Reformy archiwalne na Ukrainie: historia, projekty, aktualne wyzwania
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 14.11.2022
Archeion, 2022, 123, s. 125 - 166
https://doi.org/10.4467/26581264ARC.22.005.16466Autorzy
Arkhivni reformy v Ukrayini: istoriya, proyekty, vyklyky s’ohodennya
The aim of the article is to highlight the characteristics and reasons for archival reforms in Ukraine in the years 1917–2022. It also analyses the challenges and problems faced by Ukrainian archives after Ukraine gained independence in 1991, as well as those stemming from the war caused by Russia in 2014 and the invasion of February 24, 2022. The research method applied is based on scientific criteria, taking into account the historical context, consistency and specific research methodology, in particular archival heuristics and source criticism. The express focus group poll method was also used. Originality of the research lies in the reconstruction of the process of reforming the archival sector in Ukraine, defining its stages, their characteristics and mutual relations, as well as analysing the problems of Ukrainian archives after the Russian invasion. The author argues that archival reforms in Ukraine are an integral part of the state-building process, and the need for their implementation became a reality when Ukraine was liberated from the influence of both the Russian Empire and the Soviet Union. The key idea behind all the archival reforms (five in 1917–1925 and two in 1991–2022) was to organize the archival domain of the independent state, so as to secure and preserve all of its archival resources as an integral part of the world archival heritage and enable wide access to archival documents. The specificity of reforms as applied to archives in modern times, after Ukraine regained independence on August 24, 1991, is their permanent, practice-oriented nature. In this process, the „archival reform of the 1990s” can be distinguished and the archival reform based on the „principle of five I”, created by Anatolii W. Khromov. The author concludes that the Russian invasion resulted in increased risk for the archival resources and archives of Ukraine, posing a threat of irreversible losses, not only of the national Archival Fond of Ukraine, but also of the world archival heritage as a whole.
Dopovidna zapyska Ministerstva narodnoi osvity Radi Ministriv Ukrainskoi derzhavy z propozytsiieiu zasnuvannia Holovnoho upravlinnia v spravakh mystetstva i natsionalnoi kultury. m. Kyiv 17 chervnia 1918 r. Tsentralnyi derzhavnyi arkhiv vyshchykh orhaniv vlady ta upravlinnia Ukrainy, f. 2457, op. 1, spr. 1, ark.2 zv.
Kerivnytstvo po zastosuvanniu norm mizhnarodnoho humanitarnoho prava v zbroinykh sylakh Ukrainy: Zatv. nakazom Ministra oborony Ukrainy vid 11 veresnia 2004 r. N 400 / V.o. M-vo oborony Ukrainy. Kyiv 2004, s. 144.
Kontseptsiia reformuvannia mistsevoho samovriaduvannia ta terytorialnoi orhanizatsii vlady v Ukraini: Postanova KMU vid 01.04.2014 № 333-r., https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/333-2014-%D1%80#Text, dostup: 14.11. 2022.
Polozhennia pro Derzhavnu arkhivnu sluzhbu Ukrainy: Postanova Kabinetu Ministriv Ukrainy vid 21 zhovtnia 2015 r. № 870, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/870-2015-%D0%BF#Text, dostup: 18. 08.2022.
Proekt statutu Ukrainskoho holovnoho arkhivu, rozroblenyi arkhivnym upravlinniam. «Pamiatky», 1998, t. 1, s. 103–104.
Proekty zakonodavchykh aktiv Radnarkomu USRR z orhanizatsii arkhivnoi spravy v Ukraini. «Pamiatky», 1998, t. 1, s. 115–119.
Pro optymizatsiiu systemy orhaniv vykonavchoi vlady: Ukaz Prezydenta № 1085/2010, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/442-2014-%D0%BF#Text, dostup: 14.10.2022.
Pro optymizatsiiu systemy tsentralnykh arkhiviv: Postanova KMU Ukrainy vid 28 chervnia 2022 r. № 732 arkhiviv, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/732-2022-%D0%BF#Text, dostup: 16.08.2022.
Resolution ICA in support of Ukraine. EB meeting 2022-03-10, https://www.ica.org/sites/default/files/rus_resolution_in_support_of_ukraine_0.pdf, dostup: 18.08.2022.
Statut Ukrainskoho natsionalnoho arkhivu. «Pamiatky» 1998, t. 1, s. 67–70.
Stratehiia rozvytku arkhivnoi spravy na period do 2025 r., https://www.kmu.gov.ua/news/strategiya-rozvitku-arhivnoyi-spravi-do-2025-roku, dostup: 12.06.2022.
Ukaz Prezydii Verkhovnoi Rady Ukrainy “Pro peredachu arkhiviv Kompartii Ukrainy u pidporiadkuvannia Holonomu arkhivnomu upravlinniu pry Kabineti ministriv Ukrainy”. «Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy» 1991, № 40, s. 538.
Zakliuchennia Ukrtsentrarkhivu na proekt dekretu RNK USRR pro okhoronu kulturnykh tsinnostei; 4 bereznia – 29 hrudnia 1923 r. Tsentralnyi derzhavnyi arkhiv vyshchykh orhaniv vlady ta upravlinnia Ukrainy, f. 14, op. 1, spr. 88, ark. 78.
Zakon Ukrainy «Pro Natsionalnyi arkhivnyi fond ta arkhivni ustanovy» «Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy» 1994, № 15, s. 86.
Zakonoproekt i poiasniuiucha zapyska Arkhivnoho upravlinnia pro zasnuvannia Ukrainskoho holovnoho arkhivu v m. Kyievi «Pamiatky», 1998, t. 1, s. 102–103.
Anotovanyi pokazhchyk publikatsii zhurnalu «Arkhivy Ukrainy» za 1988–1995 rr. / Ukl. N.P.Pavlovska. Kyiv 1997.
Arkhivoznavstvo: Pidruchnyk dlia studentiv vyshchykh navchalnykh zakladiv Ukrainy / Redkol.: Ya.S. Kalakura (hol. red.) ta in. Kyiv, 1998.
Arkhivy Ukrainy: syst. pokazhch. 1971–1987 rr. / Vidp. red. V.M. Volkovynskyi; upor. L.M. Vasko ta in. Kyiv, 1988.
Batiuk A.A., Butych M.I., «Arkhivy Ukrainy»: Bibliohrafichnyi pokazhchyk zmistu, 1947–1970 rr. Kyiv, 1999. (Arkhivni ta bibliohrafichni dzherela ukrainskoi istorychnoi dumky, vyp. 3).
Berezanska I., Rozvytok arkhivnoi spravy v period Ukrainskoi revoliutsii (1917–1920 rr.), “Society. Document. Communication” 2022, t. 15, s. 247–265.
Berkovskyi V., Sutnist ta osnovni zavdannia polityky derzhavy v arkhivnii sferi, «Arkhivy Ukrainy», 2012, vyp. 5, s. 5–16.
Bida O., Blaha A., Koval D., Martynenko O., Statkevych M., Zi shchytom chy na shchyti?: zakhyst kulturnykh tsinnostei v umovakh zbroinoho konfliktu na skhodi Ukrainy / za zah. red. A. P. Bushchenka; Ukrainska Helsinska spilka z prav liudyny. Kyiv, 2016, s. 34.
Bilokin S.I., Arkhivist Volodymyr Miiakovskyi, [w:] “Arkhivna ta bibliotechna sprava v Ukraini doby vyzvolnykh zmahan (1917–1921 rr.): Ukrainske arkhivoznavstvo: istoriia, suchasnyi stan ta perspektyvy”: Nauk. dop. Vseukrainskoi konf. (19–20 lystop. 1996 r.): U 2 ch. Ch. 1. Kyiv, 1997, s. 213–222.
Bilyk P., Do istorii arkhivnoho budivnytstva USRR, «Arkhiv Radianskoi Ukrainy» 1933, № 7/8, s. 157–171.
Boriak H., Novokhatskyi Kostiantyn. Moderne arkhivne zakonodavstvo Ukrainy. “Arkhivy Ukrainy”, 2004, № 3(254), s. 4–10.
Boriak H., Sukupna arkhivna spadshchyna Ukrainy: do problem zmistu poniat Derzhavnoho ta Natsionalnoho arkhivnoho fondu, «Arkhivy Ukrainy» 1995, № 4–6, s. 42–61.
Boriak H., Ynformatyzatsyia arkhyvnoho dela v Ukrayne: Opыt, problemы y perspektyvы, «Arkhyvы v novom veke: Stratehycheskye voprosы avtomatyzatsyy arkhyvov: Mezhdun. konf. stran Tsentralnoi y Vostochnoi Evropы «Colloquia Jerzy Skowronek dedicata». Varshava, 2001, s. 76–82.
Danevych L., Haluzevomu derzhavnomu arkhivu SB Ukrainy – 20 rokiv, «Arkhivy Ukrainy» 2014, № 2(290), s. 106–118.
Haluzevyi derzhavnyi arkhiv SBU: Putivnyk /avt.-uporiad.: V.M. Danylenko (vidp. uporiad.) ta in. Kharkiv: Prava liudyny, 2009.
Hrushevskyi M., Na porozi novoi Ukrainy. Hadky i mrii, [w:] Velykyi ukrainets: Materialy z zhyttia ta diialnosti M.S. Hrushevskoho, Kyiv: Veselka, 1992, s. 133–178.
Hrushevskyi O., Suchasne ukrainske arkhivoznavstvo, «Ukraina» 1918, kn. 1/2, s. 81–82.
Kalakura Ya., Natsionalni istoryko-arkhivni tradytsii yak chynnyk ukrainskoho derzhavotvorennia 1917–1921 rr., [w:] Arkhivna ta bibliotechna sprava v Ukraini doby vyzvolnykh zmahan (1917–1921 rr.): Zb. nauk. prats. Kyiv, 1998, s. 5–11.
Kalakura Ya., Kovtaniuk Yu., Arkhivnyi menedzhment v umovakh elektronnoho uriaduvannia. «Arkhivy Ukrainy» 2019, № 3 (320), s. 18–57.
Kohut A., Zdobutky ta vyklyky Haluzevoho derzhavnoho arkhivu Sluzhby bezpeky Ukrainy: do 25-richchia ustanovy, «Arkhivy Ukrainy» 2019, № 2 (319), s. 99–115.
Kotliarskyi M., Yz-za rossyiskoho vtorzhenyia Ukrayne hrozyt utrata tsennыkh arkhyvov, https://detaly.co.il/390921-2, dostup: 16.08.2022.
Koval O.L., Modzalevskyi i arkhivna reforma v Ukraini (1918–1920 rr.), [w:] Ukrainske arkhivoznavstvo: istoriia, suchasnyi stan ta perspektyvy: Nauk. dop. Vseukrainskoi konf. (19–20 lystop. 1996 r.): U 2 ch. Ch. 1. Kyiv, 1997, s. 153–259.
Levchenko L., The archival branch of Ukraine from 1917 to 1960: structural and management reforms, „Przegląd Archiwalno-Historyczny” 2020, t. 7, s. 171–205.
Levchenko L., Khromov A., Reformuvannia arkhivnoi systemy Ukrainy: mynule i maibutnie (arkhivoznavchyi, istorychnyi ta pravovyi aspekty), [w:] Arkhivistyka: teoriia, metodyka, praktyka: materialy Druhoi mizhnarodnoi naukovo-praktychnoi konferentsii (22– 23 kvitnia 2021 r., m. Kamianets-Podilskyi). Kamianets-Podilskyi: TOV Drukarnia «Ruta», 2021, s. 113–120.
Levchenko L., Popova L., Khromov, A., Natsionalni arkhivni informatsiini resursy: pravovi zasady reformuvannia arkhivnoi spravy. Visnyk LDUVS im. E.O. Didorenka. 2021, vyp. 1 (93), s. 249–263.
Lozytskyi V.S., Upravlinnia arkhivnoiu spravoiu v Ukraini: istoriia, problemy, perspektyvy. Aktualni problemy rozvytku arkhivnoi spravy v Ukraini: Dop. ta povid. nauk. konf. 15– 16 bereznia 1995 r. Kyiv, 1996, s. 3–11.
Magier D., Posokhov, S., Crossing the Rubicon in archival sciences. Redefining the scope of state archivistsin the 21st century Poland (with Ukrainian reflection), „Historia i Świat” 2022, t. 11, s. 291–309.
Matiash I., Arkhiv u tekhnohennomu suspilstvi: zahrozy i shliakhy yikh podolannia. «Studii z arkh. spravy ta dokumentoznavstva» 2004, t. 11, s. 137–140.
Matiash I., Arkhivna nauka i osvita v Ukraini 1920–1930-kh rokiv. Kyiv, 2000.
Matiash I., Desiatylittia diialnosti UNDIASD i rozvytok arkhivnoi nauky v Ukraini, «Studii z arkhivnoi spravy ta dokumentoznavstva» 2004, t. 12, s. 14–20.
Matiash I., Haluzeva prohrama «Arkhivna ukrainika». «Studii z arkhivnoi spravy ta dokumentoznavstva» 2008, t. 16, s. 29–32.
Matiash I., Kabinet arkhivoznavstva Tsentralnoho arkhivnoho upravlinnia USRR, [w:] Ukrainska arkhivna entsyklopediia / Derzhkomarkhiv Ukrainy, UNDIASD, Kyiv, 2008, s. 488.
Matiash I., Malovidomi storinky istorii arkhivnoi spravy movoiu dokumentiv «Pamiat stolit» 1998, № 6 (15), s. 54–65.
Matiash I., Osnovni problemy arkhivnoho budivnytstva doby vyzvolnykh zmahan, [w:] Ukrainske arkhivoznavstvo: istoriia, suchasnyi stan ta perspektyvy: Nauk. dop. Vseukrainskoi konf. (19–20 lystop. 1996 r.): U 2 ch. Ch. 1. Kyiv, 1997, s. 11–25.
Matiash I., Pamiatka arkhivnoi periodyky, «Istorychnyi kalendar’99» 1998, s. 327–328.
Matiash I., Persha mizhnarodna uhoda shchodo spilnoi arkhivnoi spadshchyny kolyshnikh radianskykh respublik: problemy realizatsii, «Pamiatky: arkheohrafichnyi shchorichnyk» 2006, t. 6, s. 3–20.
Matiash I., Pershyi holova Bibliotechno-arkhivnoho viddilu (do 120-littia vid dnia narodzhennia O.S. Hrushevskoho), «Studii z arkh. spravy ta dokumentoznavstva» 1997, t. 2, s. 104–110.
Matiash I., Pershyi ukrainskyi oseredok fakhovoi pidhotovky arkhivistiv (do 80-littia Kyivskoho arkheolohichnoho instytutu), «Kyivska starovyna» 1998, № 6, s. 53–73.
Matiash I., Proekty arkhivnoi reformy: osnovni polozhennia ta sproby vtilennia, «Arkhivy Ukrainy» 2008, № 1/2, s. 22–38.
Matiash I., Kalakura Ya., Lozytskyi V., Seliverstova K., Kontseptsiia pidhotovky ta pisliadyplomnoi osvity kadriv dlia arkhivnykh ustanov Ukrainy (proekt), «Studii z arkh. spravy ta dokumentoznavstva» 1998, t. 3, s. 17–24.
Matiasz I., Archiwistyka na Ukrainie: nowy etap rozwoju, „Archeion” 2003, t. 106, s. 183–190.
Matiasz I., Wołkotrub H. Dziesięciolecie działalności Ukraińskiego Instytutu Naukowo- Badawczego Archiwistyki i Dokumentoznawstwa, „Archeion” 2005, t. 108, s. 321–332.
Mitiukov O., Arkhivne budivnytstvo na Ukraini v pershi roky radianskoi vlady, «Arkhivy Ukrainy» 1973, № 4, s. 11–20.
Mitiukov O., Radianske arkhivne budivnytstvo na Ukraini, 1917–1973 rr. Kyiv: Nauk. dumka, 1975.
Moskovchenko N., Pravovi zasady rozvytku arkhivnoi spravy v Ukraini (1919–1932 rr.), «Ctudii z arkhivnoi spravy ta dokumentoznavstva» 2004, t. 11, s. 5–13.
Narysy istorii arkhivnoi spravy v Ukraini / Za zah. red. I. Matiash ta K. Klymovoi. Kyiv: VD “KM Akademiia” 2002.
Nestulia O., Bilia vytokiv derzhavnoi systemy okhorony pamiatok kultury v Ukraini (doba Tsentralnoi Rady, Hetmanshchyny, Dyrektorii). Kyiv, Poltava, 1994.
Nikitin V., Arkhivne zakonodavstvo v SRSR i postanovka arkhivnoi spravy v USRR: Lektsiia II. Kharkiv–Odesa: DVU Rad. shkola, 1931.
Nikitin V., Za zdorovu bilshovytsku krytyku ta samokrytyku v arkhivoznavstvi, «Arkhiv Radianskoi Ukrainy» 1933, № 7/8, s. 220–225.
Novokhatskyi K., Humanitarna misiia arkhiviv ta reformuvannia arkhivnoi spravy v Ukraini, «Arkhivy Ukrainy» 2007, № 1–3, s. 79–80.
Nowochacki K., Narodowe zasoby archiwalne i archiwa Ukrainy, „Archiwista Polski” 1996, t. 3, s. 41–44.
Papakin H., Pavlo Skoropadskyi ta arkhivna sprava v Ukrainskii derzhavi 1918 r. – do postanovky problemy, [w:] Ukrainske arkhivoznavstvo: istoriia, suchasnyi stan ta perspektyvy: Nauk. dop. Vseukrainskoi konf. (19–20 lystop. 1996 r.): U 2 ch. Ch. 1. Kyiv, 1997, s. 118–124.
Prykhodko L., Oleksandr Hrushevskyi i stanovlennia ukrainskoi natsionalnoi nauky na pochatku KhKh st., «Studii z arkhivnoi spravy ta dokumentoznavstva» 2004, t. 12, s. 206– 216.
Prykhodko L., Oleksandr Serhiiovych Hrushevskyi – istoryk, orhanizator arkhivnoi ta bibliotechnoi spravy, pedahoh: avtoref. dys. kand. istor. nauk. Kyiv: Ukrainskyi NDI arkhivnoi spravy ta dokumentoznavstva, 2005.
Romanovskyi V., Narysy z arkhivoznavstva: Istoriia arkhivnoi spravy na Ukraini ta pryntsypy poriadkuvannia v arkhivakh. Kharkiv: TsAU, 1927, s. 126–130.
Rozkladai I., Arkhivna reforma: zminyty ne mozhna zalyshyty, https://zn.ua/ukr/HISTORY/arhivna-reforma-zminiti-ne-mozhna-zalishiti-334040_.html, dostup: 14.11.2022.
Skrytska L., Novokhatskyi K., Kontseptsiia zakhystu natsionalnykh interesiv v arkhivnii spravi. Proekt, «Studii z arkhivnoi spravy ta dokumentoznavstva» 2002, t. 8, s. 53–79.
Ukrainska arkhivna entsyklopediia / Redkolehiia: I.B. Matiash (holova) ta in. Kyiv, 2008.
Derzhavna arkhivna sluzhba Ukrainy, «Mizharkhivnyi poshukovyi portal» vidvidalo ponad 100 tysiach korystuvachiv, https://archives.gov.ua/ua/2022/08/11/, dostup: 19.08.2022.
Derzhavna arkhivna sluzhba Ukrainy, «Suspilne sprotyv» pro Derzhavni arkhivy v Ukraini, https://archives.gov.ua/ua/2022/11/08/ dostup: 10.11.2022.
Tsentralnyi derzhavnyi kinofotofonoarkhiv Ukrainy imeni H.S. Pshenychnoho, Zvernennia do vlasnykiv audiovizualnykh dokumentiv z prokhanniam doluchytysia do formuvannia kolektsii Arkhivu foto-, video-, fonodokumentamy, shcho vidobrazhaiut khroniku podii rosiisko-ukrainskoi viiny, ta ye svidchenniamy zlochyniv ahresora, https://tsdkffa.archives.gov.ua/, dostup: 19.08.2022.
Ukraina zaprovadzhuie sanktsii proty rosiiskykh ta prorosiiskykh arkhivistiv, https:// armyinform.com.ua/2022/07/14/ukrayina-zaprovadzhuye-sankcziyi-proty-rosijskyh-ta-prorosijskyh-arhivistiv/, dostup: 18.08.2022.
Informacje: Archeion, 2022, 123, s. 125 - 166
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Archival reforms in Ukraine: history, projects, current challenges
Institute of History of Ukraine of the National Academy of Sciences of Ukraine, Kijów, Ukraina
Publikacja: 14.11.2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
UkraińskiLiczba wyświetleń: 641
Liczba pobrań: 1050
Sugerowane cytowania: Chicago