Jan Ewangelista Goetz i jego rola w wynalezieniu współczesnego lagera
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 09.12.2024
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 4, s. 9 - 27
https://doi.org/10.4467/0023589XKHNT.24.032.20682Autorzy
Jan Ewangelista Goetz and His Role in the Invention of Modern Lager
The article discusses the spread of bottom fermentation technology in brewing and the origins of modern lager, which occurred starting in the 1830s. This process has not been fully explained and is still debated by researchers today. The role played by Jan Ewangelista Goetz (1815–1893) has remained unrecognized until now. He is primarily known as the founder of the brewery in Okocim. After leaving his family village, he worked at the brewery in Klein-Schwechat owned by Anton Dreher (1810–1863), a relative of the Goetz family. He described this period of his life in his diaries, which became part of the family archive after his death. During the occupation, the brewery was placed under German administration. The documents ended up in the possession of German historian Joseph König and were taken to Munich at the war’s end. In 1982, Jan M. Włodek, a relative of the Goetz-Okocimski family, discovered them, brought them to Poland, and added them to the family archive. The contents of the diaries shed new light on the beginnings of the popularization of bottom fermentation. Although the technology appeared to be a novelty, it had been known to brewers as far back as the Middle Ages. The breakthrough came with implementing temperature control using natural ice, which Goetz proposed and introduced at the brewery in Klein-Schwechat. Out of the combination of scientific inventions, such as the saccharimeter or the thermometer, and new technical advancements, a new style emerged that perfectly catered to consumer tastes. Although modern lager was developed in several places, Klein-Schwechat seems to be the most significant.
Archiwum Fundacji im. Zofii i Jana Włodków, Archiwum rodziny Goetz-Okocimskich (Archive of the Zofia and Jan Włodek Foundation, Archive of the Goetz-Okocimski family) [AFZJW], teczka A, AWD-8-33, załącznik 8.
Bělohoubek A., O vrchnim kvašení mladinek pivních, Praha 1877.
Cassian F., Die Dampf-Brauerei: Eine Darstellung des gesammten Brauwesens nach dem neuesten Stande des Gewerbes. Mit besonderer Berü cksichtigung der Dickmaisch-(Decoctionsbrauerei) nach Bayrischer, Wiener und Bö hmischer Braumethode und des Dampfbetriebes, Wien, Leipzig 1887.
Hájek T., De cerevisia eiusque conficiendi ratione, natura, viribus et facultatibus opusculum, Francofurdi 1585.
Hájek T., O pivě a způsobách jeho přípravy, jeho podstatě, silách a účincích [1588], “Kvas” 1878, vol. 6, p. 100–103, 122–125, 141–143, 163–164, 255–257, 366–367, 424–425, 477–480, 499–500, 518–520.
Hájek T., O pivě a jeho výrobě, povaze, silach a vlastnostech, ed. by K. Nademlejnský, “Pivovarské Listy” 1884, vol. 2, p. 8–11, 27–29, 39–44, 59–60, 91–95, 189–192, 241–242, 257–264.
Illustriertes Brauerei-Lexicon, Begründet von Max Delbrück, ed. by F. Hayduck, vol. 2: I–Z, Berlin 1925.
Ku pamięci potomków Jana Goetza Okocimskiego 1815–1893, Kraków 1929.
Leberle H., Die Bierbrauerei, part 2, Enke’s Bibliothek für Chemie und Technik unter Berücksichtigung der Volkswirtschaft, vol. 5, Stuttgart 1925.
Machlejd R., Rzut oka na piwowarstwo u nas i za granicą, “Tellus” 1877, vol. 2, no. 10, p. 298–300.
Maciejowski W.A., Polska aż do pierwszej połowy XVII wieku pod względem obyczajów i zwyczajów, vol. 3, Peterzburg, Warszawa 1842.
Platocomus J., De natura et viribus cerevisiarum et mulsarum opusculum, Wittenberg 1551.
Poupě F.O., Die Kunst des Bierbrauens physisch - chemisch - oekonomisch beschrieben, Praha 1794.
Poupě F.O., Počatkové základného naučeni o vaření piva pro učedlníky, tovaryše, sládky, pro každého hospodáře, kteryž té věcy dokonale vyučen byti žadá, Olomouc 1801.
Promintzer J., Dreihundert Jahre Brauhaus Schwechat: Vergangenheit und Gegenwart der größten Brauerei Österreichs, Wien 1932.
Rupprecht G., Gründliche und praktische Abhandlung von der Malz- und Brau- und Dęhrungskunst, Graz 1791.
Statistiches Jahrbuch für das Jahr 1875, issue 3, Wien 1877.
Statistiches Jahrbuch für das Jahr 1879, issue 3, Wien 1882.
Syreniusz, Zielnik, herbarzem z ięzyka łacińskiego zowią. To iest opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutków y mocy ziół wszelakich, drzew, krzewów y korzenia […], Cracoviae 1613.
Tafeln zur Statistik der österreichischen Monarchie für das Jahr 1841, Wien 1844.
Tafeln zur Statistik der österreichischen Monarchie für das Jahr 1842, Wien 1846.
Tafeln zur Statistik der österreichischen Monarchie für das Jahr 1843, Wien 1847.
Tafeln zur Statistik der österreichischen Monarchie für das Jahr 1844, Wien 1848.
Tafeln zur Statistik der österreichischen Monarchie für das Jahre 1845 und 1846, part 2, Wien 1850.
Tafeln zur Statistik der österreichischen Monarchie. Neue Folge, vol. 5, die Jahre 1860 bis 1865 Umfassend, Wien 1871.
Uebersichts-Tafeln zur Statistik der österreichischen Monarchie, zusammengestellt von der k.k. Direction der administrativen Statistik. Besonderer Abdruck des X. und XI. Heftes der “Statistischen Mittheilungen”, Wien 1850.
A Dictionary of Chemistry, ed. by J. Daintith, Oxford 2008.
Basařová G., Professor at the Prague Polytechnic Carl Joseph Napoleon Balling, “Kvasny Prumysl” 2005, vol. 51, no. 4, p. 130–135, DOI 10.18832/kp2005007.
Berche P., Louis Pasteur, from Crystals of Life to Vaccination, “Clinical Microbiology and Infection” 2012, vol. 18, no. 5, p. 1–6, DOI 10.1111/j.1469-0691.2012.03945.x.
Behringer W., Die Spaten-Brauerei 1397–1997. Die Geschichte eines Munchner Unternehmens vom Mittelalter bis zur Gegenwart, München 1997.
Braniewski E., Piwowarstwo Lwówka Śląskiego, Lwówek Śląski 2009.
Dolczewska A., Browar braci Huggerów i kilka słów o poznańskich browarach w XIX wieku, “Kronika Miasta Poznania” 2000, vol. 68, no. 4, p. 87–98.
Drasch R., Auf den Spuren der Vilshofener Bräuerfamilie Groll. Zum 200 Geburstag von Joseph Groll (1813–1887). Begründer des Pilsener Bieres, Vilshofen 2013.
Dredge M., A Brief History of Lager. 500 Years of the World’s Favourite Beer, London 2019.
Dryja S.,Sławiński S., Mała Encyklopedia piwowarska Krakowa i Kazimierza, w wieku XVI i pierwszej połowie wieku XVII. Studia z dziejów piwowarstwa i Kazimierza, z uwzględnieniem problematyki Kleparza i przedmieść, Kraków 2018.
Faměra J., Kvašeni a dokvašovaní piva, [in:] Technologie výroby sladu a piva, ed. by K. Kosař, S. Procházka, Praha 2003, p. 246–276.
Hackel-Stehr K., Das Brauwesen in Bayern vom 14. bis 16. Jahrhundert insbesondere die Entstehung und Entwicklung des Reinheitsgebotes (1516), Berlin 1987.
Hlávaček F., Lhotský A., Piwowarstwo, transl. by W. Gutek, Warszawa 1970.
Hutzler M., Morrissey J.P., Laus A., Meussdoerffer F., Zarnkow M., A New Hypothesis for the Origin of the Lager Yeast Saccharomyces Pastorianus, “FEMS Yeast Research” 2023, vol. 23, p. 1–17, DOI 10.1093/femsyr/foad023.
Karst D., Pokus o srovnání středověké pece na sušeni sladu z území polskich a českých zemí na vybraných příkladech, “Kvasný Průmysl” 2016, vol. 62, no. 2, p. 35–41, DOI 10.18832/kp2016004.
Kejha J., Janouškovec J., Jurina V., Plneňsky Prazdroj od roku 1842. Příběh, který nepřestává inspirovat, Plzneň 2012.
Kunze W., Technologia piwa i słodu, Warszawa 1999.
Lewis M.J., Young T.W., Piwowarstwo, transl. by K. Stachowiak, K. Wojtaś, Warszawa 2001.
Lintner C.J., Technologia browarnictwa, ed. by. H. Lüers, transl. by P. Wojcieszak, Warszawa 1950.
Malcew P.M., Technologia i aparatura przemysłu piwowarskiego, Warszawa 1953.
Paleczny A., Springer Ch.M., Urban A., Die geschichte der Brauerei Schwechadt. Von den Bierbaronen Dreher und Mautner Markhof in die Gegenwart, Wien 2021.
Pazera T., Rzemieniuk T., Browarnictwo, Warszawa 1998.
Promintzer J., Otruba G., Dreher, Anton, [in:] Neue Deutsche Biographie, vol. 4 (Dittel–Falck), ed. by O. zu Stolberg-Wernigerode, Berlin 1971, p. 107–108.
Rabin D., Forget C., The Dictionary of Beer and Brewing, Boulder 1998.
Rola rodziny Goetzów-Okocimskich w budowie gospodarki, kultury i rozwoju cywilizacyjnego regionu Polski południowej, ed. by S. Gawlik, Brzesko 2017.
Rybowska J., Profesor Anna Maria Komornicka: życie i praca, “Collectanea Philologica” 1995, vol. 2, p. 5–9.
Stokes R.G., Banken R., Building Upon Air: A History of the International Industrial Gases Industry 1886–2006, Cambridge 2006, DOI 10.1017/CBO9781139519359.
Wieczorek W., Tradycje piwowarskie Zagłębia Dąbrowskiego, Sosnowiec 2016.
Włodek J.M., Goetz-Okocimscy. Kronika rodzinna, Kraków 2001.
Wierzbicki P., Podchmielona historia Warszawy. Warszawskie piwowarstwo od średniowiecza do współczesności, Warszawa 2018.
Wyrób piwa, ed. by M. Dominikiewicz, Łódź, Katowice 1923 (Biblioteka techniczno-naukowa dla wszystkich – Fiszera, no 2).
Informacje: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2024, Tom 69, Numer 4, s. 9 - 27
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Publikacja: 09.12.2024
Otrzymano: 25.03.2024
Zaakceptowano: 16.06.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
AngielskiLiczba wyświetleń: 66
Liczba pobrań: 34