Jak młody może być zabytek? 90 lat praktyki polskich służb konserwatorskich
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 06.2019
Santander Art and Culture Law Review, 2019, 1/2019 (5), s. 149 - 162
https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.19.008.10809Autorzy
Celem artykułu jest omówienie praktyki polskich służb konserwatorskich w zakresie dopuszczanego przez nie minimalnego wieku, jaki pozwalał na wydanie wobec danego obiektu decyzji o wpisie do rejestru zabytków. Rejestr zabytków utworzony został w 1928 r. i kontynuowany jest do naszych czasów, obejmując już ponad 70 tys. pozycji. W ciągu 90 lat jego obowiązywania funkcjonowały trzy definicje zabytków, każda z nich zaś różniła się pod względem konstrukcji pojęcia „zabytek” i oczekiwanej od niego metryki. Autor artykułu prześledził kolejne decyzje o wpisie do rejestru zabytków, wśród których aż do wprowadzenia ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami widoczna była akceptacja dla ochrony obiektów młodych (w latach 90. do rejestru trafił nawet jeszcze nieukończony obiekt). Ustawa przyniosła zaś istotną zmianę w tym aspekcie – po raz pierwszy zaczęto konsekwentnie wymagać wystąpienia dłuższego odstępu czasowego między powstaniem obiektu a wpisaniem go do rejestru zabytków.
How Young Can a Listed Building Be? 90 Years of Practice in the Polish Monuments Protection Service
Abstract
The aim of this article is to discuss the practice of protection services for Polish monuments in terms of the minimum age required for a building which allows a decision regarding the entry to a register of monuments for a given object. The register of monuments was created in 1928 and continues to the present day, covering over 70,000 inscriptions. During its 90 years of existence, there have been 3 separate definitions of monuments, each of them different in terms of what constitutes a monument and the required age for protection. The article follows subsequent decisions, up to the introduction of the Act on the Protection of Monuments and the Guardianship of Monuments, where acceptance for the protection of extremely young buildings was visible (for instance, in the 1990s, an unfinished object was inscribed into the register). The new law brought a fundamental change in this aspect – for the first time a longer duration of caesura between the construction of the building and its entry into the register of monuments is consistently required.
Ashworth G., Preservation, Conservation and Heritage: Approaches to the Past in the Present through the Built Environment, „Asian Anthropology” 2011, nr 1.
Bacon F., Of the Proficience and Advancement of Learning, Divine and Human, Henrie Tomes, London 1605.
Beiersdorf Z., Ochrona i konserwacja dóbr kultury w Krakowie w latach 1944-1989. Próba oceny, w: J.M. Małecki (red.), Kraków w Polsce Ludowej. Materiały sesji naukowej Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 27 maja 1995 r., Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1996.
Brückner A., Zabytek [hasło], w: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970.
Bukal G., Produkcja zabytków jako problem konserwatorski (przykład Gdańska), w: B. Szmygin (red.), Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, Politechnika Lubelska, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Warszawa–Lublin 2008.
Croft C., Postmodern architecture is making history – and about time, 14.05.2018, https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/may/14/postmodern-architecture-listing-historic-england-brutalism [dostęp 14.05.2018].
Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury [z dnia 31 października 1918 r.], Dz. U. Nr 16, poz. 36.
Deschepper J., „Soviet Heritage” from the USSR to Putin’s Russia: Genealogy of a Concept, „Vingtième Siècle. Revue d’histoire” 2018, nr 1(137).
Dettloff P., Służby konserwatorskie a ochrona i restauracja zabytków w II Rzeczypospolitej. Konserwatorstwo polskie w 20-leciu międzywojennym, w: J. Jasieńko, K. Kuśnierz (red.), 90 lat służby ochrony zabytków w Polsce, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 2008.
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1950.
Dutkiewicz J., Przykład sukiennic, „Ochrona Zabytków” 1955, nr 3.
Gawlicki M., Rejestr zabytków w praktyce ochrony konserwatorskiej, „Ochrona Zabytków”, 2008, nr 2.
Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z regulaminem wykonawczym do tej Konwencji oraz Protokołem o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisane w Hadze dnia 14 maja 1954 r., Dz. U. z 1957 r. Nr 46, poz. 212.
Kowalski W., Prawna problematyka konserwacji zabytków, w: B. Szmygin (red.), Współczesne problemy teorii konserwacji w Polsce, Politechnika Lubelska, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Warszawa–Lublin 2008.
Kowalski W., Wartość jako kryterium kwalifikacyjne zabytku w prawie wewnętrznym i międzynarodowym, w: B. Szmygin (red.), Systemy wartościowania dziedzictwa: stan badań i problemy, Politechnika Lubelska, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Lublin–Warszawa 2015.
Muczkowski J., Ochrona zabytków, nakładem autora, Kraków 1914.
Mynors C., Listed Buildings, Conservation Areas and Monuments, Sweet & Maxwell, London 2006.
Posiedzenie Komisji z dnia 21 stycznia 2003 r. w przedmiocie sprawozdania podkomisji nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy o ochronie dziedzictwa narodowego (druk sejmowy nr 537), „Biuletyn Komisji Sejmowych” nr 1425/IV, Komisja Kultury i Środków Przekazu, nr 68.
Purchla J., Dziedzictwo kulturowe, w: J. Hausner, A. Karwińska, J. Purchla (red.), Kultura a rozwój, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2013.
Rozporządzenie z mocą ustawy Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami, Dz. U. Nr 29, poz. 265.
Rymaszewski B., Klucze ochrony zabytków w Polsce, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa 1992.
Siwek A., Między zabytkiem a dobrem kultury współczesnej, „Kurier Konserwatorski” 2011, nr 10.
Siwek A., Ochrona konserwatorska dziedzictwa architektonicznego drugiej połowy XX wieku – trudne początki, w: A. Laskowski (red.), Biprostal i jego mozaika. Historia i współczesność, Biprostal S.A., Kraków 2012.
Solpol na liście dóbr kultury współczesnej. To jeden z symboli Wrocławia lat 90., 24.01.2018, http://www.bryla.pl/bryla/7,85301,22938444,solpol-na-liscie-dobr-kultury-wspolczesnej-to-jeden-z-symboli.html [dostęp 24.01.2018].
Szmygin B., Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Politechnika Lubelska, Lublin 2000.
Świdrak M., Jak młody może być zabytek? Przesłanki normatywne stwierdzania „dawności” zabytków nieruchomych, w: B. Szmygin (red.), Dziedzictwo XX wieku – kryteria wyboru, zasady ochrony, Politechnika Lubelska, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Warszawa 2017.
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i o muzeach, Dz. U. Nr 10, poz. 48.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 2067, 2245.
Warchoł M. (red.), Raport o stanie zachowania zabytków nieruchomych w Polsce. Zabytki wpisane do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C), Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2017.
Zeidler K., Marcinkowska M. (red.), Dekret Rady Regencyjnej z 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury z komentarzem czyli eseje o prawie ochrony dziedzictwa kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2017.
Informacje: Santander Art and Culture Law Review, 2019, 1/2019 (5), s. 149 - 162
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Publikacja: 06.2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2567
Liczba pobrań: 1455