Archiwa w państwach regionu Wielkich Jezior Afrykańskich (Uganda, Rwanda, część Demokratycznej Republiki Konga, Burundi) powstały za sprawą administracji kolonialnej. Wiązało się to z wprowadzeniem przez Europejczyków w protektoratach i koloniach regionu, skuteczniej niż próbowali to zrobić Arabowie w czasach przed kolonizacją, pisemnej formy komunikowania, co było odejściem od powszechnej wcześniej kultury przekazu ustnego. W efekcie ich działań w koloniach powstały pierwsze tworzone na wzór europejski szkoły. Wydano też drukiem pierwsze książki. Władze kolonialne zaczęły ponadto gromadzić dużą liczbę dokumentów wytworzonych przez administrację. Z powodu niesprzyjającego klimatu spora ich część uległa zniszczeniu, jeszcze więcej zaginęło bezpowrotnie w wyniku rebelii, zwłaszcza w okresie odzyskiwania przez poszczególne państwa niepodległości i postkolonialnych konfliktów. Większość pozostałych materiałów ustępujące władze kolonialne w pośpiechu wywiozły do Europy, uniemożliwiając ich przejęcie przez administrację nowych niepodległych państw. W efekcie wielu Afrykanów do dzisiaj prowadzi kwerendy i badania naukowe w archiwach Belgii czy Wielkiej Brytanii. Niemniej jednak archiwalia, które przetrwały i są obecnie przechowywane w archiwach narodowych państw regionu, stanowią nieocenioną skarbnicę wiedzy, zwłaszcza, że są to dokumenty unikalne, niedostępne w Europie, a wiele wnoszące w poznanie tamtejszych społeczeństw. Uganda i Rwanda uzyskały niepodległość w 1962 r. Od tego czasu datuje się historię archiwów państwowych obu krajów, chociaż geneza placówek oraz ich zasobów sięga czasów wcześniejszych. Celem artykułu jest zwięzłe ukazanie dziejów archiwów ugandyjskich i rwandyjskich, ich najważniejszych zmian organizacyjnych, podstaw formalnoprawnych oraz funkcjonowania, a także charakterystyka zasobów.

Archives in the countries of the African Great Lakes region (Uganda, Rwanda, parts of the Democratic Republic of the Congo, and Burundi) were created by the colonial administration. This involved the introduction by Europeans in the protectorates and colonies of the region, more effectively than the Arabs had attempted in pre-colonisation times, of a written form of communication, a departure from the previously widespread culture of oral transmission. As a result of their efforts, the first schools created on the European model were established in the colonies. The first books were also published in print. In addition, the colonial authorities began to collect a large number of documents produced by the administration. Due to the unfavourable climate, a large part of them were destroyed, and even more were lost irretrievably as a result of rebellions, especially during the period of individual states’ independence and post-colonial conflicts. Most of the remaining material was hurriedly tranferred to Europe by the outgoing colonial authorities, preventing it from being taken over by the administrations of the newly independent states. Because of this, a large number of Africans still explore and study the archives of Belgium or Britain. However, the surviving archives, which are currently preserved in the national archives of the these countries, represent a priceless wealth of information, particularly because they are rare records that cannot be found in Europe and greatly advance our understanding of the local communities. In 1962, Rwanda and Uganda became independent states. Though the origins of the organizations and their assets may be traced back to earlier periods, the histories of the state archives in both states begin at that point. This article’s goal is to provide a quick overview of the history, significant organizational changes, formal and legal foundations, and functioning, as well as the characteristics of resources.