Konstytucyjne determinanty stosowania prawa Unii Europejskiej przez organy władzy sądowniczej w Rzeczypospolitej Polskiej
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEKonstytucyjne determinanty stosowania prawa Unii Europejskiej przez organy władzy sądowniczej w Rzeczypospolitej Polskiej
Data publikacji: 29.10.2018
Rocznik Administracji Publicznej, 2018, 2018 (4), s. 47 - 66
https://doi.org/10.4467/24497800RAP.18.003.9218Autorzy
Konstytucyjne determinanty stosowania prawa Unii Europejskiej przez organy władzy sądowniczej w Rzeczypospolitej Polskiej
The Constitutional Determinants of the Application of European Union Law by the Polish Judiciary
This article analyses the impact of constitutional regulations (principles) on the process of EU law application by the judicial authorities in Poland, that is courts and tribunals. An attempt is made to answer the question regarding the limits of the judge’s freedom in the application of national and EU laws. Of particular importance is the determination of the relation between EU law and national law, above all the Constitution. One of the consequence of the multicentricity of the system of sources of law, as well as of the principle of Poland’s favouring international law (Article 9 of the Constitution), is the obligation to apply EU legal standards and EU-friendly interpretation of national law by all public authority bodies. As regards the adjudicating activity of the courts, the fact of the binding nature of EU law has a considerable impact on how the principles of the judge’s subordination to the Constitution and acts of law are interpreter as well on the range of freedom as regards the judge’s power to independently determine the basis for adjudication. The conflict-of-laws principles expressed in Article 91(2) and Article 91(3) of the Constitution unambiguously authorise the judge to also refuse to apply acts of law irremovably contradicting provisions of EU primary and secondary law. EU law may also be a factor in the review function of the Constitutional Court. In a limited scope this pertains to abstract review, it is also possible to involve EU law in review triggered by legal questions and constitutional complaints. The fact that EU law is binding may also influence the structure of the constitutional tort, commitment of which entails liability enforced by the State Tribunal. The conclusion includes a number of (legal, political and sociological) limitations of the freedom enjoyed by judges adjudicating in the Polish judicial authorities as regards the loosening of their being absolutely bound by national legislation.
Streszczenie
Artykuł poświęcony został analizie wpływu regulacji (zasad) konstytucyjnych na proces stosowania prawa UE przez organy władzy sądowniczej w RP – sądy i trybunały. Podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o zakres swobody sędziego w stosowaniu prawa krajowego i prawa UE. Istotne znaczenie ma tu przede wszystkim rozstrzygnięcie kwestii relacji prawa UE do prawa krajowego, w pierwszym zaś rzędzie do Konstytucji. Jedną z konsekwencji multicentryczności systemu źródeł prawa, jak również zasady przychylności RP dla prawa międzynarodowego (art. 9 Konstytucji) jest obowiązek stosowania norm praw UE, a także prounijnej wykładni prawa krajowego przez wszystkie organy władzy publicznej. W kontekście działalności orzeczniczej sądów obowiązywanie prawa UE istotnie wpływa na sposób interpretacji zasady podległości sędziego Konstytucji i ustawom, jak również na zakres swobody odnośnie do samodzielnego określenia przez sędziego podstawy orzekania. Reguły kolizyjne wyrażone w art. 91 ust. 2 i 3 Konstytucji jednoznacznie upoważniają także do odmowy stosowania ustaw pozostających w nieusuwalnej sprzeczności z przepisami prawa pierwotnego i pochodnego UE. Prawo UE może być także elementem kontroli wykonywanej przez Trybunał Konstytucyjny. W ograniczonym zakresie dotyczy to kontroli abstrakcyjnej, jest też możliwe uczynienie go przedmiotem kontroli inicjowanej pytaniami prawnymi i skargami konstytucyjnymi. Obowiązywanie prawa UE może wpływać na konstrukcję deliktu konstytucyjnego, którego popełnienie wiąże się z odpowiedzialnością egzekwowaną przez Trybunał Stanu. W konkluzji wskazane zostały liczne (prawne, polityczne i socjologiczne) ograniczenia dla zjawiska emancypacji sędziów orzekających w organach władzy sądowniczej w RP z bezwzględnego związania prawem krajowym.
Bosek L., Wild M., Komentarz do art. 79 [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, M. Safjan, L. Bosek (red.), Warszawa 2016.
Czapliński W., Prawo wspólnotowe a prawo wewnętrzne w praktyce sądów konstytucyjnych państw członkowskich (wybrane zagadnienia), „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2004, nr 2.
Dębowska A., Florczak-Wątor M., Domniemanie konstytucyjności ustawy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Konstytucyjny” 2017, nr 2.
Frąckowiak-Adamska A., Kompetencja do niezastosowania przez sędziego krajowego przepisu ustawy niezgodnego z Konstytucją lub prawem wspólnotowym [w:] Stosowanie prawa wspólnotowego w prawie wewnętrznym z uwzględnieniem prawa polskiego, D. Kornobis-Romanowska (red.), Warszawa 2004.
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017.
Kalisz A., Muliticentryczność systemu prawa polskiego a działalność orzecznicza Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2007, rok LXIX, z. 4.
Kapusta P., Sąd krajowy jako sąd unijny [w:] Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP, M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska (red.), Wrocław 2015, http://www.repozytorium.uni.wroc. pl/Content/64532/13_Piotr_Kapusta.pdf.
Łętowska E., Multicentryczność współczesnego systemu prawa i wykładnia jej przyjazna [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar (red.), Kraków 2002.
Mik C., Powierzenie Unii Europejskiej władzy przez państwa członkowskie i jego podstawowe konsekwencje prawne [w:] Suwerenność i ponadnarodowość a integracja europejska, J. Kranz (red.), Warszawa 2006.
Pawłowicz K., Konstytucja europejska – źródło nieustających emocji. Nie ma praw oczywistych – polemika, „Rzeczpospolita” z 28 czerwca 2004 r.
Płeszka K., Wykładnia rozszerzająca, Warszawa 2010. 64
Wasilkowski A., Miejsce umów międzynarodowych wedle nowej Konstytucji RP, „Przegląd Legislacyjny” 1997, nr 2.
Wróbel A., Autonomia proceduralna państw członkowskich. Zasada efektywności i zasada efektywnej ochrony sądowej w prawie Unii Europejskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2005, z. 1.
Wróbel A., Pytania prawne sądów państw członkowskich do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (Sądu Pierwszej Instancji) [w:] Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, A. Wróbel (red.), Kraków 2005.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.
Wyrozumska A., Dochodzenie roszczeń opartych na prawie wspólnotowym przed sądami krajowymi [w:] System ochrony prawnej w Unii Europejskiej, A. Wyrozumska (red.), Warszawa 2003.
Akty prawne
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz.Urz. UE C 202 z 7.06.2016, s. 47.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.
Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, Dz.U. poz. 2072.
Orzecznictwo
Wyrok TS z dnia 5 lutego 1963 r. w sprawie 26/62, N.V. Algemene Transport-en Expeditie Onderneming van Gend & Loos v. Nederlandse administratie der belastingen, ECR 1963, s. 1.
Wyrok TS z dnia 15 lipca 1964 r. w sprawie 6/64, Flaminio Costa v. E.N.E.L., ECR 1964, s. 614.
Wyrok z dnia 17 grudnia 1970 r. w sprawie 11/70, Internationale Handelsgesellschaft mbH v. Einfuhr- und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel, ECR 1970, vol. 2, s. 112.
Wyrok z dnia 9 marca 1978 r. w sprawie 106/77, Amministrazione delle Finanze dello Stato v. Simmenthal S.p.A., ECR 1978, vol. 3, s. 629.
Wyrok TS z dnia 19 listopada 1991 r. w sprawach C6/90 i C9/90, Andrea Francovich i inni v. Republika Włoska, ECR 1991, vol. 9, s. I-5357.
Wyrok TS z dnia 14 lipca 1994 r. w sprawie C-91/92, Paola Faccini Dori v. Recreb Srl, ECR 1994, vol. 7, s. I-3325.
Wyrok TS z dnia 5 marca 1996 r. w sprawach połączonych C46/93 i C48/93, Brasserie du Pecheur SA v. Republika Federalna Niemiec i The Queen v. Secretary of State for Transport, ex parte Factortame Ltd i inni, ECR 1996, vol. 3, s. I-1029.
Wyrok TS z dnia 1 czerwca 1999 r. w sprawie C302/97, Klaus Konle v. Republika Austriacka, ECR 1999, vol. 6, s. I-3099.
Wyrok TS z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie C-424/97, Salomone Haim v. Kassenzahnärztliche Vereinigung Nordrhein, ECR 2000, vol. 7A, s. I-5123.
Wyrok TS z dnia 30 września 2003 r. w sprawie C-224/01, Gerhard Köbler v. Republik Österreich, ECR 2003, vol. 8–9C, s. I-10239.
Wyrok TS z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie C-314/08, Krzysztof Filipiak v. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, ECR 2009, vol. 11, s. I-11049.
Wyrok TS z dnia 7 marca 2017 r. w sprawie C-390/15, Postępowanie wszczęte na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO), ZOTSiS 2017, vol. 3, s. I-174.
Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (BVG) z dnia 28 maja 1974 r. w sprawie 37/271, Solange I.
Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (BVG) z dnia 26 października 1986 r. w sprawie 73/339, Solange II.
Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (BVG) z dnia 12 października 1993 r. w sprawie 89/155, Maastricht.
Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (BVG) z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie 2/08, Lissabon-Urteil.
Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (BVG) z dnia 6 lipca 2010 r. w sprawie 2661/06, Honeywell.
Wyrok TK z dnia 27 kwietnia 2005 r., P 1/05, OTK-A 2005, nr 4, poz. 42.
Wyrok TK z dnia 11 maja 2005 r., K 18/04, Dz.U. Nr 86, poz. 744.
Wyrok TK z dnia 24 listopada 2010 r., K 32/09, Dz.U. Nr 229, poz. 1506.
Wyrok TK z dnia 16 listopada 2011 r., SK 45/09, Dz.U. Nr 254, poz. 1530.
Postanowienie TK z dnia 7 lipca 2015 r., K 61/13, OTK-A 2015, nr 7, poz. 103.
Wyrok SN z dnia 29 listopada 2005 r., II PK 100/05, OSNP 2006, nr 19–20, poz. 299.
Wyrok SN z dnia 7 lutego 2007 r., I PK 269/06, OSP 2009, z. 1, poz. 11.
Wyrok SN z dnia 11 grudnia 2014 r., I PK 120/14, LEX nr 1628903.
Informacje: Rocznik Administracji Publicznej, 2018, 2018 (4), s. 47 - 66
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Konstytucyjne determinanty stosowania prawa Unii Europejskiej przez organy władzy sądowniczej w Rzeczypospolitej Polskiej
The Constitutional Determinants of the Application of European Union Law by the Polish Judiciary
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Polska
Publikacja: 29.10.2018
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1737
Liczba pobrań: 1334