FAQ

„Cnota mój kompas...”. Odwołania do cnót platońskich w staropolskich wzorach osobowych

Data publikacji: 11.06.2016

Konteksty Kultury, 2016, Tom 13, Numer 1, s. 1 - 19

https://doi.org/10.4467/23531991KK.16.001.5079

Autorzy

Iwona Nowakowska
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa
https://orcid.org/0000-0001-7701-5612 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

„Cnota mój kompas...”. Odwołania do cnót platońskich w staropolskich wzorach osobowych

Abstrakt

Artykuł prezentuje wybrane XVI- i XVII-wieczne staropolskie teksty parenetyczne dotyczące wzorów osobowych kręgu dworskiego oraz wzorów osobowych kobiet. Zawarte w tych utworach treści parenetyczne analizowane są w artykule pod kątem występowania idei bliskich platońskiej koncepcji cnót (aretai) – roztropności, męstwa, umiarkowania i sprawiedliwości, znanych później w chrześcijańskim kręgu kulturowym jako cnoty kardynalne. Ich uniwersalność sprawia, że stanowią dobrą podstawę do opisu cech charakterystycznych większości wzorów osobowych. W części pierwszej zarysowane zostaje tło historycznoliterackie powstawania literatury parenetycznej w kulturze europejskiej od czasów starożytności do wieku XVII. W części drugiej omówiono konkretne utwory staropolskie przedstawiające dwa wybrane wzory osobowe: dworzanina i kobiety. Poddane analizie zostają: Dworzanin polski Łukasza Górnickiego, Rozmowy Artaksesa i Ewandra Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Wzór pań mężnych Jana Kochanowskiego oraz Sprawy abo historyje znacznych niewiast Erazma Otwinowskiego. W każdym z utworów autorka poszukuje idei bliskich platońskiej koncepcji cnót i budując wokół nich analizę danego wzoru osobowego, przedstawia charakterystyczne cechy idealnego dworzanina i doskonałej kobiety.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Literatura podmiotu:

Górnicki Ł., Dworzanin polski, oprac. R. Pollak, Wrocław 2004.

Kochanowski J., Pieśń XVII [w:] tegoż, Dzieła polskie, t. 1, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1969.

Kochanowski J., Wzór pań mężnych [w:] J. Kochanowski, Dzieła polskie, t. 2, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1969.

Lubomirski S.H., Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2006.

Otwinowski E., Sprawy abo historyje znacznych niewiast [w:] tegoż, Pisma poetyckie, wyd. P. Wilczek, Warszawa 1999.

Literatura przedmiotu:

Cnota [w:] Leksykon religii, red. H. Waldenfels, Warszawa 1997.

Dziechcińska H., Parenetyka – jej tradycje i znaczenie w literaturze staropolskiej [w:] Problemy literatury staropolskiej, red. J. Pelc, t. 1, Wrocław 1972.

Dziechcińska H., Parenetyka [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1998.

Dziechcińska H., Sztuka przekonywania w kulturze polskiej trzech stuleci: XVI–XVII–XVIII, Warszawa 2010.

Dziechcińska H., Wzory osobowe [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1998.

Grzeszczuk S., Odrodzenie [w:] Okresy literackie, red. J. Majda, Warszawa 1985.

Hernas Cz., Literatura baroku, Warszawa 1999.

Kleiner J., Zarys dziejów literatury polskiej, Wrocław 1974.

Krzyżanowski J., Przypisy do Wzoru pań mężnych [w:] J. Kochanowski, Dzieła polskie, t. 2, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1969.

Lewandowski I., Wstęp [w:] Sz. Starowolski, Wybór pism, Wrocław 1991.

Ossowska M., Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1986.

Pascal B., Myśli, tłum. T. Żeleński (Boy), Warszawa 2001.

Picchio R., „Dworzanin” według Łukasza Górnickiego [w:] Od „Lamentu świętokrzyskiego” do „Adona”. Włoskie studia o literaturze staropolskiej, red. G. Brogi Bercoff, T. Michałowska, Warszawa 1995.

Pollak R., Wstęp [w:] Ł. Górnicki, Dworzanin polski, Wrocław 2004.

Russell B., Dzieje filozofii Zachodu, tłum. T. Baszniak, A. Lipszyc, M. Szczubiałka, Warszawa 2000.

Starnawski J., Studia Staropolskie Series Nova, t. XIV (LXX): Z dziejów renesansu w Polsce. Studia i szkice, Warszawa 2007.

Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1:Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa 1998.

Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 2:Filozofia nowożytna do roku 1830, Warszawa 1998.

Tomkowski J., Dzieje literatury powszechnej, Warszawa 2008.

Vrtel-Wierczyński S., Wstęp [w:] Średniowieczna proza polska, Wrocław 1959.

Wilczek P., Erazm Otwinowski pisarz ariański, Katowice 1994.

Wilczek P., Wprowadzenie do lektury [w:] E. Otwinowski, Pisma poetyckie, Warszawa 1999.

Ziomek J., Literatura Odrodzenia, Warszawa 1989.

Informacje

Informacje: Konteksty Kultury, 2016, Tom 13, Numer 1, s. 1 - 19

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

„Cnota mój kompas...”. Odwołania do cnót platońskich w staropolskich wzorach osobowych

Angielski:

“Virtue My Compass...” References to Platonic Virtues in Old-Polish Models of Personality

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-7701-5612

Iwona Nowakowska
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa
https://orcid.org/0000-0001-7701-5612 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa

Publikacja: 11.06.2016

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Iwona Nowakowska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski