Bronisław Gorczak – historyk i wołyński archiwista (1854–1918)
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEBronisław Gorczak – historyk i wołyński archiwista (1854–1918)
Data publikacji: 2020
Archeion, 2020, 121, s. 239 - 270
https://doi.org/10.4467/26581264ARC.20.009.12966Autorzy
Bronisław Gorczak – historyk i wołyński archiwista (1854–1918)
Bronisław Gorczak (1854–1918) był lwowianinem i uczniem Ksawerego Liskego (1838–1891), który we Lwowie stworzył szkołę historyczną typu „dydaktycznego”. Ten uzdolniony absolwent Uniwersytetu Franciszkańskiego został na początku lat 80. XIX w. zatrudniony przez księcia Romana Damiana Sanguszkę na stanowisku konserwatora archiwum w Sławucie na Wołyniu. Nie tylko porządkował i inwentaryzował bogate zbiory archiwalne, ale i przygotowywał finansowane przez księcia wydawnictwa źródłowe oraz monografie rodu Sanguszków. Na początku lat 90. XIX w. objął także kierownictwo sławuckiej biblioteki. Niewykorzystywana dotąd korespondencja Gorczaka z lwowskim przyjacielem i profesorem Uniwersytetu Lwowskiego Ludwikiem Finklem (1858–1930) pozwala postawić pytania nie tylko o indywidualne losy wołyńskiego historyka i archiwisty, jego ambicje, troski i dramaty, ale i potraktować go jako reprezentanta generacji kierującej się w pełnieniu zawodowych obowiązków określoną etyką. Miały na nią wpływ uwarunkowania polityczne, społeczno-gospodarcze oraz prądy ideowe na ziemiach polskich po 1864 r. Gorczak usiłował realizować wartości zaszczepione mu podczas lwowskich studiów. Krytyczny wobec otaczającej rzeczywistości, zdołał zachować wiele z młodzieńczego idealizmu i wiary w sens pracy historyka i archiwisty.
Archiwum Narodowe w Krakowie, 29/637/0 Archiwum Sanguszków 1284–1945 [2000], sygn. 29/637/517/13, 29/637/517/17, 29/657/517/21.
Archiwum Państwowe Obwodu Lwowskiego, Fond 254 Finkel Ludvik, professor Lvovskogo universiteta im. Iana Kazimira, op. 1, Ludwik Finkel 1858-1930, spr. 311.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Rps 2776, Korespondencja Aleksandra Czołowskiego z lat 1875–1943.
Archiwum Książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie wydane nakładem właściciela pod kierownictwem Z. L. Radzimińskiego przy współudziale P. Skobielskiego i B. Gorczaka, t. 1, Lwów 1887.
Bańkowski P., Porządkowanie archiwaliów prywatnych, „Archeion” 1951, t. 19–20, s. 202, https:// www.archiwa.gov.pl/images/docs/archeion/Arch__XIX-XX_cz_1.pdf [dostęp: 18.03.2020).
Berkovs’kij V., Gorčak Bronislav, [w:] Ukraїns’ka arhivha enciklopediâ, red. kol.: I.B. Matâš, Kijów 2008, s. 250.
Berkovs’kij V., Misto Slavyta ȃk centr magnats’koї latifundiї knâziv Sanguškiv na Volini, „Ukraїns’ka polonistika”, Vip. 2, s. 27–39.
Błachowska K., Ludwik Finkel (1858–1930), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, t. 1, red. J. Maternicki przy współpracy L. Zaszkilniaka, Rzeszów 2007.
Ciara S., Finansowe kłopoty galicyjskich uczonych na przełomie XIX i XX w., „Przegląd Historyczny” 2005, t. 96, z. 4, s. 573–586.
Ciara S., Archiwa a uniwersytety w Krakowie i Lwowie w latach 1877/78–1918, Warszawa 2002.
Ciara S., Archiwa lwowskie w dobie autonomii Galicji, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 2, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2004, s. 107–120.
Ciara S., Rola archiwów i archiwistów lwowskich w polskim życiu narodowym Galicji do 1918 roku, [w:] Miejsce i rola historii oraz historyków w życiu narodu polskiego i ukraińskiego w XIX i XX wieku, red. J. Pisulińska, P. Sierżęga, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2008, s. 267–274.
Ciara S., Życie codzienne i niecodzienne archiwistów Archiwum Bernardyńskiego we Lwowie w dobie autonomii Galicji, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 4, red. L. Zaszkilniak i J. Maternicki, Lwów–Rzeszów 2006, s. 42–49.
Czepulnis-Rastenis R., Ludzie nauki i talentu. Szkice o świadomości społecznej inteligencji polskiej w zaborze rosyjskim, Warszawa 1988.
Długosz J., Gorczak Bronisław, [w:] Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Streichel, Warszawa–Łódź 1972.
Dutkowska M., Ciara S., Aleksander Czołowski (1865–1944), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, t. 2, red. J, Maternicki, Paweł Sierżęga, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2014, s. 191–202.
Dybiec J., Nie tylko szablą. Nauka i kultura polska w walce o utrzymanie tożsamości narodowej 1795–1918, Kraków 2004.
Eminowicz M., Robotycki J., Polska. Rody magnackie, Kraków 2007.
Fischer A., Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Zarys dziejów, Lwów 1927.
Gorczak B., Kilka uwag nad mową Jana Kazimierza, w której przepowiada upadek Polski, Lwów 1879.
Gorczak B., Początki rodu XX. Sanguszków, [w:] Z.L. Radzimiński, B. Gorczak, X. Z.D. Kozicki, Sprawa początków rodu XX. Sanguszków, Lwów 1901, s. 35–55.
Górski R., Archiwa osobiste. Problemy gromadzenia, opracowania i udostępniania, „Problemy Archiwistyki” 2009, nr 2(2), s. 22–30, https://www.archiwa.gov.pl/images/docs/problemy/ Problemy2_5.pdf [dostęp: 10.01.2020].
Grabski A.F., Dzieje historiografii, wprowadzenie R. Stobiecki, Poznań 2003.
Hajdu T., Konsekwencje wzrostu liczbowego inteligencji przed i po pierwszej wojnie światowej, „Kwartalnik Historyczny” 1988, r. 95, nr 4, s. 155–178.
Historia na Uniwersytecie Lwowskim. Badania i nauczanie (do 1939 roku), red. J. Maternicki, J. Pisulińska i L. Zaszkilniak, Rzeszów 2016.
Hoszowska M., Ludwik Finkel i Akademia Umiejętności. Z dziejów współpracy naukowej Lwowa i Krakowa na przełomie XIX i XX wieku, Rzeszów 2011, s. 46.
Hoszowska M., Wpływ podróży na dynamikę życia wybranych uczniów Ksawerego Liskego, „Galicja. Studia i Materiały” 2020, r. 6, s. 256–277.
Jedlicki J., Kwestia nadprodukcji inteligencji w Królestwie Polskim po powstaniu styczniowym, [w:] Inteligencja polska pod zaborami. Studia, red. R. Czepulnis-Rastenis, Warszawa 1978, s. 217–260.30
Julkowska V., Ksawery Liske (1838–1891), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, red. J. Maternicki przy współpracy L. Zaszkilniaka, Rzeszów 2007.
Katalog pergaminów znajdujących się w Archiwum XX. Sanguszków, Sławuta 1912.
Katalog rękopisów archiwum XX Sanguszków w Sławucie, Sławuta 1902.
Katedra historii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim – odniesienia, interpretacje, pamięć, red. K.K. Daszyk i T. Korgol, Kraków 2019.
Kawalec A., Seminarium historii powszechnej Ksawerego Liskego, [w:] Historia. Ciągłość i zmiana. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Maternickiemu, red. M. Hoszowska, J. Pisulińska i P. Sierżęga, Rzeszów 2016, s. 81–82.
Kawalec A., Seminarium historii powszechnej Ksawerego Liskego. Lista studentów i prac seminaryjnych, „Galicja. Studia i materiały” 2015, t. 1, s. 365–369.
Kelley D.R., Losy historii. Badanie przeszłości od Herdera do Huizingi, tłum. J. Dobrowolski, Warszawa 2010.
Knapik R.E., Ks. Zygmunt Dunin-Kozicki (1854–1912) – archiwista i wydawca źródeł, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie” 2011, r. 56, s. 213–226.
Konarski S., Leon Romanowski, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 31, Wrocław 1988, s. 610.
Kozicki Z.D. ks. (rec.), W sprawie rodowodu XX. Sanguszków. Lwów 1901; Radzimiński Z.L., Odpowiedź księdzu Kozickiemu w sprawie rodowodu XX. Sanguszków. Lwów 1901, „Kwartalnik Historyczny” 1902, r. 16, s. 650–652.
Kozłowska-Sabatowska H., Ideologia pozytywizmu galicyjskiego 1864–1881, Wrocław 1978.
Kuczyński S.K., Gorczak Bronisław, [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994.
Kuczyński S.K., Radzimiński Zygmunt Feliks Franciszek (1843–1928), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 30, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987, s. 108–110.
Kuczyński S.K., Luba Radzimiński Zygmunt, [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 438–439.
Kurczewska J., Społeczny wzór uczonego na podstawie warszawskiej pracy pozytywistycznej, [w:] Inteligencja polska XIX i XX w.: studia, red. R. Czepulnis-Rastenis, t. 4, Warszawa 1985, s. 135–160.
Kwiatkowski S. (rec.), Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie wydane nakładem właściciela pod kierownictwem Z.L. Radzimińskiego przy współudziale P. Skobielskiego i B. Gorczaka, tom I, z trzema tablicami litografowanemi 1366–1506. Lwów, drukarnia Instytutu Stauropigiańskiego, 1887, 4° str. XXIX i 204, „Kwartalnik Historyczny” 1887, r. 2, s. 101.
Kwiatkowski S. (rec.), Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie wydane nakładem właściciela przez Z.L. Radzimińskiego i B. Gorczaka, tom II, z sześcioma tablicami litografowanemi 1284 do 1506. Lwów, drukarnia Instytutu Stauropigiańskiego, 1888, 4° str. XXXVI i 380, „Kwartalnik Historyczny” 1889, r. 3, s. 314–318.
Kwiatkowski S. (rec.), Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie wydane przez B. Gorczaka, konserwatora tegoż archiwum. Tom III 1432–1534, str. XXXV i 556; tom IV, str. XXXIII i 647. Lwów, nakładem właściciela, druk Zakładu im. Ossolińskich, „Kwartalnik Historyczny” 1892, r. 6, s. 154–159.
L[ewicki] A. (rec.), Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, wydane nakładem właściciela, pod kierownictwem Z.L. Radzimińskiego, przy współudziale P. Skobielskiego i B. Gorczaka. Tom I. Z trzema tablicami litograficznemi 1366–1506 (We Lwowie, 1887, stron XIV. 204), „Przegląd Polski” 1888, t. 22, z. 4, s. 170–174.
Laszak E., Działalność naukowa Aleksandra Czołowskiego (1865–1944), Łódź 2004.
Lewicki K., Gorczak Bronisław (1854–1918), [w:] Polski słownik biograficzny, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960.
Liske Xawery. Zarys biograficzny przez O. Balzera, W. Zakrzewskiego, L. Finkla, L. Ćwiklińskiego, H. Sawczyńskiego i Z. Hordyńskiego, „Kwartalnik Historyczny” 1891, r. 5, s. 465–539;
Marszalska J.M., Biblioteka i archiwum Sanguszków: zarys dziejów, Tarnów 2000.
Marszalska J.M., Szkic do dziejów bibliotek rodowych Lubartowiczów-Sanguszków: biblioteka Podhorecka, sławucka i gumniska, [w:] Kraków–Lwów. Książki – czasopisma – biblioteki XIX i XX w., t. 6, cz. 1, red. J. Jarowiecki, Kraków 2003, s. 223–224.
Maternicki J., Złote lata historiografii polskiej we Lwowie, Rzeszów 2015.
Maternicki J., Historia i życie narodu. Poglądy i postawy historyków polskich XIX i XX w., Rzeszów 2009.
Maternicki J., Polskie szkoły we Lwowie w XIX wieku, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, t. 3, Rzeszów 2005.
Micińska M., Inteligencja na rozdrożach 1864–1918, Warszawa 2008.
Modelski T.E., Towarzystwo Historyczne 1914–1924, „Kwartalnik Historyczny, 1937, r. 51, s. 66.
Modelski T.E., Ludwik Finkel (20 III 1858–24 X 1930). Zarys biograficzny, „Kwartalnik Historyczny” 1932, r. 46, s. 98–147.
Monografia XX. Sanguszków oraz innych potomków Lubarta-Fedora Olgerdowicza X. Ratneńskiego, t. 3: Gałąź koszyrska, Lwów 1906.
Monumenta Poloniae et Lithuaniae, wyd. A. Theiner, Rzym 1860–1864.
Nowacki R., Oswald Balzer (1858–1933), Opole 1998.
Olasikowicz W., Chłopak ze Sławuty, Warszawa 1986.
Prochaska A. (rec.), Gorczak Bronisław, Początki rodu XX. Sanguszków. Lwów 1901; Radzimiński Z.L., Wstępne słowo do monografii X. Fedora Olgerdowicza i jego potomków. Lwów 1901; Kozicki Zygmunt Dunin ks., W sprawie rodowodu XX. Sanguszków. Lwów 1901; Radzimiński Z.L., Odpowiedź księdzu Kozickiemu w sprawie rodowodu XX. Sanguszków. Lwów 1901, „Kwartalnik Historyczny” 1902, r. 16, s. 650–651.
Prochaska A. (rec.), „Archiwum książąt Sanguszków w Sławucie”. Tom III str. 554 i XXV; t. IV str. 697 i XXXIII, Lwów 1890. Nakładem właściciela archiwum wydał Bronisław Gorczak, konserwator tegoż archiwum, „Ateneum” 1891, t. 3(63), z. 7, s. 172–176.
Prochaska A. (rec.), Archiwum XX. Sanguszków w Sławucie. Tom V, VII. Lwów, 1910 r. 4°, str. 305, 360, „Kwartalnik Historyczny” 1910, r. 24, s. 669–673.
Prochaska A. i J. Wolff (rec.), Archiwum książąt Sanguszków w Sławucie wydane nakładem właściciela pod kierownictwem Z.L. Radzimińskiego przy współudziale P. Skobielskiego i B. Gorczaka. Tom I, (1366–1506) z trzema tablicami litografowanemi. Lwów druk Instyt. Staurop. 1887, str. XXIX i 204, „Ateneum” 1887, t. 4(48), z. 12, s. 531–540.
Ptaszycki S., Moje wspomnienia osobiste o ś.p. Prof. Oswaldzie Balzerze, „Archeion” 1933, t. 11, s. 5.
Pyter M., Oswald Balzer i lwowska szkoła historycznoprawna, Lublin 2010.
Radzimiński Z.L., Bronisław Gorczak (Wspomnienie pośmiertne), „Kurier Lwowski”, r. 37, nr 261 z 23 września 1919 r., s. 3–4.
Reuter J., Książę Roman Sanguszko, „Tarnowski Kurier Teatralny” 2011, nr 7, http://www. nawolyniu.pl/artykuly/sanguszko1.htm [dostęp: 15.06.2019].
Schirmer M.K., Arystokracja. Polskie rody, Warszawa 2012.
Semkowicz A. (rec.), Archiwum książąt Sanguszków w Sławucie, wydane przez Bronisława Gorczaka. Tom V. 1513–1547, wraz ze spisem chronologicznym dokumentów do t. I–V. We Lwowie. Nakładem właściciela, 1897, 4°, str. I–X. I–XXI.456. I–CXVI, „Kwartalnik Historyczny” 1898, r. 12, s. 404–410.
Stinia M., Uniwersytet Jagielloński w latach 1871–1914. Modernizacja procesu nauczania, Kraków 2014.
Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996.
Wąs M., Sanguszkowie z Gumnisk w dobie autonomii galicyjskiej (1867–1914), Kraków 2019, s. 21–24 (praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Kazimierza Karolczaka, Katedra XIX wieku Instytutu Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie).
Wierzbicki A., Oswald Balzer (1858–1933), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej, t. 1, s. 253– 268.
Wołyniak [Jan Marek Giżycki] (rec.), Gorczak Bronisław, Katalog rękopisów Archiwum XX. Sanguszków w Sławucie. Sławuta 1902, in 8°, str. XLV i 488, „Kwartalnik Historyczny” 1903, r. 17, s. 75–77.
Suszko A. (rec.), Katalog rękopisów archiwum XX Sanguszków w Sławucie ułożył i historię tegoż archiwum skreślił Bronisław Gorczak, konserwator zbiorów sławuckich w Sławucie, nakładem właściciela, 1902 […], „Zapiski naukogo tovaristva im. T. Ševčenka” 1903, t. 55, s. 19–23.
Zielińska T., Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997.
Zima I., Aleksander Czołowski 1865–1944. Luminarz lwowskiej kultury, Gdynia 2011.
Informacje: Archeion, 2020, 121, s. 239 - 270
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Bronisław Gorczak – historyk i wołyński archiwista (1854–1918)
Bronisław Gorczak – historian and Volhynia archivist (1854–1918)
Uniwersytet Rzeszowski, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów
Publikacja: 2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1541
Liczba pobrań: 1282