Archiwa w państwach regionu Wielkich Jezior Afrykańskich (Uganda, Rwanda, część Demokratycznej Republiki Konga, Burundi) powstały za sprawą administracji kolonialnej. Wiązało się to z wprowadzeniem przez Europejczyków w protektoratach i koloniach regionu, skuteczniej niż próbowali to zrobić Arabowie w czasach przed kolonizacją, pisemnej formy komunikowania, co było odejściem od powszechnej wcześniej kultury przekazu ustnego. W efekcie ich działań w koloniach powstały pierwsze tworzone na wzór europejski szkoły. Wydano też drukiem pierwsze książki. Władze kolonialne zaczęły ponadto gromadzić dużą liczbę dokumentów wytworzonych przez administrację. Z powodu niesprzyjającego klimatu spora ich część uległa zniszczeniu, jeszcze więcej zaginęło bezpowrotnie w wyniku rebelii, zwłaszcza w okresie odzyskiwania przez poszczególne państwa niepodległości i postkolonialnych konfliktów. Większość pozostałych materiałów ustępujące władze kolonialne w pośpiechu wywiozły do Europy, uniemożliwiając ich przejęcie przez administrację nowych niepodległych państw. W efekcie wielu Afrykanów do dzisiaj prowadzi kwerendy i badania naukowe w archiwach Belgii czy Wielkiej Brytanii. Niemniej jednak archiwalia, które przetrwały i są obecnie przechowywane w archiwach narodowych państw regionu, stanowią nieocenioną skarbnicę wiedzy, zwłaszcza, że są to dokumenty unikalne, niedostępne w Europie, a wiele wnoszące w poznanie tamtejszych społeczeństw. Uganda i Rwanda uzyskały niepodległość w 1962 r. Od tego czasu datuje się historię archiwów państwowych obu krajów, chociaż geneza placówek oraz ich zasobów sięga czasów wcześniejszych. Celem artykułu jest zwięzłe ukazanie dziejów archiwów ugandyjskich i rwandyjskich, ich najważniejszych zmian organizacyjnych, podstaw formalnoprawnych oraz funkcjonowania, a także charakterystyka zasobów.
