Vincentas i Andrius. Literacki dwugłos o Holokauście na Litwie

Beata  Kalęba

Vincentas i Andrius. Literacki dwugłos o Holokauście na Litwie

Data publikacji: 2023

Konteksty Kultury, 2023, Tom 20 zeszyt 3, s. 219 - 238

https://doi.org/10.4467/23531991KK.23.022.18825

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Vincentas i Andrius. Literacki dwugłos o Holokauście na Litwie

Abstrakt

Nadrzędnym celem artykułu jest analiza literackiej reprezentacji zagadnienia litewskiej odpowiedzialności za Holokaust na Litwie w powieści Sigitasa Parulskisa Ciemność i partnerzy (wyd. pol. 2020) w kontekście współczesnej litewskiej polityki historycznej, w tym kreowanych stylów odbioru literatury pięknej o relacjach litewsko-żydowskich oraz polityki pamięci. Istotnym kontekstem jest także bardzo ważna dla litewskiej tradycji literackiej powieść pisarza emigracyjnego Antanasa Škėmy Izaokas (Izaak, powst. 1960–1961), której przekładu na język polski nie mamy, a którą można – jak staram się wykazać – traktować jako jeden z istotnych hipotekstów Ciemności i partnerów. Lektura porównawcza obu tych powieści prowadzi do wniosku, iż – wbrew oczekiwaniu społecznemu – Ciemność i partnerzy nie jest utworem „rozliczeniowym”, nie należy go też odczytywać przede wszystkim w perspektywie etycznej, lecz raczej epistemologicznej i psychologicznej, w przeciwieństwie do Izaokasa, gdzie uwaga czytelnika jest prowadzona ku sferze etyki i metafizyki, przy czym zasadniczym tematem Izaokasa, który jawi się jako interesujący przykład eksperymentalnej powieści modernistycznej, jest pamięć, natomiast postmodernistycznej Ciemności i partnerów – postpamięć.

The main goal of this article is to analyse literary representation of Lithuanian responsibility for Holocaust in Lithuania in the novel of Sigitas Parulkis Darkness and Company (Polish edition 2020) in the context of modern Lithuanian history politics – especially the reception style of prose on the Jewish-Lithuanian relations and the politics of memory. Vital context is also provided by the novel Izaokas (written between 1960 and 1961) by the emigrant writer Antanas Škėma, which hasn’t been translated into Polish, yet which can be treated – as the author attempts to prove – as one of the crucial hipotexts of Darkness and Company. The comparative reading of both texts leads to the conclusion that – despite society’s expectations – Darkness and Company isn’t a “revisionist” work and it isn’t supposed to be mainly read from the ethical perspective, but rather from the epistemological and psychological one instead. This stands in contrast to Izaokas, where the reader’s attention is directed towards the sphere of ethics and metaphysics; while the main theme of Izaokas – which seems to be an interesting example of an experimental modernist novel – is memory, the postmodernist Darkness and Company focuses on post-memory.

Słowa kluczowe

Sigitas Parulskis, Antanas Škėma, powieść modernistyczna, powieść postmodernistyczna, pamięć, postpamięć, Holokaust, Litwa

Sigitas Parulskis, Antanas Škėma, modenist novel, postmodenist novel, memory, post-memory, Holocaust, Lithuania

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Antanas Škėma ir slinktys lietuvių literatūroje, red. L. Mačianskaitė, Vilnius 2012.

Cibarauskė V., Kas, dėl ko ir kaip kovoja literatūros lauke?, „Žmogus ir žodis / Literatūrologija” 2014, nr 2 (16).

Dauksza A., Ustanawianie świadka, „Teksty Drugie” 2013, nr 3.

Dickmann Ch., Sužiedėlis S., Lietuvos žydų persekiojimas ir masinės žudynės 1941 m. vasarą ir rudenį: šaltiniai ir analizė / Persecution and Mass Murder of Lithuanian Jews during Summer and Fall of 1941: Sources and Analysis, Vilnius 2006.

Janicka E., Obserwatorzy uczestniczący zamiast świadków i rama zamiast obrzeży. O nowe kategorie opisu polskiego kontekstu Zagłady, „Teksty Drugie” 2013, nr 3.

Kvietkauskas M., Sąžinės balsas ar holokausto industrija?, „Literatūra ir Menas” 2013, nr 2, https://literaturairmenas.lt/literatura/mindaugas-kvietkauskas-sazines-balsas-ar-holokausto-industrija, dostęp: 2.05.2023.

Mačianskaitė L., Trys Izaoko kalbinimai lietuvių literatūroje, „Literatūra” 2003, nr 1 (45), https://etalpykla.lituanistika.lt/object/LT-LDB-0001:J.04~2011~1367185839195/J.04~2011~1367185839195.pdf.

Mačianskaitė L., Transcendentalinė liekana Antano Škėmos apysakoje „Izaokas”, „Lituanistica” 2003, nr 4.

Mačianskaitė L., Nawiązania do polskości w tworczości Antanasa Škėmy: kompleksy, stereotypy, utopie, projekty [w:] Zranieni przez czas. Wspołczesna literatura litewska, red. D. Mitaitė, J. Sprindytė, tłum. I. Korybut-Daszkiewicz, J. Tabor, Warszawa 2011.

Mačianskaitė L., Leidžiantis į taikios tautos pragarą: antisemitizmo priežasčių ieškojimas Sigito Parulskio romane „Tamsa ir partneriai”, „Žmogus ir Žodis” 2015, nr 2.

Mazur A., Negatywne świadectwo. Fotograficzna konkretyzacja pamięci Holokaustu, „Teksty Drugie” 2004, nr 5.

Molėtai Holocaust Procession Draws Record Crowd, Jewish (Litvak) Community of Lithuania, 8.09.2016, https://www.lzb.lt/en/2016/09/08/moletai-holocaust-procession-draws-record-crowd/, dostęp: 23.05.2023.

Nikžentaitis A., Culture of Memory and Politics of History in Lithuania in 1989–2018, „Institute of National Remembrance Review”2019, nr 1, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_48261_INRR190105.

Parulskis S., Ciemność i partnerzy, tłum. I. Korybut-Daszkiewicz, Wołowiec 2020.

Robert M., Odpowiedni moment. Recenzja książki: Sigitas Parulskis, „Ciemność i partnerzy”, „Polityka” 2020, nr 8, s. 74.

Škėma A., Izaokas, Vilnius 2021.

Szwedowicz A., Akińczo A., „Ciemność i partnerzy”. Sigitas Parulskis, https://dzieje.pl/ksiazki/ciemnosc-i-partnerzy, dostęp: 10.09.2023.

Tamošaitis R., Didysis Antano Škėmos klausimas, „Metai” 2010, nr 11, http://www.tekstai.lt/zurnalas-metai/6146-regimantas-tamosaitis-didysis-antano-skemos-klausimas.html, dostęp: 23.05.2023.

Vanagaitė R., Zuroff E., Nasi. Podrożując z wrogiem, tłum. z ang. K. Mazurek, Warszawa 2017.

Wilczewski D., Zbyt blisko zbrodni. O powieści Sigitasa Parulskisa „Ciemność i partnerzy”, „Przegląd Bałtycki”, 14.02.2020, https://przegladbaltycki.pl/14157,zbyt-blisko-zbrodni-o-powiesci-sigitasa-parulskisa-ciemnosc-i-partnerzy.html, dostęp: 10.09.2023.

Zapalskytė V., Romanas „Tamsa ir partneriai” – žingsnis tolerantiškos visuomenės link, Bernardinai.lt, 25.06.2013, https://www.bernardinai.lt/2013-06-25-viktorija-zapalskyte-romanas-tamsa-ir-partneriai-zingsnis-tolerantiskos-visuomenes-link/, dostęp: 5.05.2023.

Informacje

Informacje: Konteksty Kultury, 2023, Tom 20 zeszyt 3, s. 219 - 238

DOI: https://doi.org/10.4467/23531991KK.23.022.18825

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Vincentas i Andrius. Literacki dwugłos o Holokauście na Litwie

Angielski:

Vincentas and Andrius. Two Voices on Holocaust in Lithuania

Autorzy

Beata Kalęba

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 2023

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Beata Kalęba (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 480

Liczba pobrań: 228

<p> Vincentas i Andrius. Literacki dwugłos o Holokauście na Litwie</p>

Pobierz xml