FAQ

Pierwszy model medycyny szkolnej w Polsce po II wojnie światowej

Data publikacji: 11.2023

Medycyna Nowożytna, 2023, Tom 29 (2023) Suplement, s. 113 - 136

https://doi.org/10.4467/12311960MN.23.025.18749

Autorzy

Joanna Majchrzyk-Mikuła
Akademia Piotrkowska w Piotrkowie Trybunalskim
https://orcid.org/0000-0003-2920-0447 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Pierwszy model medycyny szkolnej w Polsce po II wojnie światowej

Abstrakt

The First Model of School Medicine in Poland After World War II

1960s was the time when the model of school medicine organization moved from the stage of theoretical disputes to years of implementation. For ten preceding years there had been numerous discussions conducted by doctors hygienists who offered various concepts. As a result a new original and Polish model of school medicine appeared. The new concept was being adjusted to everyday life realities and it was built upon new legal bases. The core of the model became an interesting presentation of school hygiene by Marcin Kacprzak who had been active in the field even before 1939. The concept was based on preventive medicine which treated preventive and curative activities of doctors as their most important tasks. Kacprzak introduced to school medicine the system of organized (dyspanserial) healthcare over children and youth and it was incorporated by doctors. In towns the health protection system was conducted by school doctors and in the countries by rural health care doctors. As a result, the whole population of pupils was under medical care. Due to it, the range of free medical service included children and youth up to the age of 14. The children were mostly from insured families (mostly farmer families) which was important from the point of view of social benefits.

Bibliografia

Źródła archiwalne

AAN, GMWP, sygn. 1/20.

AAN, MO, sygn. 4158; 5158; 231.

Źródła drukowane

Dz.U. z 1948 r. nr 55, poz. 434, Ustawa z dnia 28 października 1948 r. o zakładach społecznych służby zdrowia i planowej gospodarce w służbie zdrowia.

Dz. Urz. MO z 1952 r. nr 20, poz. 164, Instrukcja nr 112/52 Ministra Zdrowia z 14  listopada 1952 r. (nr M.III.h.1/68/52) w sprawie opieki higieniczno-lekarskiej nad uczniami szkół podstawowych.

Dz. Urz. MZiOP z 1961 r. nr 14, poz. 94, Instrukcja MZiOS Nr 37 w sprawie regulaminów pracy pracowników powołanych do wykonywania opieki lekarsko-higienicznej w zakładach nauczania i wychowania.

Rocznik statystyczny 1947, GUS, Warszawa 1947.

Opracowania

Bogdanowicz J., Głos w dyskusji na temat referatu dr K. Sokala Próba nowego układu higieny szkolnej”, „Pediatria Polska” 1958, nr 12.

Brzeziński Z.J., Marcin Kacprzak, „Nauka Polska” 1967, nr 2.

Cianciara D., Muszyńska J., Marcin Kacprzak (1888–1968) – non omnis moriar, „Przegląd Epidemiologiczny” 2012, t. 66, nr 2.

Demel M., Bez historii teoria jest ślepa, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 1996, nr 5.

Demel M., Wychowanie zdrowotne jako dyscyplina pedagogiczna, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1960, nr 3.

Felchner A., Majchrzyk-Mikuła J., Polska medycyna szkolna – przeszłość i postulaty na przyszłość, [w:] K. Prętki, E. Baum (red.), Zdrowie publiczne. Wybrane aspekty i problemy, WMP, Poznań 2021.

Felchner A., Zdrowie i zdrowotność piotrkowian. Z problematyki zdrowotności mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego i powiatu piotrkowskiego na tle całego kraju (od końca lat 20-tych do początku 70-tych XX wieku), Arboretum, Wrocław 2006.

Grynberg Z., Pięciolecie służby zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 1949, nr 7–8.

Jastrzębowski Z., Ośrodki zdrowia w polskiej koncepcji lecznictwa samorządowego (1918–1939), „Zdrowie Publiczne” 1998, nr 11.

Juśko P., Z zagadnień prawno-organizacyjnych opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach podstawowych w Polsce w latach 1945–1961 (w świetle Dzienników Urzędowych Ministerstwa Oświaty), „Kultura-Przemiany-Edukacja” 2021, t. IX.

Kacprzak M., Ewolucja poglądów na higienę szkolną, „Pediatria Polska” 1960, nr 8.

Kacprzak M., Higiena szkolna w rozwoju historycznym, [w:] M. Kacprzak (red.), Higiena szkolna, PZWL, Warszawa 1958.

Kacprzak M., Prawo do zdrowia i jego realizacja, Warszawa 1947.

Kacprzak M., Rola lekarza w szkole, „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna” 1966, nr 1.

Karp-Rottermund S., Projekt wprowadzenia powszechnego lekarskiego dozoru szkolnego w Królestwie Polskim, Warszawa 1917.

Kopczyńska-Sikorska J., Woynarowska B., Wronicz W., Ekiert J., Demel M., Stulecie urodzin Klemensa Sokala, „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna” 1987, nr 5.

Kopczyński J., Wrażenia z Krajowego Zjazdu Medycyny i Higieny Szkolnej, Warszawa 20–21.11.1970 r., „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna” 1971, nr 3.

Kostkiewicz J., Niemiecka polityka eksterminacji i germanizacji polskich dzieci w czasie II wojny światowej, UJ, Kraków 2020.

Kostrzewski J., Błonica (Diphteia), [w:] J. Kostrzewski (red.), Choroby zakaźne w Polsce i ich zwalczanie w latach 1919–1962, t. 1, PZWL, Warszawa 1964.

Kostrzewski J. (red.), Choroby zakaźne w Polsce i ich zwalczanie w latach 1961–1970, PZWL, Warszawa 1973.

Kostrzewski J., Zdrowie ludności Polski w świetle danych o chorobach i zgonach, PZWL, Warszawa 1977.

Krzysztofowicz I., Medycyna społeczna wieku rozwojowego, wyd. PZWL, Warszawa 1977.

Lejmbach Z., Jan Bogdanowicz, [w:] E. Wilkoszewski (red.), Słownik zasłużonych pediatrów, z. 1, PTP, Warszawa 1985.

Leowski J., Miller M., Gruźlica, [w:] J. Kostrzewski (red.) Choroby zakaźne w Polsce i ich zwalczanie w latach 1919–1962, t. 1, PZWL, Warszawa 1964.

Leśnikowska-Ścigalska W., Higiena i medycyna szkolna w Polsce wczoraj, dziś i jutro, wyd. WSEW, Mysłowice 2004.

Majchrzyk-Mikuła J., Felchner A., Działalność doktora Stanisława Kopczyńskiego na rzecz rozwoju higieny szkolnej w II Rzeczypospolitej, [w:] B. Urbanek, M. Paciorek, M. Ciesielska (red.), Aktywność polskich lekarzy w dwudziestoleciu międzywojennym – w stulecie powołania Izb Lekarskich, IHN PAN, Warszawa 2020.

Majchrzyk-Mikuła J., Higiena szkolna na Lubelszczyźnie na tle całego kraju, NWP, Piotrków Trybunalski 2013.

Mauersberg S., Rozwój oświaty w okresie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (lipiec 1945–styczeń 1947), [w:] J. Miąso (red.), Historia wychowania. Wiek XX, PWN, Warszawa 1980.

Nosko J., Zachowania zdrowotne i zdrowie publiczne. Aspekty historyczno-kulturowe, IMP, Łódź 2005.

Paciorek M., Instytucja nadzoru Instytucja nadzoru fachowo-lekarskiego w Polsce w latach 1947–1950 w świetle ówczesnych doniesień prasowych, „Medycyna Nowożytna” 2011, t. 17, z. 1.

Pietruszka W., Sieroctwo w Polsce w okresie okupacji hitlerowskiej, [w:] Cz. Pilichowski (red.), Dzieci i młodzież polska w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1982.

Prętki K., Przekształcenia systemu ochrony zdrowia w Polsce po II wojnie światowej, Poznań 2007.

Radiukiewicz S., Medycyna szkolna – pojęcia, zakres, historia, [w:] S. Radiukiewicz (red.), Medycyna szkolna, PZWL, Warszawa 1987.

Radiukiewicz S., O kadrach szkolnej służby zdrowia, „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna” 1969, nr 9.

Rudolf-Skokowska M., Organizacja medycyny szkolnej, „Pediatria Polska” 1949, nr 1.

Rudziński H., Stacje sanitarno-epidemiologiczne i sanitarno-kwarantannowe jako organy nadzoru sanitarnego w terenie, „Zdrowie Publiczne” 1968, nr 4.

Sadowska J., Zmiany systemowe w służbie zdrowia 1945–1955 (na przykładzie Łodzi), AM w Łodzi, Łódź 2002.

Schejbal J., Higiena i medycyna szkolna w latach 1945–1992, [w:] J. Rzepki (red.), Kronika higieny szkolnej i medycyny na Śląsku i w Zagłębiu, Katowice 1994.

Serejski J., Historia najnowsza higieny i medycyny szkolnej (1945–1973), „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna” 1983, nr 9.

Serejski J., Opieka lekarska w szkołach w okresie XXX-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Pediatria Polska” 1974, nr 7.

Skokowska-Rudolf M., Stan i potrzeby zdrowotne dzieci w Polsce, LINW, Warszawa 1946.

Sokal K., Próba nowego układu higieny szkolnej, „Pediatria Polska” 1958, nr 12.

Syrek E., Zdrowie w aspekcie pedagogiki społecznej, UŚ, Katowice 2000.

Szpak E., Chory człowiek jest wtedy jak coś go boli, Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi w Polsce Ludowej, IHN PAN, Warszawa 2018.

Tokarz Z., Wilczur J.E., Czas niewoli, czas śmierci. Martyrologia dzieci polskich w okresie okupacji hitlerowskiej, Interpress, Warszawa 1979.

Tyfa P., Higiena i medycyna szkolna w latach 1945–1992, [w:] J. Rzepka (red.), Kronika Higieny Szkolnej i Medycyny na Śląsku

i w Zagłębiu oraz XXX Jubileuszowy Zjazd Naukowy Higieny i Medycyny Szkolnej, Agat, Katowice 1994.

Więckowska E., Zwalczanie ostrych chorób zakaźnych w Polsce w latach 1944–1950, wyd. UW, Wrocław 2001.

Wiśniewska M., Zdrowie uczniów, medycyna szkolna i stan sanitarno-higieniczny szkół w powojennej Polsce, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2021, t. LVIII.

Woynarowska B., Dr Klemens Sokal. Życie, działalność i koncepcja higieny szkolnej, „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna” 1975, nr 2.

Woynarowska B., Sokołowska M., Jak tworzymy szkołę promującą zdrowie. Doświadczenia dwóch lat projektu, „Szkoła Promująca Zdrowie” 1993.

Woynarowska B., Zasłużeni dla rozwoju higieny i medycyny szkolnej w Polsce (1918–1988), „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 1989, nr 3.

Źródła internetowe

Wspomnienie o twórcy polskiej szkoły edukacji zdrowotnej – prof. Macieju Demelu, https://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2017/03/wspomnienie-o-tworcy-polskiej-szkoly.html.

Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 grudnia 1962 r. w sprawie zasad i trybu uznawania lekarzy za specjalistów, https://www.prawo.pl/akty/m-p-1963-2-4,16814315.

Informacje

Informacje: Medycyna Nowożytna, 2023, Tom 29 (2023) Suplement, s. 113 - 136

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Pierwszy model medycyny szkolnej w Polsce po II wojnie światowej

Angielski:

The First Model of School Medicine in Poland After World War II

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-2920-0447

Joanna Majchrzyk-Mikuła
Akademia Piotrkowska w Piotrkowie Trybunalskim
https://orcid.org/0000-0003-2920-0447 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Akademia Piotrkowska w Piotrkowie Trybunalskim

Publikacja: 11.2023

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Joanna Majchrzyk-Mikuła (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski