstanbul, 1996, s. 36–40.

Jabłonowski Władysław (1967), Pamitniki z lat 1851–1893 (wybór), opracował Józef Fijałek, Wrocław: Zakład Ossolińskich.

Biblioteka Czartoryskich: sygn.: 1900, 5370, 5385, 5428, 5435, 5436, 5496, 5587, 5595, 5600, 5607, 5664, 5669.

Opracowania

Anderson Benedict (1997), Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. Stefan Amsterdamski, Kraków: Znak.

Ataer İbrahim Erol (1976), Milli eğitim’de olaylar ve belgeler: kızıl rapor [Wydarzenia i dokumenty edukacji państwowej: czerwony raport], 1919–1975, Stambuł: Kıraçlı Yayınları.

Aytürk İlker (2004), Turkish Linguists against the West: The Origins of Linguistic Nationalism in Atatürk’s Turkey, „Middle Eastern Studies”, t. 40, z. 6, s. 1–25.

Bailly Jean Sylvain (1777), Lettres sur l’origine des sciences: et sur celle des peuples de l’Asie, (addressées à M. de Voltaire par M. Bailly), Londyn: M. Elmesly, Paryż: les frères Debure d’édition. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k92269t, 12.03.2019.

Bhabha Homi K. (2004), The Location of Culture. Abingdon: Routledge.

Blaszczyk Arkadiusz Christoph (2016), Von duchińszczyzna bis zur Sonnensprachtheorie. Über die Verflechtungen zwischen polnischem Anti-Russismus und türkischem Nationalismus, „Zeit­schrift für Ostmitteleuropa-Forschung“, t. 65, z. 2, s. 215–240.

Bora Tanıl (1998), Türk Sağının Üç Hali Milliyetçilik, Muhafazakarlık, İslamcılık [Trzy postacie turec­kiej prawicy: nacjonalizm, konserwatyzm i islamizm], Stambuł: Birikim Yayınları.

Bystroń Jan Stanisław (1930), Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie 1147–1914, Kraków.

Cardini Franco (2006), Europa a islam. Historia nieporozumienia, przeł. Bogumiła Bielańska, Kra­ków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Casmir Fred L. (1993), Third-Culture Building: A Paradigm Shift for International and Intercultural Communication, “Communication Yearbook”, t. 16, z. 1 (styczeń), s. 407–428.

Çelepoğlu Ayşegül (2008), Türk Dil Kurumunun Kurucu Bakanı Samih Rifat. Hayatı ve Eserleri [Samih Rifat, prezes założyciel Tureckiego Towarzystwa Językowego], Ankara, Türk Dil Kurumu.

Çelik Mehmet (2015), Panislamizm’in etki alanı çerçevesinde Çin’e gönderilen Enver Paşa ve heyeti­nin faaliyetleri [Działania Enwera Paszy i jego delegacji wysłanej do Chin w ramach szerzenia wpływów idei panislamizmu], „Tarihin Peşinde ‐ Uluslarası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi” [Tropiąc historię – Czasopismo Międzynarodowych Badań Historycznych i Socjologicznych], nr 14, s. 257–275.

Charrel Louis, 1873, Etudes Philologiques sur la Langue Turque, Constantinople:l’Orient illustré.

Dziubiński Andrzej (1995), Poturczeńcy polscy. Przyczynek do nawróceń do historii nawróceń na islam w XVI–XVIII w., „Kwartalnik Historyczny”, t. 102, z. 1, s. 19–37.

Graf Tobias P., 2014, Of Half-Lives and Double-Lives “Renegades” in the Ottoman Empire and Their Pre-Conversion Ties, ca. 1580–1610, w: Pascal Firges, Tobias P. Graf, Cristian Roth, Gülay Tulasoğlu (eds.), Well-Connected Domains Towards an Entangled Ottoman History, Leiden: Brill, s. 131–149.

GümüşMusa (2015), Leh ve Macar Mültecilerinin Osmanlı Devleti’ne sığınması beyin göcü olarak değerlendirilebilir mi? [Czy można uznać polskich i węgierskich uchodźców przybyłych do Imperium Osmańskiego za emigrację intelektualną?], “Tarih Okulu Dergisi [Magazyn Szkoły Historycznej]” Eylül 2015, Yıl 8, Sayı XXIII, s. 363–387.

Kafadar Cemal (1995), Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State, Berkeley, California: University of California Press.

Kamusella Tomasz (2005), Naród – de gustibus non est disputandum, w: Wojciech J. Burszta, Krzysztof Jaskułowski, Joanna Nowak, Naród – Tożsamość – Kultura. Między koniecznością a wyborem, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.

Karpat Kemal (2001), The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith, and Com­munity in the Late Ottoman State („Studies in Middle Eastern History“), Oxford: Oxford University Press.

Kłoskowska Antonina (1996), Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kołodziejczyk Dariusz (2011), Whose Nation? Mustafa Djelaleddin between Ottomanism and Turkism, in: The Crimean War 1853–1856: Colonial Skirmish or Rehearsal for World War? Empires, Nations, and Individuals, red. Jerzy Borejsza, Warszawa: Neriton, s. 115–128.

Lafon Jacques (2001), Itinéraires: De l’histoire du droit à la diplomatie culturelle et à l’histoire coloniale (De Republica), Paris: Éditions de la Sorbonne.

Lewak Adam (1936), Borzęcki Konstanty (Dżelaleddin-pasza), Polski Słownik Biograficzny, t. 2, Kraków, s. 365–366.

Lewak Adam (1935), Dzieje emigracji polskiej w Turcji (1831–1878), Warszawa: Instytut Wschodni, [skł.] Gebethner & Wolff.

Lewis Bernard (2004), Co się właściwie stało? O kontaktach Zachodu ze światem Islamu, War­szawa: Dialog.

Łątka Jerzy S. (1993), Pasza z Lechistanu. Mustafa Dżelaleddin (Konstanty Borzęcki), Kraków: Społeczny Instytut Historii i Kultury Turcji.

Mardin Şerif (1962), The Genesis of Young Ottoman Thought: A Study in the Modernization of Political Ideas, Syracuse New York: Princeton University Press.

Mardin Şerif (1991), Türk Modernleşmesi Makale 4 [Turecka modernizacja. Artykuł 4], Istanbul: İletişim Yayınları.

Nazır Bayram, 2006, Macar ve Polonyalı Mülteciler. Osmanlı’ya Sığınanlar [Węgierscy i polscy uchodźcy. Azylanci w Imperium Osmańskim]Istanbul: Yeditepe Yayınevi.

Nykiel Beata, Rydygier Monika (2018), Stambuł. Dwa światy, jedno miasto. Katalog wystawy, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.

Oba, Ali Engin (1989), Fransız htilalinin 200. Yıl Dönümünde Mustafa Celalettin Paa’nın “Eski Ve Yeni Türkler” Adlı Eserinin Türk Milliyetçiliğinin Olumasında Etkisinin Değerlendirilmesi [Ocena wpływów dzieła Mustafy Dżelaleddina Paszy zatytułowanego „Turcy dawni i nowi” w 200-tną rocznicę Rewolucji Francuskiej na kształtowanie się tureckiego nacjonalizmu], V. Milletler Arası Türkiye İçtimâî ve İktisat Tarihi Konferansı Tebliğler, Marmara Üniversitesi Tür-kiyat Araştırmaları ve Uygulama Merkezi [Centrum Badań i Praktyk Świata Tureckiego Uni­wersytetu Marmara, 21–25 Ağustos 1989, s. 68–69.

Turan Şerafettin (1982), Atatürk’ün düünce yapısını etkileyen olaylar, düünürler, kitaplar [Wy­darzenia, myśli i książki, które ukształtowały strukturę myślenia Atatürka]Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Urbanik Andrew, Baylen Joseph O. (1981), Polish exiles and the Turkish Empire, “The Polish Re­view”, t. 26, z. 3, University of Illinois Press, s. 43–53.

Walicki Andrzej (2000), Idea narodu w polskiej myli owieconej, Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.

Walicki Andrzej (2009), Naród, nacjonalizm, patriotyzm, Kraków: Universitas.

Yerlikaya İlhan (1994), XIX. Yzyıl Osmanlı Siyasi Hayatında Basiret Gazetesi, (Pancermenizm-Panislamizm-Panslavizm-Osmanlıcılık fikirleri) [ Gazeta Basiret w osmańskim życiu politycznym XIX wieku. Idee pangermanizmu – panislamizmu – osmanizmu], Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Informacje

Informacje: Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2020 (XLVI), Nr 2 (176), s. 281-306

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Konstanty Borzęcki – przypadkowy bohater w mikrohistorycznym studium dwukulturowości

Angielski:
„Konstanty Borzęcki – Accidental Hero in the Microhistorical Study of Biculturality”

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-5839-4191

Agnieszka Ayşen Kaim
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
https://orcid.org/0000-0002-5839-4191 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Publikacja: 07.08.2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Finansowanie artykułu:

Tekst powstał w wyniku kwerend zrealizowanych dzięki grantowi Miniatura 2 z Narodowego Centrum Nauki, numer wniosku 2018/02/X/HS3/01065.

Udział procentowy autorów:

Agnieszka Ayşen Kaim (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski