Problemy konstytucyjne diagnozowane na kanwie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – uwagi w świetle spraw zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEProblemy konstytucyjne diagnozowane na kanwie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – uwagi w świetle spraw zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym
Data publikacji: 27.09.2023
Santander Art and Culture Law Review, 2023, 1/2023 (9), s. 91 - 116
https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.23.007.18119Autorzy
Problemy konstytucyjne diagnozowane na kanwie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – uwagi w świetle spraw zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym
Constitutional problems diagnosed on the basis of the Act on Protection and Care of Historical Monuments – comments in the light of cases pending before the Constitutional Tribunal
The constitutional review of the provisions of the Act on Protection of and Care of Historical Monuments has so far been initiated eleven times, with the use of various procedures and with different results, because so far only three matters have been substantially resolved. The subject of this study is an analysis of constitutional problems diagnosed in pleadings instituting proceedings before the constitutional court. The analysis of the research material leads to the conclusion that the repeated accusation of unconstitutionality is a disproportionate interference with property rights and reveals deficits in the procedural justice mechanism of property protection. As can be seen from the Tribunal’s statements, it does not give priority to any of the values involved in the actual conflict when considering requirements for the protection of national heritage contrasted with the expectations of effective protection of the right to property, but rather seeks a solution based on the principle of proportionality.
Keywords: constitutional control, Constitutional Tribunal, property rights, protection of monuments and care of historical monuments, restrictions on rights and freedoms
Streszczenie: Kontrola konstytucyjności postanowień ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami była do tej pory inicjowana 11 razy z wykorzystaniem różnych trybów i z różnym skutkiem, ponieważ merytorycznie rozstrzygnięto tylko trzy sprawy. Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza problemów konstytucyjnych diagnozowanych w pismach wszczynających postępowanie przed sądem konstytucyjnym. Analiza materiału badawczego prowadzi do wniosku, że powtarzającym się zarzutem niekonstytucyjności była nieproporcjonalna ingerencja w prawo własności oraz deficyty w mechanizmie sprawiedliwości proceduralnej ochrony własności. Jak wynika z wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego, nie przyznaje on a priori pierwszeństwa żadnej z wartości uwikłanych w konflikt aktualizujący się w konfrontacji wymogów ochrony dziedzictwa narodowego z oczekiwaniami skutecznej ochrony prawa własności, ale poszukuje jego rozwiązania w zasadzie proporcjonalności.
Bąkowski T., Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Wolters Kluwer, Kraków 2004.
Cabaj N., Konstytucyjne pojęcie dobra kultury. Glosa do wyroku TK z dnia 25 maja 2016 r., Kp 2/15, „Państwo i Prawo” 2017, nr 5, s. 136-142.
Drela M., Obowiązek finansowania prac archeologicznych przez inwestora. Glosa do wyroku TK z dnia 8 października 2007 r., K 20/07, „Państwo i Prawo” 2008, nr 11, s. 138-142.
Florczak-Wątor M., Komentarz do art. 6, w: P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2019.
Górska A., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 25 maja 2016 roku (sygn. akt Kp 2/15, OTK ZU nr A/2016, poz. 23), „Santander Art and Culture Law Review” 2017, nr 1(3), s. 175-188.
Grzegorczyk P., Weitz K., Komentarz do art. 78 Konstytucji, w: M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP, t. 1: Komentarz Art. 1-86, C.H. Beck, Warszawa 2016.
Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 6, 70, 73, Difin, Warszawa 2019.
Jagielska-Burduk A., Własność zabytków w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2007 r., w: B. Guzik, N. Buchowska, P. Wiliński (red.), Prawo wobec wyzwań współczesności, t. 6, Uni-Druk Wydawnictwo i Drukarnia, Poznań 2010, s. 57-64.
Jakubowski A., Skutki prawne wpisu do gminnej ewidencji zabytków, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2022, nr 1, s. 74-97.
Karcz-Kaczmarek M., Zaufanie do organów władzy publicznej w procedurze prowadzenia gminnej ewidencji zabytków, w: M. Kasiński, M. Stahl, K. Wlaźlak (red.), Sprawiedliwość i zaufanie do władz publicznych w prawie administracyjnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284.
Kotulski M., Organy ochrony zabytków w planowaniu przestrzennym, „Samorząd Terytorialny” 2011, nr 7-8, s. 120-129.
Kowalska E., Własność zabytku a dyskrecjonalna władza konserwatorska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018, s. 202-206.
Kwaśniak P., Plan miejscowy w systemie zagospodarowania przestrzennego, Lexis Nexis, Warszawa 2008.
Lis W., Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jako prawna forma ochrony zabytków, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2020.
Lizak A., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 25 maja 2016 roku (sygn. akt Kp 2/15, OTK ZU nr A/2016, poz. 23), „Santander Art and Culture Law Review” 2017, nr 1(3), s. 159-174.
Michalak A., Ginter A., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
Młynarska-Sobaczewska A., Ochrona zabytków jako ograniczenie prawa własności rzeczy zabytkowej. Uwagi na tle orzeczenia ETPC w sprawie Połomscy przeciwko Polsce z dnia 29 marca 2011 r., „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2011, nr 2, s. 187-205.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 1999 r., sygn. akt SK 31/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 262.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 stycznia 2001 r., sygn. akt Ts 83/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 91.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 października 2004 r., sygn. akt SK 13/03, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 101.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 kwietnia 2005 r., sygn. akt Ts 176/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 134
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2009 r., sygn. akt Ts 189/09, OTK ZU 4B/2010, poz. 292.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 lipca 2010 r., sygn. akt Ts 189/09, OTK ZU 4B/2010, poz. 293.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 lipca 2012 r., sygn. akt SK 19/10, OTK ZU 7A/2012, poz. 87.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2013 r., sygn. akt Ts 107/11, OTK ZU 4B/2013, poz. 318.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 czerwca 2013 r., sygn. akt SK 1/12, OTK ZU nr 5/A/2013, poz. 70.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt Ts 107/11, OTK ZU 4B/2013, poz. 319.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2014 r., sygn. akt SK 7/17, OTK ZU nr 11/A/2014, poz. 123.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2015 r., sygn. akt Ts 53/15, OTK ZU 6B/2015, poz. 676.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 2015 r., sygn. akt Ts 53/15; OTK ZU 6B/2015, poz. 677.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 stycznia 2016 r., sygn. akt Tw 21/15, OTK ZU B/2016, poz. 57.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2016 r., sygn. akt SK 24/15, OTK ZU A/2016, poz. 11.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 listopada 2016 r., sygn. akt SK 3/15, OTK ZU A/2016, poz. 84.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2018 r., sygn. akt SK 5/14, OTK ZU A/2018, poz. 66.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 2019 r., sygn. akt K 5/16, OTK ZU A/2019, poz. 66.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 marca 2022 r., sygn. akt SK 31/18, OTK ZU A/2022, poz. 20.
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 grudnia 2022 r., sygn. akt II OSK 3843/19.
Rejestr zabytków nieruchomych, https://dane.gov.pl/pl/dataset/1130,rejestr-zabytkow-nieruchomych [dostęp: 14.07.2022].
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem, Dz. U. Nr 113, poz. 661.
Sługocki J., Opieka nad zabytkiem nieruchomym. Problemy administracyjnoprawne, Wolters Kluwer, Warszawa 2017.
Stevenson R. L., Strange case of Dr Jekyll and Mr Hyde, Longman, Greens and Co, Londyn 1886.
Tomaszewska A., Ocena zgodności z Konstytucją przepisu ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami dotyczącego ujęcia nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków, „Zeszyty Prawnicze BAS” 2019, nr 1, s. 279-302.
Trzciński M., Glosa do wyroku TK z 8.10.2007 r., K 20/07, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2008, nr 2, s. 167-174.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, tekst jedn. M. P. z 2022 r., poz. 560.
Uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego, M. P. poz. 767.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 559 ze zm.
Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 1899 ze zm.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, tekst jedn. Dz .U. z 2021 r., poz. 1973 ze zm.
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 503 ze zm.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 840.
Ustawa z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach, Dz. U. z 2016 r., poz. 1330.
Ustawa z dnia 3 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 2393.
Ustawa z dnia 22 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2017 r., poz. 1595.
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 29 marca 2011 r. w sprawie 33949/05.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 września 2010 r., sygn. akt II OSK 1435/09.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 września 2014 r., sygn. akt II OSK 629/13.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 kwietnia 2019 r., sygn. akt II OSK 2016/18.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2000 r., sygn. akt SK 5/99, OTK ZU nr 7/A/2000, poz. 254.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 lutego 2002 r., sygn. akt, K 39/00, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 4.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 lutego 2002 r., sygn. akt SK 11/01, OTK ZU 1A/2002, poz. 2.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 listopada 2004 r., P 15/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 108.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 stycznia 2006 r., sygn. akt SK 40/04, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 5.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2007 r., sygn. akt K 20/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 102.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 maja 2016 r., sygn. akt Kp 2/15, OTK ZU A/2016, poz. 23.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2023 r., sygn. akt P 12/18, OTK ZU A/2023, poz. 46.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 18 grudnia 2014 r., sygn. akt II SA/Łd 638/14.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 19 września 2017 r., sygn. akt II SA/Ol 516/17.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. akt VII SA/Wa 2652/12 i VII SA/Wa 2652/13.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 maja 2014 r., sygn. akt IV SA/Wa 590/14.
Zalasińska K., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2020.
Zalasińska K., Wyrok TK z dnia 8 października 2007 r., K 20/07, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2008, nr 2, s. 57-68.
Informacje: Santander Art and Culture Law Review, 2023, 1/2023 (9), s. 91 - 116
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Problemy konstytucyjne diagnozowane na kanwie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – uwagi w świetle spraw zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym
Constitutional problems diagnosed on the basis of the Act on Protection and Care of Historical Monuments – comments in the light of cases pending before the Constitutional Tribunal
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Polska
Publikacja: 27.09.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski