Mowa kozła ofiarnego. O Poemacie bukolicznym Aleksandra Wata w ujęciu retorycznym

Paulina Więcek

Mowa kozła ofiarnego. O Poemacie bukolicznym Aleksandra Wata w ujęciu retorycznym

Data publikacji: 2020

Konteksty Kultury, 2020, Tom 17 zeszyt 3, s. 382 - 399

https://doi.org/10.4467/23531991KK.20.026.13140

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Mowa kozła ofiarnego. O Poemacie bukolicznym Aleksandra Wata w ujęciu retorycznym

Abstrakt

Tradycja interpretacji utworów Aleksandra Wata przez pryzmat jego biografii należy do szczególnie ugruntowanych. Motyw Boga jest stałym elementem tej twórczości, której zwieńczeniem można nazwać właśnie Poemat bukoliczny. Celem artykułu jest ponowne odczytanie jednego z ostatnich utworów poety w oderwaniu od jego niezaprzeczenie bogatego życia. Skupienie się na czysto literackiej wartości tekstu pozwala na dostrzeżenie w monologu Kaina szkieletu konstrukcyjnego retorycznie dopracowanej mowy. Poprzez grę z konwencją midraszu, wykorzystanie licznych kontekstów filozoficzno-kulturowych oraz balansowanie na granicy trzech rodzajów mów Wat doprowadza czytelnika-słuchacza do zupełnie uniwersalnego i niezmiennie aktualnego pytania o sens.

One of the best-established interpretative approaches to the works of Aleksander Wat is to study them through the lens of his biography. The motif of God is a recurring element in Wat’s literary oeuvre, with Poemat bukoliczny generally considered the writer’s crowning achievement. The aim of the present paper is to analyse this work, one of the last in Wat’s output, independently of his indisputably extraordinary life. When focusing exclusively on the literary quality of the text, it is possible to notice that Cain’s monologue is built on the framework of a well-structured rhetorical speech. By playing with the convention of midrash, using a plethora of philosophical and cultural contexts, and navigating the line between three various types of speech, Wat is able to lead the reader to the universal and invariably valid question of meaning.

Słowa kluczowe

Aleksander Wat, Poemat bukoliczny, Kain i Abel, Bóg, retoryka

Aleksander Wat, Poemat bukoliczny, Cain and Abel, God, rhetoric

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Barańczak S., Wat: cztery ściany bólu [w:] Pamięć głosów. O twórczości Aleksandra Wata: studia, red. W. Ligęza, Kraków 1992.

Borowski J., „Między bluźniercą a wyznawcą”. Doświadczenie sacrum w poezji Aleksandra Wata, Lublin 1998.

Brumlik M., Gnostycy. Marzenie o samozbawieniu człowieka, tłum. Ś.F. Nowicki, I. Nowicka, Gdynia 1999.

Byron J., Kain [w:] tegoż, Manfred, Kain, tłum. Z. Reutt-Witkowska, wstęp i objaśnienia A. Tretiak, Kraków 1928.

Curtius E.R., Topika, tłum. K. Krzemieniowa, „Pamiętnik Literacki” 1972, nr 1.

Dziadek A., Poemat bukoliczny, „Teksty Drugie” 2000, nr 3.

Girard R., Kozioł ofiarny, tłum. M. Goszczyńska, Łódź 1987.

Goczał E., Adam Kadmon: pierwocina ciał, porcelana dusz. O jednej figurze kabalistycznej w wybranych poezjach somatycznych (Wat – Ficowski – Matywiecki), http://www.ujk.edu.pl/ifp/studia_filologiczne/wp-content/uploads/2018/07/Gocza%C5%82-Ewa.pdf, dostęp: 17.06.2019.

Ironia, red. M. Głowiński, Gdańsk 2002.

Kandziora J., Intensywność Wata, „Poznańskie Studia Polonistyczne” 2012, nr 19.

Kochańczyk A., „Dziennik bez samogłosek” – Aleksandra Wata studium do portretu [w:] Pamięć głosów. O twórczości Aleksandra Wata: studia, red. W. Ligęza, Kraków 1992.

Korolko M., Retoryka i erystyka dla prawników, Warszawa 2001.

Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.

Kosior W., Kain według midraszu Bereszit rabba 22. Tłumaczenie i komentarz, „The Polish Journal of the Arts and Culture” 2015, nr 16, z. 4.

Lüninghöner G., Spilling-Nöker Ch., Abraham & spółka. Bohaterowie Biblii walczą ze swymi problemami, tłum. B. Widła, Warszawa 1994.

Miłosz C., Przedmowa [w:] A. Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony: część pierwsza, rozmowy i przedmowa C. Miłosz, do druku przygotowała L. Ciołkoszowa, Warszawa 1990.

Pyzik T., Predestynacja w twórczości Aleksandra Wata, Gliwice 2004.

Ryczek W., Retoryczna przebiegłość Kaina. Biblijny apokryf Erazma, „Ruch Literacki” 2018, z. 5.

Sienkiewicz B., Od ironii historii do ironii teologii. I odwrotnie, „Czas Kultury” 2017, nr 3.

Sienkiewicz B., Symbolistyczno-hermeneutyczny splot, czyli symbol między psychoanalizą, fenomenologią religii i poetycką wyobraźnią. Symboliczne imaginarium „Poematu bukolicznego” Wata, „Nauka” 2011, nr 4.

Szymanek K., Sztuka argumentacji: słownik terminologiczny, Warszawa 2005.

Święch J., Dlaczego Wat nie dowierzał ewangeliom [w:] Elementy do portretu. Szkice o twórczości Aleksandra Wata, red. A. Czyżak, Z. Kopeć, Poznań 2011.

Venclova T., Aleksander Wat: obrazoburca, tłum. J. Goślicki, Kraków 1997.

Wat A., Coś niecoś o „Piecyku”. Brulion [w:] tegoż, Wybór wierszy, oprac. A. Dziadek, Wrocław 2008.

Wat A., Poemat bukoliczny [w:] tegoż, Wybór wierszy, oprac. A. Dziadek, Wrocław 2008.

Zlatkes G., Introduction: Aleksander Wat after 50 Years [w:] A. Wat, Against the Devil in History: Poems, Short Stories, Essays, Fragments, tłum. F.L. Vigoda, red. i wstęp G. Zlatkes, Bloomington 2018.

Żukowski T., Krystyna Pietrych, O „Wierszach śródziemnomorskich” Aleksandra Wata [recenzja], „Pamiętnik Literacki” 2002, z. 1.

Informacje

Informacje: Konteksty Kultury, 2020, Tom 17 zeszyt 3, s. 382 - 399

DOI: https://doi.org/10.4467/23531991KK.20.026.13140

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Mowa kozła ofiarnego. O Poemacie bukolicznym Aleksandra Wata w ujęciu retorycznym

Angielski:

The Scapegoat’s Speech: On Poemat bukoliczny by Aleksander Wat from a Rhetorical Perspective

Autorzy

Paulina Więcek

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 2020

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Paulina Więcek (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 721

Liczba pobrań: 762

<p>Mowa kozła ofiarnego. O <em>Poemacie bukolicznym</em> Aleksandra Wata w ujęciu retorycznym</p>

Pobierz xml