Niedokończona twierdza – plan Christiana Dahlkego z 1746 r. dotyczący ufortyfikowania klasztoru OO. Dominikanów na Górze Różańcowej w Podkamieniu
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 17.06.2024
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 2, s. 125 - 151
https://doi.org/10.4467/0023589XKHNT.24.017.19822Autorzy
Niedokończona twierdza – plan Christiana Dahlkego z 1746 r. dotyczący ufortyfikowania klasztoru OO. Dominikanów na Górze Różańcowej w Podkamieniu
The article discusses the unrealized 18th-c. proposal to fortify the Dominican Monastery on Mount Rosary in Pidkamin, situated in the southern region of the then-Volhynian Province. The author of this project was Christian Dahlke, a military engineer and colonel of the Crown Artillery. While researchers have been familiar with the plan, it has yet to receive a thorough analysis regarding the author’s proposed solutions, particularly in comparison to fortification concepts prevalent during that era. Given the military context of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the mid-18th c., a closer examination of this plan is warranted, as it provides insight into potential advancements in military engineering of the time.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: zesp. 1/338/0 Zbiór Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej, sygn. 1/338/0/1/662, Kancelaria hetmańska, Dahlke, pułkownik artylerii koronnej do Jana Klemensa Branickiego; zesp. 1/336/0 Archiwum Roskie, Korespondencja, sygn. V.19.
Archiwum Polskiej Prowincji oo. Dominikanów [APPD]: rkps Pk 2 Dalsze dzieje Świętej Góry Różańcowej Klasztoru WW. Xięży Dominikanów Prowincji Ruskiej, świętego Jacka w Podkamieniu od roku chrystusowego 1788 do r. 1797 i dalej napisane pod przeorostwem przewiell. Ojca Mikołaja Byliby SJP, który diebus maij 96 obrany został prowincjałem; rkps Pk 3 Kronika klasztoru ww. oo. dominikanów w Podkamieniu od roku 1800 rozpoczęta przez księdza Sadoka Barącza.
Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK]: zesp. 29/683/0 Zbiór Rusieckich, sygn. 29/683/0/-/654 Potwierdzenie odbioru gaży z lipca 1726 r.; zesp. 29/663/0 Zbiór Kartograficzny, sygn. 29/663/0/6/719 Plan de la forteresse de Podkamien, inventé et dessiné par Chretien Dahlke […] l’an 1746.
Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka [BKPAN], rkps 00657 Militarisches Hand-Büchlein […] geschrieben von Christian de Dahlke Obisten und Ober Ingenieur S[eine r Konigl[ichen] Majestaet und der Durchl[eustig]sten Republik von Pohlen Anno 1760 Meines alters im 73 Jahr.
Riksarkivet i Täby, Krigsarkivet (Archiwum Państwowe w Täby, Archiwum Wojskowe) [RTK], Plan de la forteresse de Podkamien, inventé et dessiné par Chretien Dahlke […] l’an 1746 […], SE/KrA/0406/17/009/001 (1746).
Blondel F., Nouvelle manière de fortifier les places, Paris 1683.
Borgsdorff E.F. von, Sterben unüberwindliche Festung, oder das in dem Treffen um die Reputation und Libertät der Völker erhaltene Feld, Ulm 1682.
Cormontaingne L. de, Architecture militaire, ou l’art de fortifier, qui enseigne […] la construction de toutes sortes de fortifications […] deux nouveaux systemes pour construire, avec beaucoup moins de dépense, des places d’une défense plus longue & plus avantageuse que celles fortifiées suivant le systéme de Mr. le Maréchal de Vauban, t. 1–2, La Haye 1741.
Griendel J.F., Nova Architectura Militaris, das ist neu-erfundene Fortificationes, oder Vestungs-Bau, Nuremburg 1683.
Relacya koronacyi Cudownego Obrazu Najświętszey Maryi Panny na Górze Różańcowej WW. OO. Dominikanów […], Lwów b.d.
Rimpler G., Beständiges Fundament zu Fortificiren und Defendiren, mit gantz neuen Maximen gefasset […], Frankfurt 1674.
[Rimpler G.], Des in Wien todten Der Römischen Käyserl. Majestät Weyland Oberst-Lieutenant und Ober-Ingenieur George Rimpler, herausgegebener befestigten Festung Entsatz: und Contra-Attaque auf des Herrn Johann Jacob Werdmüllers Probier-Stein der Ingenieure, hervor gebracht, und Denen […], Dresden 1696.
Sturms L.C., Architectura Militaris Hypothetico-Eclectica, oder Gründliche Anleitung zu der Kriegs-Baukunst, Nürnberg 1720.
Vauban S. le Prestre de, Veritable maniere de bien fortifier de Mr. De Vauban. Ou l’on voit de quelle methode on se sert aujourd’hui en France, pour la Fortification des Places, t. 1–2, Amsterdam 1702.
Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783, t. 12, wyd. Z. Budzyński, współpraca O. Dukh, B. Dybaś, Ł. Walczy, Warszawa 2016.
Naronowicz-Naroński J., Budownictwo wojenne, oprac. J. Nowakowa, red. nauk. T. Nowak, Warszawa 1957 (Prace Komisji Wojskowo-Historycznej Ministerstwa Obrony Narodowej, seria B, nr 4).
Raport szefa batalionu artylerii A. Górskiego ze stycznia 1807 r., [w:] B. Gembarzewski, Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814, Warszawa 1905, s. 216.
Barącz S., Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Tarnopol 1870.
Barącz S., Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Lwów 1858.
Bogdanowski J., Fortyfikacje łańcuckie na tle małopolskiej sztuki obronnej, Łańcut 1976.
Ciesielski T., Agresja rosyjska na Polskę 1733–1735. Walki na Ukrainie, Podolu i Wołyniu, [w:] Trudne sąsiedztwo. Studia z dziejów stosunków polsko-rosyjsko-ukraińskich w XVI–XX wieku, red. A. Szczepaniak, Toruń 2007, s. 100–130.
Ciesielski T., Armia koronna w czasach Augusta III, Warszawa 2009.
Ciesielski T., Na peryferiach europejskiej sztuki fortyfikacyjnej. Twierdze państwowe w południowo-wschodniej Rzeczypospolitej w XVIII w., [w:] Militarne tradycje Kędzierzyna-Koźla, Śląska i Rzeczypospolitej, t. 2, red. T. Ciesielski, Kędzierzyn-Koźle 2013, s. 85–107.
Ciesielski T., Twierdze prywatne w województwach południowo-wschodnich Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w., [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, red. M. Trąbski, Oświęcim 2016, s. 16–41.
Duffy C., Fire and Stone. The Science of Fortress Warfare 1660–1860, London 1996.
Duffy C., Wojna oblężnicza 1660–1789. Twierdze w epoce Vaubana i Fryderyka Wielkiego, Oświęcim 2017.
Dybaś B., Problem budowy i funkcjonowania fortyfikacji stałych w Rzeczypospolitej w okresie wojen w połowie XVII wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia” 1993, t. 28 (259), s. 13–33.
Feldman J., Polska a sprawa wschodnia 1709–1714, Kraków 1926.
Hohon’ M., Osoblivostì formuvannâ oboronnih sporud monastirâ OO. Domìnìkanìv u Pìdkamenì, [w:] Ìstorìâ Pìdkamenâ v kontekstì polìtičnih, socìal’no-ekonomìčnih ta kul’turnih procesìv na zahìdnoukraïns’kih zemlâh. Zbìrnik 1, Materìali peršoï mìžnarodnoï naukovo-kraêznavčoï konferencìï, prisvâčenoï 150-rìččû vìd poâvi pracì Sadoka Baronča «Ìstorìâ monastirâ otcìv Domìnìkancìv v Pìdkamenì», Pìdkamìn’ 2020, s. 89–100.
Hundert Z., Dyslokacja partii wojska koronnego w 1677 roku. Przyczynek do badań pogranicza polsko-tureckiego oraz organizacji armii w dobie pokoju 1677–1683, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2016, t. 36, nr 1, s. 41–67, DOI 10.12775/klio.2016.003.
Konopczyński W., Konfederacja barska, t. 1, Poznań 2017.
Korčak A., Zvarič T., Oboronnij domìnìkans’kij klâštor u Pìdkamenì. Okremì dopovnennâ do ìstorìï fundacìï ta budìvnictva monastirâ u XVII–XVIIÌ st., [w:] Arheologìâ & Fortifìkacìâ Seredn’ogo Podnìstrov’â. ÌÌ Vseukraïns’ka naukovo-praktična konferencìâ Kam’ânec’-Podìl’s’kogo deržavnogo ìstoričnogo muzeû-zapovìdnika, Kam’ânec’-Podìl’s’kij 2012, s. 158–165.
Krawcow S.R., Stanisławów XVII–XVIII w. Układ przestrzenny i jego symbolika, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1993, t. 38, nr 1, s. 3–20.
Król-Mazur R., Miasto trzech nacji. Studia z dziejów Kamieńca Podolskiego w XVIII wieku, Kraków 2008.
Kurzej M., Kościół Bernardynów w Leszniowie – nieznane dzieło Jana Wolfa, [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 6, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków 2006, s. 23–40.
Kurzej M., Podkamień i Lublin – dekoracje sztukatorskie warsztatu Falconiego w kościołach dominikańskich, [w:] Dominikanie na ziemiach polskich w epoce nowożytnej, red. A. Markiewicz, M. Miławicki, Kraków 2009, s. 425–454.
Lepage J.D.G.G., Vauban and the French Military Under Louis XIV. An Illustrated History of Fortifications and Strategies, Jefferson, North Carolina, London 2010.
Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
Machynia M., Reces berdyczowski 1768 r. Przyczynek do dziejów twierdzy, [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, red. M. Trąbski, Oświęcim 2016, s. 149–161.
Podruczny G., Król i jego twierdze. Fryderyk Wielki i pruskie fortyfikacje stałe w latach 1740–1786, Oświęcim 2013.
Podruczny G., Twierdza Kłodzko: monografia historyczna, Kraków 2023.
Podruczny G., Twierdze z papieru. Fortyfikacje pruskie w latach 1786–1806, Warszawa 2020.
Rybchynskyi O., Khokhon M., Seventeenth and Eighteenth Century Fortified Monasteries in Ukraine’s Western Region in the Context of Their Historical Development, „PRAXĪMA. Journal of Visual Semiotics” 2016, nr 2 (8), s. 8–23.
Sapeta A., Architectura militaris w dziełach o. Benignusa Wanata, „Folia Historica Cracoviensia” 2016, t. 22, s. 19–34, DOI 10.15633/fhc.2068.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 8, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1887.
Smoliński A., Twierdza klasztorna w Podkamieniu. Miejsce magiczne – historia i współczesność, [w:] Studia historyczno-wojskowe, t. 6, red. K. Maksymiuk, Siedlce 2015, s. 181–199.
Sokyrko O., Udział wojska Hetmanatu Lewobrzeżnego w polskiej wojnie sukcesyjnej w latach 1733–1735, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2014, t. 141, z. 3, s. 641–656, DOI 10.4467/20844069ph.14.030.2758.
Trąbski M., Przejęcie twierdzy Biała Cerkiew przez wojsko koronne w 1713 r., [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, red. M. Trąbski, Oświęcim 2016, s. 364–400.
Trąbski M., Artyleria twierdzy jasnogórskiej w epoce saskiej i stanisławowskiej (1702–1793), [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, red. M. Trąbski, Oświęcim 2016, s. 97–132.
Wanat B.J., Klasztor Karmelitów Bosych w Berdyczowie na Ukrainie. Studium monograficzne, Kraków 2007.
Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, Warszawa 1956.
Informacje: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 2, s. 125 - 151
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Publikacja: 17.06.2024
Otrzymano: 15.08.2022
Zaakceptowano: 28.11.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 186
Liczba pobrań: 101