%0 Journal Article
%T „Cnota mój kompas...”. Odwołania do cnót platońskich w staropolskich wzorach osobowych
%A Nowakowska, Iwona
%J Konteksty Kultury
%V 2016
%R 10.4467/23531991KK.16.001.5079
%N Tom 13, Numer 1
%P 1-19
%K parenetyka, literatura staropolska, Platon, cnoty kardynalne, wzór osobowy dworzanina, wzór osobowy kobiety
%@ 2083-7658
%D 2016
%U https://ejournals.eu/czasopismo/konteksty-kultury/artykul/cnota-moj-kompas-odwolania-do-cnot-platonskich-w-staropolskich-wzorach-osobowych
%X Artykuł prezentuje wybrane XVI- i XVII-wieczne staropolskie teksty parenetyczne dotyczące wzorów osobowych kręgu dworskiego oraz wzorów osobowych kobiet. Zawarte w tych utworach treści parenetyczne analizowane są w artykule pod kątem występowania idei bliskich platońskiej koncepcji cnót (aretai) – roztropności, męstwa, umiarkowania i sprawiedliwości, znanych później w chrześcijańskim kręgu kulturowym jako cnoty kardynalne. Ich uniwersalność sprawia, że stanowią dobrą podstawę do opisu cech charakterystycznych większości wzorów osobowych. W części pierwszej zarysowane zostaje tło historycznoliterackie powstawania literatury parenetycznej w kulturze europejskiej od czasów starożytności do wieku XVII. W części drugiej omówiono konkretne utwory staropolskie przedstawiające dwa wybrane wzory osobowe: dworzanina i kobiety. Poddane analizie zostają: Dworzanin polski Łukasza Górnickiego, Rozmowy Artaksesa i Ewandra Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Wzór pań mężnych Jana Kochanowskiego oraz Sprawy abo historyje znacznych niewiast Erazma Otwinowskiego. W każdym z utworów autorka poszukuje idei bliskich platońskiej koncepcji cnót i budując wokół nich analizę danego wzoru osobowego, przedstawia charakterystyczne cechy idealnego dworzanina i doskonałej kobiety.