FAQ

Zastosowanie kapusty głowiastej białej w polskim lecznictwie ludowym

Data publikacji: 09.2023

Medycyna Nowożytna, 2023, Tom 29 (2023) Zeszyt 1, s. 267 - 284

https://doi.org/10.4467/12311960MN.23.013.18454

Autorzy

,
Robert Gruszecki
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Polska, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0001-7108-1854 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
Magdalena Walasek-Janusz
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Polska, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0002-7085-2212 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Zastosowanie kapusty głowiastej białej w polskim lecznictwie ludowym

Abstrakt

The use of white cabbage in Polish folk medicine

White cabbage (Brassica oleracea var. capitata) was one of the staple food plants in ancient rural communities. It was not only the main ingredient of many dishes, but even a symbol of abundance. The high availability of this plant, both fresh and pickled, throughout the year, created great opportunities to use it not only as food but also as a medicinal plant. The aim of the study was to present the medicinal uses of raw materials obtained from white cabbage in Polish folk medicine. The available studies show that traditional Polish folk medicine not only used fresh cabbage leaves, but also fermented leaves or sauerkraut juice. Sometimes the use of seed, stalks and fresh leaf juice were recommended. Unlike most medicinal plants, dried raw material was used very rarely. The most commonly used raw materials were fresh or lacto-fermented without prior preparation, rarely before use they were crushed, roasted, made into infusions, boiled or soaked in vinegar. It was believed that cabbage provides health and strengthens the body, and children who eat cabbage grow quickly. For medicinal purposes, this plant was used for numerous ailments and parasites of the digestive tract: abdominal pain, constipation, stomach and liver diseases, gastric and duodenal ulcers, and hemorrhoids. It has also been used in dermatological problems and as an analgesic, e.g. for headaches and rheumatic pains. The properties of cabbage were also used in the treatment of female ailments related to pregnancy, childbirth and breastfeeding. The collected information indicates that white cabbage has been used in folk medicine in many ways, and its various applications should not escape the attention of modern medicine.

Bibliografia

Bąk P., Słownictwo gwary okolic Kramska na tle kultury ludowej, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1960.

Banasiewicz E., Regionalna medycyna ludowa. Stosowane praktyki tradycyjnego lecznictwa ludowego na Zamojszczyźnie, [w:] Przyczynki do etnografii Zamojszczyzny. Materiały ogólnopolskiej sesji popularno-naukowej, Zamość, 22–24 IX 1993, Wyd. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Zamość 1995.

Bańkowski C., Kuźniewski E., Ziołolecznictwo ludowe, Wyd. PWN, Warszawa 1980.

Bartmiński J., O „słowniku stereotypów i symboli ludowych”, [w:] J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I, Kosmos, 1. Niebo, Światła niebieskie, ogień, kamienie, Wyd. UMCS, Lublin 1996.

Barwicka-Makula A., Stół królewski podczas uroczystości weselnych Zygmunta III Wazy i Anny Austriaczki w 1592 roku, [w:] B. Możejko, E. Barylewska-Szymańska (red.), Historia naturalna jedzenia. Między antykiem a XIX wiekiem. Materiały z Międzynarodowej Konferencji Naukowej Zorganizowanej przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska i Uniwersytet Gdański dla upamiętnienia 100-Lecia Otwarcia Muzeum Wnętrz Mieszczańskich w domu Uphagena, Gdańsk 3–4 listopada 2011 r., 2012.

Biegeleisen H., Lecznictwo ludu polskiego: (z 100 rycinami z klinik uniw. lwow.), Prace Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1929.

Bogdanowiczówna J., Kilka notatek z medycyny ludowej, ze wsi Nadrybie w pow. Chełmskim, „Wisła” 1896, nr X, z. 2.

Brylak M., Medycyna Ludowa. Roman Reinfuss. Monografia Powiatu Myślenickiego 2, „Kultura Ludowa”, Wyd. Literackie, Kraków 1970.

Burszta J., Lecznictwo ludowe, [w:] J. Burszta (red.), Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 3, Wyd. Poznańskie, Poznań 1967.

Ceklarz K., Medycyna ludowa, [w:] U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura ludowa Górali Zagórzańskich, COTG, Kraków 2013.

Ceklarz K., Medycyna ludowa, [w:] K. Ceklarz, B. Rosiek (red.), Kultura ludowa Górali Żywieckich, COTG, Kraków 2018.

Ciszewski S., Lud rolniczo-górniczy z okolic Sławkowa w powiecie Olkuskim [cz. 2], „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej” 1887, nr XI.

Czyż L.M., Ziołolecznictwo Lasowiaków, Rzeszowiaków i Podgórzan, [w:] B. Kuźnicka (red.), Historia leków naturalnych, t. II. Natura i kultura – współzależności w dziejach lekoznawstwa, Warszawa, 1989.

Czyż L.M., Wysakowska B., Ziołolecznictwo regionu rzeszowskiego w badaniach Franciszka Kotuli, [w:] B. Kuźnicka (red.), Historia leków naturalnych, t. III Ziołoznawstwo w dawnej i współczesnej kulturze Rzeszowszczyzny, Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, Warszawa 1993.

Fyda J., Medycyna ludowa, [w:] S. Udziela (red.), Ziemia Biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim, Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ, Nowy Sącz 1994.

Gustawicz B., Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody zebrał Bronisław Gustawicz, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, 1882, nr 6.

Gustawicz B., O ludzie Podduklańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności, „Lud” 1900, nr 6.

Hajówna L., Lecznictwo ludowe w Tyńcu, „Roczniki Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 1966, t. 1.

Harańczyk E., Medycyna ludowa, [w:] U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura ludowa Górali Babiogórskich, COTG, Kraków 2016.

Jakubiec S., Zwyczaje i wierzenia ludności okolic Żywiecczyzny, „Karta Groni” 1980, nr 9–10.

Jeszke J., Lecznictwo ludowe w Wielkopolsce w XIX i XX wieku – czynniki i kierunki przemian, Oficyna Wydawnicza „Arboretum”, Wrocław 1996.

Katon M.P., O gospodarstwie rolnym, tłum. I. Mikołajczyk, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2009.

Kąś J., Słownik gwary orawskiej, t. 1, Wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2011.

Kąś J., Słownik gwary orawskiej, t. 2, Wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2011.

Kąś J., Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. II. C-Do, Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”, Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu, Bukowina Tatrzańska–Nowy Sącz 2015.

Kąś J., Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. IV. Gu-Kol, Astraia, Kraków 2017.

Klepacki P., Rośliny użytkowe w Puszczy Knyszyńskiej i Beskidzie Niskim, „Etnobiologia Polska” 2016, nr 6.

Kluk K., Dykcyonarz roślinny, t. I. Printing House of Xięży Piarów, Warszawa 1786.

Kozielska E., Bienia B., Roślinne produkty fermentacji mlekowej w tradycyjnej kuchni polskiej, [w:] E. Kmita-Dziasek, M. Szanduła (red.), Turystyka wiejska i dziedzictwo wsi w kontekście pandemii SARS-CoV-2, Instytut Zootechniki, Państwowy Instytut Badawczy, Kraków 2021.

Kolberg O., Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Serya VII.

Krakowskie, cz. 3. Druk. Uniw. Jagiellońskiego, Kraków 1874.

Kolberg O., Dzieła wszystkie. T. 51 Sanockie-Krośnieńskie, cz. 3. Wyd. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław-Poznań, 1973.

Koterbicka-Borys M., Środki lecznicze pochodzenia zwierzęcego w XIX-wiecznej medycynie ludowej Pogórzan, [w:] K. Ceklarz, R. Kowalski (red.), Karpaty Pełne Czarów o wierzeniach, medycynie i magii ludowej Karpat polskich. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Targu. Prace Komisji Kultury, t. 2, Nowy Targ 2015.

Köhler P., Nazewnictwo i użytkowanie roślin leczniczych na ziemiach polskich w XIX wieku na podstawie ankiety Józefa Rostafińskiego, [w:] B. Kuźnicka (red.), Historia leków naturalnych, t. IV, Z historii i etymologii polskich nazw roślin leczniczych, IHNOiT, Warszawa, 1993.

Köhler P., Odpowiedź Marii Hempel (1834–1904) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r., „Etnobiologia Polska” 2019, nr 9.

Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P., Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fischera. „Prace i Materiały Etnograficzne” 2016, nr 37.

Libera Z., Paluch A., Lasowiacki zielnik, Wyd. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Kolbuszowa, Kolbuszowa 1993.

Łosowski J., Testamenty chłopów polskich od drugiej połowy XVI do XVIII wieku, Wyd. UMCS, Lublin 2016.

Milewska A., Medycyna ludowa [dział Poszukiwania; Konińskie], „Wisła” 1891, nr V.

Niebrzegowska S., Przestrach od przestrachu. Rośliny w ludowych przekazach ustnych, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2000.

Oczykowski R., Łowicz. Poszukiwania. Lecznictwo ludowe, „Wisła” 1895, nr 9, z. 3.

Oczykowski R., Lecznictwo ludowe [dział Poszukiwania], „Wisła” 1896, nr 10.

Okręglicka I., Medycyna Ludowa, [w:] K. Ceklarz, U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura ludowa Górali Pienińskich, COTG, Kraków 2014.

Okręglicka I., Medycyna Ludowa, [w:] K. Ceklarz, J. Masłowiec (red.), Kultura ludowa Górali Kliszczackich, COTG, Kraków 2015.

Paluch A., Zerwij ziele z dziewięciu miedz, Wyd. PTL, Wrocław 1989.

Paluch A., Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1984.

Parczewska M., Lecznictwo ludowe [dział Poszukiwania; okolice Kalisza], „Wisła” 1896, nr 2.

Pawłowska J., Wieś Warmińska Brąswałd w województwie Olsztyńskim w latach 1945–1967. Archiwum Etnograficzne, 1987.

Piekosiń ski F., Rachunki dworu kró la Wladyslawa Jagielly i królowej Jadwigi z lat 1388–1420, Akademia Umiejętności Edition, Kraków 1896.

Pietkiewicz C., Kultura duchowa powiatu rzeczyckiego, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1938.

Pleszczyński A., Bojarzy międzyrzeccy, Studium etnograficzne, Wyd. 1, M. Arct, Warszawa 1892.

Połczyński J., Poszukiwania. Lecznictwo Ludowe. Podajemy tu dalszy ciąg przyczynków, nadesłanych nam przez dra Józefa Połczyńskiego o lecznictwie ludowym w okolicach Tykocina gub. Łomżyńskiej, „Wisła” 1892, nr 4.

Półtorak Z., Lecznictwo ludowe rodzimej ludności Opolszczyzny, Wyd. Instytut Śląski, Opole 1989.

Prorok K., Kapusta, [w:] J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 2(2), Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, Wyd. UMCS, Lublin 2018.

Robotycki C., Babik W., Układ gniazdowy terminów kluczowych i słownik kluczowych wybranych kategorii kultury, Medycyna ludowa, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.

S.B., Lecznictwo ludowe [dział Poszukiwania; pow. sokołowski], „Wisła” 1893, nr VII.

Saloni A., Lud łańcucki. Materyały etnograficzne, Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” 1903, nr VI.

Saloni A., Zaściankowa szlachta polska w Delejowie. Materyały etnografiiczne, zebrał Aleksander Saloni, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” 1914, nr XIII.

Schnaider J., Z życia górali nadłomnickich. Dokończenie, „Lud” 1912, nr XVIII.

Spittal S., Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy, „Rocznik Podolski” 1938, nr 1.

Szot-Radziszewska E., Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie, Wyd. TRIO, Warszawa 2005.

Szychowska-Boebel B., Lecznictwo ludowe na Kujawach, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Toruń 1972.

Świętek J., Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny, Nakładem Akademii umiejętności, Kraków 1893.

Tylkowa D., Medycyna ludowa w kulturze wsi Karpat Polskich. Tradycja i współczesność, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław 1989.

Udziela S., Medycyna i przesądy lecznicze ludu polskiego. Przyczynek do etnografii polskiej, Biblioteka „Wisły” 1891, nr 9.

Udziela S., Rośliny w wierzeniach ludu krakowskiego, „Lud” 1931, nr XXX.

Uryniak R., Demonologia magia i lecznictwo, [w:] S. Darłakowa, C. Szetela (red.), Prace i materiały z badań etnograficznych. Mieleckie, Wyd. Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Rzeszów 1970.

Witkoś S., Bajdy i Moderówka, PWRiL, Poznań 1977. Witowt [Witold Pracki], Leki ludowe ze wsi Płudy pow. radzyńskiego, „Lud” 1906, nr XII.

Informacje

Informacje: Medycyna Nowożytna, 2023, Tom 29 (2023) Zeszyt 1, s. 267 - 284

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Zastosowanie kapusty głowiastej białej w polskim lecznictwie ludowym

Angielski:
The use of white cabbage in Polish folk medicine

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-7108-1854

Robert Gruszecki
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Polska, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0001-7108-1854 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Polska, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

https://orcid.org/0000-0002-7085-2212

Magdalena Walasek-Janusz
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Polska, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0002-7085-2212 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Polska, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

Publikacja: 09.2023

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Robert Gruszecki (Autor) - 50%
Magdalena Walasek-Janusz (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski