Mateusz Mataniak
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 15, Zeszyt 4, Tom 15 (2022), s. 649 - 653
https://doi.org/10.4467/20844131KS.22.046.16743* Artykuł został przygotowany w ramach projektu badawczego „Prawo własności w orzecznictwie sądów Wolnego Miasta Krakowa. Z dziejów stosowania Kodeksu Napoleona”, sfinansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, nr umowy 2017/27/B/HS5/01308.
Mateusz Mataniak
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 16, Zeszyt 1, Tom 16 (2023), s. 147 - 151
https://doi.org/10.4467/20844131KS.23.009.17309* Artykuł został przygotowany w ramach projektu badawczego „Prawo własności w orzecznictwie sądów Wolnego Miasta Krakowa. Z dziejów stosowania Kodeksu Napoleona”, sfinansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, nr umowy 2017/27/B/HS5/01308.
Mateusz Mataniak
Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN, Rok LXII (2017), 2017, s. 123 - 149
Supervisions of churches in Kraków in the years 1800–1853. Organisation and responsibilities
The article presents the origins and the system of the institutions supervising Churches established by the Sejm of the Free City of Kraków in 1833. Their responsibility was mainly to supervise parish properties, of which they informed the government, and to participate in the construction and redecoration works around the churches, parochial houses, vicarages, cemetries etc. Supervising institutions included collators, parsons, parishoners and District Commissioners who represented the Governing Senate. The article also reconstructs a few cases of construction and redecoration works connected with churches and parish buildings in Kraków and in the so called Kraków District in which supervising offices played their role. The study is mainly based on the archival documents from the National Archives in Kraków.
Mateusz Mataniak
Krakowski Rocznik Archiwalny, XXIII, 2017, s. 65 - 99
https://doi.org/10.4467/12332135KRA.17.003.14657Artykuł dotyczy organizacji i form działalności Straży Solnej w Wolnym Mieście Krakowie na tle zasad wykonywania monopolu solnego przez władze Rzeczypospolitej Krakowskiej w latach 1815–1847. Sól była sprowadzana z żup w Wieliczce. W latach 1816–1822 korzystanie z monopolu solnego wydzierżawiano prywatnej Kompanii Handlowej Solnej z Warszawy. Jej wspólnicy, w zamian za uiszczanie opłaty dzierżawnej, otrzymali wyłączne prawo sprowadzania i sprzedaży soli na terytorium Rzeczypospolitej Krakowskiej. Spoczywało na nich również utrzymywanie Straży Solnej, we współpracy ze służbą policyjną Wolnego Miasta Krakowa, zapobiegającej przemytowi soli („defraudacje solne”). W latach 1822–1842 monopol wydzierżawiano rządowi Królestwa Polskiego. Warunki umowy nie uległy większym modyfikacjom. Strażnicy solni podlegali pod względem służbowym – rządowi Królestwa Polskiego, pod względem jurysdykcji – Senatowi Rządzącemu WMK. Nosili oni mundury z emblematami Wolnego Miasta Krakowa. Należy dodać, że zasady wykonywania dzierżawy były związane z warunkami traktatów handlowych między obu krajami (z lat 1823 i 1834). W związku z ich nieprzedłużeniem, od 1 czerwca 1843 r. sprzedaż soli przeszła w bezpośredni zarząd Wolnego Miasta Krakowa, które podpisywało z prywatnymi przedsiębiorcami („etreprenerami”) umowy o transport soli do miasta. Byli nimi Alfus Majer, Franciszek Ripper oraz Franciszek Dąbrowski. Utworzono również Administrację Solną WMK, którą stanowili: naczelnik (M. Mączeński), pisarz Magazynu Solnego (O. Orłowski), kontroler (A. Oraczewski), stróże magazynowi, dozorca Straży Solnej (W. Wilczyński) oraz kilkunastu strażników. Zakres ich kompetencji określono w instrukcjach z 25, 27 i 31 maja 1843 r. Naczelnik nadzorował podległych urzędników, kontrolował Magazyn Solny, składał sprawozdania Wydziałowi Dochodów Publicznych itp. Urzędnicy Administracji Solnej odpowiadali za zaopatrzenie Magazynu Solnego w sól. Strażnicy mieli zapobiegać próbom nielegalnego jej sprowadzania do WMK, kontrolowali szynkarzy solnych itd. Administracja Solna funkcjonowała do 1847 r. Została zlikwidowana w związku z wcieleniem Rzeczypospolitej Krakowskiej do cesarstwa austriackiego i wynikającą stąd zmianą właściciela monopolu solnego. Należy dodać, że wpływy do budżetu z monopolu solnego były w całym okresie Wolnego Miasta Krakowa bardzo znaczące (od 120–195 tys. złp rocznie, czyli od 9–18% całości dochodów państwa). Opracowanie oparto w głównej mierze na bogatych materiałach źródłowych przechowywanych w Archiwum Narodowym w Krakowie.
Mateusz Mataniak
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 11, Zeszyt 1, Tom 11 (2018), s. 137 - 167
https://doi.org/10.4467/20844131KS.18.007.8578Mateusz Mataniak
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 14, Zeszyt 2, Tom 14 (2021), s. 271 - 275
https://doi.org/10.4467/20844131KS.21.019.13527Review of Krzysztof Broński’s Book Public Finance of Galicia in the Autonomy Era (1867–1914). Kraków: Kraków University of Economics Press, 2019, 319 Pages
The review discusses the latest book on the situation of public finances in Galicia during the period of autonomy (1867–1914). The author, using numerous statistical studies, materials of the Diet of Galicia and Lodomeria, and the National Department as well as academic literature (nineteenth-century and modern), presents Galicia’s place in the Austro-Hungarian tax system and recreates the structure of its budgets, as well as the financial situation of local government, and the basic principles of the social security system. This is all offered against a broad constitutional and political, as well as socio-economic, background. The result of the work is several important research theorems, which significantly enrich knowledge about Galicia.
Mateusz Mataniak
Krakowski Rocznik Archiwalny, XXVII, 2021, s. 11 - 65
https://doi.org/10.4467/12332135KRA.21.001.14680W artykule przedstawiono rozstrzyganie – na drodze sądowej – sporów pomiędzy mieszkańcami Krakowa, w okresie Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1846), które dotyczyły służebności gruntowych miejskich (mur środkowy, prawo widoku). We wprowadzeniu wskazano na rzymski rodowód służebności, ich najważniejsze podziały (służebności naturalne, ustawowe, umowne) oraz główne sposoby korzystania z nich. W dalszej części artykułu analizie poddano 14 spraw sądowych, toczących się przed sądami Wolnego Miasta Krakowa. Podstawę źródłową stanowiły wyroki Trybunału I Instancji, Sądu Apelacyjnego i Sądu III Instancji, przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie (zespół Archiwum Wolnego Miasta Krakowa), a także akta z Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego poświęcone działalności orzeczniczej Wydziału Prawa UJ w latach 1817–1833. W pracy znalazły się liczne dane w przedmiocie stosunków własnościowych w Krakowie. Artykuł stanowi przyczynek do dziejów stosowania prawa francuskiego (Kodeks Napoleona, Kodeks Procedury Cywilnej) na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX w.
Mateusz Mataniak
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 10, Zeszyt 2, Tom 10 (2017), s. 289 - 318
https://doi.org/10.4467/20844131KS.17.014.7559Mateusz Mataniak
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 10, Zeszyt 3, Tom 10 (2017), s. 493 - 519
https://doi.org/10.4467/20844131KS.17.021.8075Mateusz Mataniak
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 12, Zeszyt 1, Tom 12 (2019), s. 55 - 85
https://doi.org/10.4467/20844131KS.19.004.10602Competencies of the Directorate of the Krakow Police and Their Implementation in Light of Official Correspondence of the Government of Galicia from the Period of Constitutional Rule in Austria (1867–1914)
The article reconstructs the relations between the C. K. Directorate of the Krakow Police and the Galician Government during the period of constitutional rule in Austria (1867–1914). It presents how this Directorate handled tasks of the Galician Government in those matters related to security, peace, and public order, which were carried out by the government’s individual departments. It goes on to present the competencies of the Police Director, regarding the organization and activity of its subordinate structures, provision of equipment, uniforms, accommodation, etc., and also supervision of police officers (councilors, high-commissioners, commissioners, adjuncts, and official servants). It deals with military-police and civil-police guards, police departments, and police stations. In light of correspondence with the Galician Government it reconstructs in detail the competencies of the Directorate of the Police, including its roles of public safety, monitoring of social moods, supervising the conduct of ceremonies, controlling associations (including political parties) and the press, combating espionage, and prosecuting deserters, but also performing ordinary police activities such as prosecution of crimes, and combating prostitution, vagrancy, and begging. The work was based to a large extent on rich source materials stored in the national archives in Krakow, the Public Central Historical Archive of Ukraine in Lviv, and also the Public Archive of the Lviv Region.